Функционалдық құрылымды
басшылыққа алатын ұйымдарда, әрбір қызметкерді
басқаратын бір тұрақты басшы болады. Қызметкерлер белгілі мамандық саласы бойынша
топтастырылады: мысалы, маркетинг, инженерлік, бухгалтерлік есеп және т.б. және әр
бөлім өз жұмысын басқа бөлімшелерден тәуелсіз орындайды. Басқа бөлімшелерден
мамандарды тарту қажет болған жағдайда ақпаратпен алмасу басшылар деңгейінде
жүзеге асырылады.
Функционалды құрылымның артықшылығы - әр қызметкердің бір менеджері бар және әр
түрлі жобалармен жұмыс жасау арқылы қызметкерлер өзінің кәсіби деңгейін үнемі
арттырып отырады.
Функционалдық құрылымның кемшіліктері жоба шеңберіндегі бөлімшелер арасындағы
ақпарат алмасудың күрделілігі; жоба орындаушыларын бақылаудың шектеулілігі. Бұл
құрылымның ең маңызды кемшілігі-ұйым басшылығы немесе жоба кураторы арқылы жоба
менеджері мен мамандандырылған бөлімшелер арасындағы ұзақ байланыс тізбегі.
Жобалық құрылымды ұйымдарда
барлық ресурстар уақытша жобалық топтарға бөлінеді
және 1 жоба менеджерлеріне бағынады. Бұл құрылым әдетте үлкен жоба үшін жасалады,
жобада жұмыс атқару үшін әртүрлі саладағы мамандар 1 бөлімге (жоба тобына) бірігеді.
Жобалық ұйымның артықшылығы-қызметкерлер жоба жетекшісіне толықтай бағынады,
бұл жоба жетекшісіне жобаны тиімді басқаруға мүмкіндік береді; орындаушылар жобаға
толық қатысады.
Жобалық құрылымның кемшіліктері:
мамандардың кәсіби деңгейін төмендететін және олардың кәсіби өсуін бәсеңдететін
жобалар шеңберіндегі қызметкерлердің шектеулі функциялары;
жоба аяқталғаннан кейін оны орындаушылар үшін белгісіз перспективалар;
жобада уақытша жұмыс болмаған жағдайда мамандардың жүктелмеуі.
Жобалық құрылым әдетте ірі, сыни жобалар үшін немесе жобаға бағытталған компаниялар
үшін жасалады.
Матрицалық ұйымдар
-бұл функционалды және жобалық құрылымдардың үйлесімі.
Нақты құрылымдар Функционалды және жобалық құрылымының ортасында болады.
Әлсіз жақтары, мұндай құрылымның басты ерекшелігі-нақты басқару өкілеттіктері жоба
менеджеріне берілмейді, яғни функционалды менеджерлерде қалады.
Мықты жақтары, жоба менеджерлерінің өкілеттілігі функционалды менеджерлердің
өкілеттілігімен бірдей болады, бірақ жоба менеджерлері өздеріне берілген
тапсырмалармен ғана айналысады ( жобаларды қаржыландырумен айналыспайды)
1. Функционалдық және жобалық құрылымның артықшылықтары мен кемшіліктері.
Кәсіпорынның қабылданған ұйымдық құрылымы жобаны басқару принциптеріне
қатты әсер етеді. Біріншіден, бұл ресурстарды бөлу ережелеріне және ресурстық
қақтығыстардың пайда болуына әсер етеді.
Функционалдық құрылымы бар ұйымдар иерархияны білдіреді, мұнда әрбір
қызметкердің бір тұрақты басшысы болады. Қызметкерлер Өндіріс, маркетинг,
инженерлік, бухгалтерлік есеп сияқты мамандандырулар бойынша топтастырылған.
Функционалды ұйымдағы әр бөлім өз жұмысын басқа бөлімшелерден тәуелсіз орындайды.
Функционалдық құрылымда жобалар, әдетте, функционалдық бөлімше шегінде
жүргізіледі. Басқа бөлімшелерден мамандарды тарту қажет болған жағдайда Үйлестіру
басшылар деңгейінде жүзеге асырылады.
Функционалды құрылымның артықшылығы - әр қызметкердің бір менеджері бар
және әр түрлі жобалармен жұмыс жасау арқылы өзінің кәсіби деңгейін үнемі арттырып
отырады.
Функционалдық құрылымның кемшіліктері жоба шеңберіндегі бөлімшелер
арасындағы күрделі үйлестіру; жоба орындаушыларын шектеулі бақылау және жобада
жұмыс істеуге персоналды әлсіз ынталандыру болады. Бұл құрылымның ең маңызды
кемшілігі-ұйым басшылығы немесе жоба кураторы арқылы жоба менеджері мен
мамандандырылған бөлімшелер арасындағы ұзақ байланыс тізбегі.
Жобалық жұмысты ұйымдастыру тұрғысынан бұл құрылымның кемшіліктері
артықшылықтардан асып түседі. Жобаны функционалды құрылымда басқару өте қиын.
1. Жоба жарғысын әзірлеу.
Жоба жарғысын әзірлеу-бұл жобаның мақсатын, негізгі жобалық шектеулер мен
жорамалдарды, негізгі жобалық тәуекелдерді, сондай-ақ жобаның тағайындалған
басшысы туралы ақпаратты құжаттау. Бұл процестің негізгі пайдасы-жобаның басталуы мен
жобаның шекараларын нақты анықтау, жоба туралы ресми жазба жасау және жоғары
басшылықтың жобаны ресми түрде қабылдап, оған кірісуінің тікелей әдісі.
Жоба жарғысы орындаушы ұйым мен Тапсырыс беруші ұйым арасындағы
әріптестікті белгілейді. Сыртқы жобалар үшін ресми келісім-шарт келісім жасасудың
қолайлы әдісі болып табылады. Бұл жағдайда жоба тобы сыртқы ұйымнан сатып алу
ұсынысының шарттарына жауап беретін сатушы болып табылады. Бұл жағдайда жоба
жарғысы Шартқа сәйкес жеткізілетін тиісті нәтижені қамтамасыз ету үшін ұйым шеңберінде
ішкі келісімдер жасасу үшін пайдаланылады. Жобаның мақұлданған жарғысы жобаны
ресми түрде бастайды. Жоба менеджері мүмкіндігінше тезірек анықталады немесе
тағайындалады, жақсырақ жоба жарғысын әзірлеу кезінде және жоспарлау басталғанға
дейін. Жобаның жарғысын демеуші тарап жасауы тиіс. Жоба жарғысы жоба жетекшісіне
жобаны жоспарлауға және орындауға қатысты өкілеттік береді. Жоба жетекшісіне
жобаның талаптарын толық түсіну үшін жоба жарғысын әзірлеуге қатысу ұсынылады.
Мұндай түсінік жоба операцияларын орындау үшін ресурстарды тиімді бөлуге ықпал етеді.
1.
Жобаны орындау процесі.
Орындау процестері жоба жоспарын орындау үшін адами және басқа да ресурстарды
үйлестіруді қамтамасыз етеді (9-сурет).
Сурет 9. Орындау процестерінің тобы
Жоба басқарылатын жағдайларда жүзеге асырылуы керек, оған мыналар кіреді:
Жобаның міндеттерін және жоспарланған іс-шараларды орындауды ұйымдастыру
Жобаға қатысушылар арасында тиімді ақпарат алмасуды қамтамасыз ету
Ресурстармен қамтамасыз ету
Жоспарлау кезеңінде жоба қызметкерлерін таңдап, болашақ орындаушылармен де,
олардың басшыларымен де жобаға персоналды бөлу туралы барлық келісімдер жасау
қажет. Әрі қарай, орындаушыларға міндеттер қою керек, сонымен қатар орындауды
бақылаудың қажетті жүйелерін орнату керек және сіз жоба бойынша жұмысқа кірісе
аласыз.
Жұмыстарды орындау барысында персоналды жұмыс үшін қажетті құрал-
саймандармен жабдықтау және Жоба мақсаттарына қол жеткізу үшін персоналда
жеткілікті ынталандыру деңгейін ұстап тұру қажет. Сондай-ақ мүдделі тараптарды
қажетті ақпаратпен қамтамасыз ету өте маңызды, ол үшін жобада алдыңғы кезеңде
әзірленген жоспарға сәйкес ақпаратты бөлу жүйесі ұйымдастырылуы керек.
1. Жобаны жоспарлау.
Жоспарлау процестері жобаның мақсаттарын анықтауға және нақтылауға, оларға
жетудің ең жақсы жолын таңдауға арналған.
Жоспарлардың жобасын нақтылау келесі бағыттарда жүргізіледі:
Мазмұны
Кестесі
Бюджет
Персонал
Сатып алу
Тәуекелдерге ден қою
Жобада ақпарат алмасу
Жобадағы өзгерістерді басқару
Жобаны жоспарлау нәтижесінде жобаны басқару жоспары құрылуы керек
Жоспарлау процестерінің нәтижелері маңызды мәліметтерді жіберіп алмау
және ештеңені ұмытпау үшін құжатталуы керек. Үлкен жобалар үшін
жоспарлар жүздеген парақтарды, кішкентайлар үшін бірнеше парақты
алады. Осы құжаттың нысаны, мазмұны және атауы Ұйымның ерекшелігіне
және іске асырылатын жобаға байланысты айқындалады.
Жобаның пәндік саласына, мерзіміне және құнына байланысты жоспарлау
нәтижелерін Тапсырыс беруші бекітуі тиіс.
Жоба жоспарлары үнемі жаңарып отыруы керек.
Жобаның сәттілігі сіздің жоспарыңыздың дәлдігі мен анықтығына және
жоба командасының оны жүзеге асыруға сенімділігіне байланысты. Бұған
Сіздің жеке тәжірибеңіз де, жобаны орындаушылардың жоспарды әзірлеуге
қатысуы да ықпал етеді.
1. Команданы жинау бойынша жұмыстар жүргізу кезінде қолданылатын ұсыныстар.
Жобаны тиімді іске асыру жоба тобын жалдау кезеңінде өкілеттіктерді дұрыс бөлу
жағдайында ғана мүмкін болады. Бұл жұмыс функционалды менеджерлермен сауатты
өзара әрекеттесуді және жоба жетекшісінің үлкен назарын талап етеді. Бұл жұмыстың
нәтижелері жобаның сәттілігіне айтарлықтай әсер етеді.
Команданы жалдау бойынша жұмыс жүргізу кезінде сіз келесі ұсыныстарды
орындауыңыз керек:
Достарыңызбен бөлісу: |