Білім беру бағдарламасының тобы- ветеринария Дайындық бағыты: Ветеринария Білім беру саласы Ветеринария Нур-Султан 2019
Зертханалық-тәжірибелік сабақты орындаудың методикалық нұсқаулығы
жүктеу/скачать 1,25 Mb.
|
cillabus vet hir 10.09.19
| Зертханалық-тәжірибелік сабақты орындаудың методикалық нұсқаулығы
9 триместр 1 тақырып. Хирургиялық жұмысты ұйымдастыру. Операциямен танысу. Сабақтың мақсаты: студенттерді хирургиялық жұмыстың ұйымдастырылуымен таныстыру. Хирургиялық жұмысты дұрыс ұйымдастыруды үйренеді. Операциялық құрал-жабдықтармен танысу. Материалдық қамтамасыз ету: жабдықтармен операциялық, хирургиялық аспаптар, құжаттама. Жануарларды бекітуге арналған повалдар мен жіптер. Сабақты өткізу әдістемесі: 10-20 минут ішінде оқытушы ветеринариялық клиникаларда хирургиялық жұмысты ұйымдастыру туралы түсіндіреді. Содан кейін студенттерді операциялық құралдармен және құрал-жабдықтармен таныстыру. Жабдықтармен және аспаптармен жұмыс істеу ережелерін түсіндіреді, жануарлармен жұмыс істеу кезінде және операциялық жұмыста қауіпсіздік техникасын баяндайды. Бақылауға арналған сұрақтар: 1. Операциялық жұмыс кезіндегі жеке қауіпсіздік ережелері? 2. Операциялық жұмыс кезінде құжаттаманы толтыру ережесі (операция ХАТТАМАСЫ, ауру тарихы.). 3. Шаруашылықтарда хирургиялық жұмысты ұйымдастыру ережесі. 4. Хирургиялық ауру жануарларды тексеру ережесі? Тақырып 2 Жануарларды бекіту және құлату Сабақтың мақсаты: студенттерді әртүрлі жануарлар түрлерін бекіту және құлату әдістерімен таныстыру. Материалдық қамтамасыз ету: әр түрлі жануарлар (ірі қара мал, жылқы, қой, шошқа, иттер, мысықтар және құс). Арқандар, повал, жол белдіктері, зевниктер, мұрын қысқыштары, бұраулар, мұрын сақиналары. Кестелер, плакаттар, муляждар. Сабақты өткізу әдістемесі: жануарларға келу ережесін, жіптерді, құралдарды пайдаланып және оларды пайдаланбай бекіту әдістерін үйрену қажет. Сабақтың бірінші сағатында плакаттар мен муляждарда ірі жануарларды құлату әдістерін оқып үйрену, екінші сағатында құлату және тірі нысандарда бекіту әдістерін үйрету (ірі қара мал, жылқы, қой, шошқа және т.б.). Бақылауға арналған сұрақтар: 1. Жануарлармен жұмыс істеу кезіндегі жеке қауіпсіздік ережелері? 2. Ірі қара малдың құлауының қандай жолдары бар? 3. Жылқыларды жыртудың қандай жолдары бар? 4. Иттер мен мысықтарды қалай белгілейді? 5. Шошқаларды бұзу жолдары? 6. Әдіс дауысқа және Соломкоға соқты ма? 7. Түйелерді бүлдіру әдісі? 8. Жылқыларды бекіту әдістері? 9. Қазақ тәсілінің кемшіліктері мен артықшылықтары. 10. . Орыс тәсілінің кемшіліктері мен артықшылықтары жылқы болды? 11. Гесса бойынша ірі қара мал бұзылды ма? 3 тақырып. Далалық жағдайда операциялық бөлмені дайындау және хирургиялық инфекцияның алдын алу Сабақтың мақсаты: студенттерді операциялық және хирургиялық инфекцияның алдын алу әдістерімен таныстыру. Материалдық қамтамасыз ету: операциялық, хирургиялық жабдықтар мен аспаптар, антисептикалық құралдар. Кестелер, плакаттар, муляждар. Сабақ жүргізу әдістемесі: операциялық операцияларға дайындау ережелерін, құралдарды зарарсыздандыру тәсілдерін және жануарларды операцияларға дайындау әдістерін үйрену қажет. Аспаптарды суықтай стерилдеу әдістерін, фломбирлеу әдісін білу. Бақылауға арналған сұрақтар: 1. Операциялық жұмыс ережелері? 2. Операциялық өрісті дайындау кезеңдері? 3. Құралдарды стерилдеудің суық әдісі? 4. Хирург қолын дайындау әдістері? 5. Дала жағдайында құралдарды стерилизациялау? 4 тақырып. Хирург қолын және жануарды операцияға дайындау, хирургиялық аспаптарды, таңу және тігу материалдарын стерилизациялау. Сабақтың мақсаты: студенттерді жануарды отаға дайындау әдістерімен, хирург қолдарымен таныстыру. Хирургиялық аспаптарды, таңу және тігу материалдарын стерильдеу тәсілдері. Материалдық қамтамасыз ету: операциялық, хирургиялық жабдықтар мен аспаптар, антисептикалық құралдар. Кестелер, плакаттар, муляждар, Жануарлар. Сабақты өткізу әдістемесі: хирургтың қолдарын операцияға дайындау ережелерін, құрал-саймандарды, таңу және тігу материалдарын стерилдеу тәсілдерін, жануарларды операцияға дайындау әдістерін үйрену қажет. Қолды операцияларға дайындау кезінде үш негізгі қабылдау бар: А) механикалық тазарту, Б) химиялық дезинфекция, в) теріні илеу. Механикалық тазарту тырнақтарды қысқартудан, тұздықты жоюдан, сабынды жылы сумен немесе 0,5% нашатыр спиртінің ерітіндісімен қолды жуудан тұрады. Химиялық дезинфекция және теріні илеу әр түрлі әдіс бойынша жүргізіледі, бұл әдіс Спасакукоцкий-Кочергин, Кияшов, Альфельд, Напалков және т. б. Операциялық алаң мұқият дайындалады. Төрт негізгі сәтті бөліп алады: 1) түкті жабынды алып тастау; 2) майсыздандыру арқылы механикалық тазалау; 3) үстіңгі бетті илеу арқылы дезинфекциялау; 4) операциялық алаңды дененің қоршаған учаскелерінен оқшаулау. Теріні дезинфекциялау мен Илеудің бірнеше жолы бар-Филончиков, Борхес, тышқан, Баккала. Құрал-саймандарды стерилдеудің негізгі әдісі-сілтілерді қосу арқылы қайнату. Таңу материалын автоклавтау немесе үтіктеу арқылы стерильдейді. Тігістік материалды Садовский, Денница, Кохер, тур және т. б. әдістермен стерильдейді. Бақылауға арналған сұрақтар: 1. Қолды операцияға дайындаудың негізгі кезеңдері? 2. Операциялық өрісті дайындау кезеңдері? 3. Филончиков бойынша теріні дезинфекциялау және илеу әдісі? 4. Хирург қолын дайындау әдістері? 5. Қайнату арқылы құралдарды стерилизациялау? 6. Жібекті стерильдеу жолдары? 5 тақырып. Инъекция, пункция және қан шығару Сабақтың мақсаты: студенттерді дәрілік заттарды енгізу ережелерімен таныстыру. Дәрілік заттарды енгізу әдістерін меңгеру. Материалдық қамтамасыз ету: хирургиялық жабдықтар мен аспаптар. Кестелер, плакаттар, муляждар, Жануарлар. Шприцтер, инъекциялық инелер, 10% хлорлы кальций ерітіндісі, 20% глюкоза ерітіндісі, 10% натрий цитраты ерітіндісі, 0,5% новокаин ерітіндісі. Сабақ жүргізу әдістемесі: дәрілік заттарды тері астына, бұлшық етке, көктамыр ішіне, ішке енгізу ережелерін меңгеру қажет. Қан жіберуді үйренеді. Дәрілік ерітінділердің аз мөлшерін тері астына немесе бұлшықет ішіне енгізу инъекция (бүрку) деп аталады. Құю деп дәрілік ерітінділерді көктамыр ішіне немесе тері астына көп мөлшерде енгізу деп аталады. Сондай-ақ тері ішілік, артериялық және сүйек ішілік әр түрлі ерітінділерді құю қолданылады. Манипуляциялар инелер мен шприцтің көмегімен жүзеге асырылады. Тері асты инъекциялары дәрілік заттарды, сондай-ақ сарысулар мен вакциналарды енгізуді көздейді. Инъекция орны: ірі жануарларда-мойынның бүйір беті( ярем желобынан жоғары), кеуде аймағы, жауырыны және кеуде қабырғасы; иттер мен мысықтарда - мойын, кеуде қабырғасы, іштің төменгі бөлігі және санның ішкі беті; шошқаларда - қайрау аймағы (құлақ раковинасының түбінен артта), тізе бүктемесі, іштің төменгі беті және санның ішкі беті. Бұлшықетішілік инъекциялар бөксе аймағына, кеуде бұлшық етінің иық бөлігіне немесе асептиканы 3-6 мм тереңдікке қатаң сақтай отырып иықтың үш басты бұлшық етіне жасалады. Содан кейін шприцті қосып, оның мазмұнын бүркеді. Венопункция көктамыр ішіне дәрілік заттарды енгізу, қан құю және қан алмастырғыш ерітінділерді енгізу, талдау және қан шығару үшін қан алу мақсатында жүргізіледі. Жылқыларда көктамыр ішіне құйылатын орын - қабық немесе сыртқы кеуде көктамыры; ірі және ұсақ қара малдарда - іштің қабығы немесе тері асты көктамыры; етқоректерде - Сан, қырыққабат, табан алдыңғы немесе тері асты білек көктамыры; шошқаларда - үлкен құлақ көктамыры; құстарда - тері асты шынтақ көктамыры; түйелерде-қабық көктамыр көктамыры болып табылады. Бақылауға арналған сұрақтар: 1. Тіндердің қалыңдығына, ағзаның қуысына және тамыр арнасына дәрілік заттарды енгізу қандай тәсілдермен жүзеге асырылады? 2. Дәрілік заттарды инъекциялауға қолданылатын құралдар мен аппараттарды атаңыз? 3. Көктамырішілік инъекция ережелерін сипаттау? 6 тақырып. Жалпы анестезия. Премедикация. Сабақтың мақсаты: студенттерді жалпы жансыздандыру әдістерімен таныстыру. Премедикация құралдарын үйрену. Материалдық қамтамасыз ету: хирургиялық жабдықтар мен аспаптар. Кестелер, плакаттар, муляждар, Жануарлар. Шприцтер, инъекциялық инелер, 0,5% новокаин ерітіндісі, 2% рометар ерітіндісі, атропин сульфаты, промедол, демидрол және т. б. Сабақ жүргізу әдістемесі: наркозға арналған дәрілерді енгізу ережелерін, наркоз түрлерін, жануарды наркозға фармакологиялық дайындау әдістерін меңгеру қажет. НАРКОЗ – narkosis) – омеялық, омеленение-бұл есірткі заттарын қолдану салдарынан орталық жүйке жүйесінің функциясының терең, бірақ қайтымды тежелуімен сипатталатын жануардың жағдайы. Бұл ретте жануарда сезімталдықтың жоғалуы, Қаңқа бұлшықеттерінің босаңсуы және рефлекстердің тежелуі орын алады, бірақ тыныс алу орталықтары, тамыр-қозғаушы және тегіс бұлшықеттер сақталады. Наркоз терең немесе беттік болады. Енгізу жолына байланысты ингаляциялық және ингаляциялық емес болып бөлінеді. Наркоздың маңызды сәттерінің бірі-жануардың препароз алдындағы фармакологиялық дайындығы-премедикация болып табылады. Премедикация мүмкіндік береді: 1) наркозды механикалық жүзеге асыруды және оның ағынын жеңілдету; 2) есірткінің жанама әсерін жою; 3) қауіпті вегетативті рефлекстерді азайту немесе жою. Премедикация құралдарының топтары. 1) седативті премедикация құралдары: нейролептиктер (транквилизаторлар: лат. trangvillare тыныштандыру) 2) Ваголитті дәрілер. 3) анальгетикалық дәрілер. 4) ұйықтататын құралдар. 5) Миорелаксанттар. 6) Антигистаминге қарсы дәрілер. Бақылауға арналған сұрақтар: 1. Есірткі заттарға қойылатын талаптар? 2. Ірі қара малдың наркозы? 3. Жылқы наркозы? 4. Шошқа наркозы? 5. Қойдың наркозы? 6. Премедикация туралы түсінік? Тақырып 7. Жергілікті анестезия Сабақтың мақсаты: студенттерді жергілікті анестезия әдістерімен таныстыру. Сакральды анестезия әдісін үйрену. Материалдық қамтамасыз ету: хирургиялық жабдықтар мен аспаптар. Кестелер, плакаттар, муляждар, Жануарлар. Шприцтер, инъекциялық инелер, 0,5%, 2%, 4% -новокаин ерітінділері. Сабақ жүргізу әдістемесі: жергілікті анестезия тәсілдерін және олардың көрсеткіштерін меңгеру қажет. Жансыздандыру-ауырсыну сезімдерін өшіру мақсатында хирургиялық операцияларда қолданылатын іс-шаралар жиынтығы. Ауырсынуды басу кезінде тек ауырсыну жойылады, сонымен қатар операция кезінде және операциядан кейінгі ерте кезеңде ағзаның негізгі функциялары реттеледі. Көрсетулерге байланысты оперативтік араласу жергілікті немесе жалпы анестезия - наркозбен жүргізіледі. Беттік (жазықтық) анестезия шырышты, синовиальді және серозды қабықшаларда, көздің конъюнктивінде, теріге сирек (соңғы жағдайда терінің бетіне эфир немесе хлор-этил шашырайды) операциялар кезінде пайдаланылады. Ауыз және мұрын қуысының шырышты қабығының, сондай-ақ сыртқы жыныс мүшелерінің 7-10% новокаиннің су ерітінділерімен, 1-2% дикаин және 0;1% қалақайымен; көмейдің шырышты қабықтары-10-20% новокаинмен: конъюнктивтер-2-3% кокаинмен, 5-7% новокаинмен, 1% дикаинмен және 0,05 - 0,25% совкаинмен анестезиясына қол жеткізіледі. Инфильтрациялық анестезия 0,25-0,5%-ға, 1%-ға аз новокаин ерітіндісімен операция аймағында тіндерді инфильтрациялаудан тұрады. Анестезиялық заттың новокаин ерітіндісіне жақсы әсері үшін 10 мл новокаин ерітіндісіне 1-2 тамшы есебінен 0.1%-дық адреналин гидрохлорид ерітіндісін қосады. Алдымен 0,25-0,5 мл ерітіндіні "валик" жасай отырып, терінің қалыңдығына бүреді, содан кейін тереңдікте жатқан тіндерді инфильтрлейді. Өткізгіш (аймақтық) анестезия нервтің өту аймағында 10-20 мл 2-6% новокаин ерітіндісін енгізу арқылы сезімтал нервтердің өткізгіштігін үзуге негізделген. Бұттың мүшелерін ауырсыну үшін төменгі сакральды анестезияны қолданады-новокаин ерітіндісін бірінші және екінші құйрық омыртқаларының арасында енгізеді. Бақылауға арналған сұрақтар: 1. Инфильтрациялық анестезияның түрлері? 2. Төмен сакральды анестезия техникасы? 3. Өткізгіш анестезия? 4. Ауыз және мұрын қуыстарының шырышты қабықтары немен ауырады? 5. Конъюнктиваны қалай емдейді? 6. Анестезия дегеніміз не? Әдебиет: 1. М. И. Ковалев, К. А. Петраков үй жануарларының топографиялық анатомиясы негіздерімен оперативтік хирургия бойынша Практикум. Минск, "Ураджай" 1991. 2. И. А. Калашник және т. б. Жалпы және жеке ветеринарлық хирургия бойынша Практикум. М-ВО "Агропромиздат" 1988. Тақырып 8. Тыртықты, кеуде қабырғасын, қуықты тесу. Мақсаты: студенттерді тыртықты, кеуде қабырғасын және қуықты тесу техникасымен таныстыру. Материалдық қамтамасыз ету: хирургиялық жабдықтар мен аспаптар. Кестелер, плакаттар, муляждар, Жануарлар. Троакар, қан алу үшін инелер, Жануарлар. Сабақ жүргізу әдістемесі: тыртықты, кеуде қабырғасын және қуықты тесу техникасын меңгеру қажет. Көрсеткіштері мен қарсы көрсетілімдерін білу. Тесу үшін арнайы құрал қажет — троакар, оның өлшемі — жануардың көлеміне байланысты. Ірі қара мал үшін диаметрі 1 см — ге дейінгі троакар, ұсақ мал үшін—0,4-0,5 см. қолданылады. Пункция орны-сол аштық шұңқырының орталығы. Оның шекарасы тыртықты дәл анықтау қиын болғандықтан, онда тесу маклоктың төменгі шетін соңғы қырмен қосатын көлденең сызықтың ортасында жасалады. Бұл жерде шашты жояды және теріні йод тұнбасымен майлайды. Үшкардың терісіне сүйеніп, құрсақ, қабырғалар мен тыртықтың қабырғасын бірден тесу үшін алақанмен сабымен ұрады. Өте қалың теріге оны кеседі немесе өткір скальпельмен теседі. Троакардың соңы қарама-қарсы жақтың шынтақ буынына бағытталуы тиіс. Құрал гильзадағы қалқанның өзіне дейін батырады. Құрсақ қабырғасына қысылған қалқан троакар стилін алады. Газдар бірте-бірте гильзаның тесігін жабады. Гильзаның саңылауы тыртықтың ішіндегісімен бітелген кезде оны стилетпен немесе зондпен тазалайды. Трокар гильзасы арқылы газдарды көшіргеннен кейін тыртық қуысына 300-500 мл ірі және 50-100 мл ұсақ мүйізді малға сатуға қарсы 2% креолин немесе лизол ерітіндісін енгізеді. Содан кейін гильзаға стилет енгізеді және құрсақ қабырғасына басып, троакар шығарады. Жараны йод тұнбасымен майлап, коллодий сіңірілген мақтамен жабады. Кеуде қабырғасын тесу кеуде қуысының ішіндегісін алу үшін, плевриттер кезінде жиналған экссудатты немесе суағар кезінде транссудатты алып тастау үшін жасалады. Ірі қара малда 7 қабырға аралық, оң жақта 6 қабырға аралық, сыртқы кеуде көктамырынан жоғары тесу орны. Мандренді ине қабырғаның алдыңғы жиегіне енгізіледі. Қуықты тесу несеп шығару актісі қиын болған кезде жүргізіледі (несеп-тас ауруы, несепағардың ісіктері және т.б.). Бақылауға арналған сұрақтар: 1. Тыртықты тесу көрсеткіштері? 2. Кесу техникасы? 3. Кеуде қабырғасының тесілуі көрсеткіштері? 4. Кеуде қабырғасын тесу орны? 5. Қуық тесу көрсеткіштері? Тақырып 9. Реаниматология негіздері. Сабақтың мақсаты: студенттерді коллапс, шок кезіндегі реаниматология ережелерімен таныстыру. Материалдық қамтамасыз ету: хирургиялық жабдықтар мен аспаптар. Кестелер, плакаттар, муляждар, Жануарлар. Сабақ жүргізу әдістемесі: терминалды жағдайларда жануарларды Реанимациялау техникасын меңгеру қажет. Коллапс-жүрек қызметінің уақытша, кенеттен пайда болған әлсіздігі және артериялық қысымның және барлық өмірлік функцияның күрт төмендеуімен қатар жүретін тамыр тонусының төмендеуі. Емі. Себебін жояды. Қан кету кезінде қан кетуді тоқтату әдістері қолданылады. Қанды толтыру, қан қысымын арттыру және жүрек қызметін жақсарту мақсатында глюкоза және аскорбин қышқылы бар көктамырішілік физиологиялық ерітінді енгізеді, сондай-ақ үйлесімді қан немесе қан алмастырғыштарды (полиглюкин, гемодез, ЦР-ЛИП казеин гидролизаты және т.б.) құюды пайдалануға болады. Интоксикация кезінде кофеинмен гексаметилентетраминнің 40%-дық ерітіндісін көктамыр ішіне енгізу ұсынылады. Перифериялық қан айналымын жақсарту және жүрек қызметін ынталандыру үшін тері астына кофеин, камфорды инъекциялау орынды. Сонымен қатар, жануарды үрлеу, сондай-ақ жылу шығаратын құралдарды пайдалану қажет. Шок-жүйке жүйесінің терең тежелуіне және ағзаның барлық функциясына ауысатын, қысқа мерзімді күрт қозумен сипатталатын жануардың жалпы ауыр жағдайы. Емі. Шок кезінде: 1) ауырсыну көзін жоюға және жүйке жүйесінің функциясын қалыпқа келтіруге; 2) гемодинамиканы қалпына келтіруге; 3) токсемиямен және зат алмасуының бұзылуымен күресуге бағытталған кешенді болуы тиіс. Себебі жойылғаннан кейін көктамыр ішіне 10% натрий бромид ерітіндісін ұсақ жануарларға 10-15 мл дозада, ірі-100-150 мл кофеинмен, содан кейін Э. А. Асратянның шокқа қарсы сұйықтығын енгізу ұсынылады. Гемодинамиканы, айналмалы қанның көлемін қалпына келтіру, артериялық қысымды көтеру, капиллярлардың өткізгіштігін азайту мақсатында жоғарыда келтірілген ерітіндіні енгізу қажет (0,125% новокаин ерітіндісі); үйлесімді қанның трансфузиясы орынды. Қан болмаған жағдайда көктамыр ішіне 6% полиглюкин немесе реополиглюкин енгізіледі. Шок кезінде пайда болатын тамырлардың спазмасын алу үшін көктамыр ішіне фентоламин (ұсақ жануарларға 0,001 г, ірі жануарларға – 0,03 г) қолданады, оны 1 мл тазартылған суды енгізер алдында тікелей ерітеді. Бақылауға арналған сұрақтар: 1. Коллапс дегеніміз не? 2. Коллапс емдеу? 3. шок дегеніміз не? 4. Шок кезінде емдеу? 5. Коллапстың клиникалық белгілері? 6. Шок клиникалық белгілері?. Тақырып 10. Новокаинді блокадалар. Сабақтың мақсаты: студенттерді новокаин терапиясының әдістерімен таныстыру. Новокаин блоктарының техникасын зерттеу Материалдық қамтамасыз ету: хирургиялық жабдықтар мен аспаптар. Кестелер, плакаттар, муляждар, Жануарлар. 0,5% новокаин ерітіндісі. Сабақ жүргізу әдістемесі: студенттер новокаин блокадасының негізгі көрсеткіштері мен қарсы көрсетілімдерін оқып үйренеді. Жануарларға новокаин енгізу үшін бағдарларды анықтайды. Новокаиннің жануар ағзасына әсерін зерттейді. Қысқа новокаин блокадасы. 0,5%-дық новокаин ерітіндісін қабыну ошағының айналасында гидравликалық жастықтың пайда болғанға дейін енгізеді. Айналмалы новокаинді блокада. Аяқ-қолдарда зақымдану ошағынан жоғары қолданады. Тері астына, фасциясына немесе бұлшық етке 2-3 нүктеден инъекциялайды. Мойын вагосимпатикалық блокада. Мойынның ортаңғы үштен бір бөлігінің бүйір бетінде перпендикуляр және кеңірдектің жанында ұзындығы 8-10 см инені, оның ұшының кеңірдеген сақиналардың дорсолатеральды беті бойынша, жармалы көктамыр мен ұйқы артериясын айналып өтетіндей етіп енгізеді. 50 мл 0,25% новокаин ерітіндісін енгізеді. Жұлдыз түйінінің блокадасы. Бағдарлар бірінші қабырғаның алдыңғы шеті мен бұршақтары болып табылады, олар аяқ-қолдың кері бұрылуынан кейін бас тартуға дейін кешіріледі. Инені бірінші қабырғаның артқы шеті бойынша, оның төбесінен біршама төмен, көлденең бағытта бірінші кеуде омыртқасының денесіне тірелгенге дейін енгізеді. Содан кейін ине омыртқа денесінің бетіне параллель жылжиды, бірнеше төмен жылжиды және 150 мл 0,5% новокаин ерітіндісін енгізеді. В. В. Мосин әдісі бойынша бөрене нервтері мен шекаралық симпатикалық жүйке діңдерінің эпиплевральды новокаин блокадасы. Инені көлденең сызыққа 30-350 бұрышпен соңғы қабырғаның алдында, оның науамен қиылысатын жерінде, Арқаның мықын қабырғалы және ұзын бұлшық еттері түзілген. Инені омыртқа денесіне тірелгенге дейін жылжытады, содан кейін сәл төмен қарай еңкейтеді және плевральды қуысқа ығысқанға дейін жылжытады. Жануардың дене салмағына 0,5 мл есебімен 0,5% новокаин ерітіндісін енгізеді. Бақылауға арналған сұрақтар: 1. Новокаиннің әсер ету механизмі? 2. Қысқа новокаин блокадасының техникасы? 3. Жұлдыз түйінінің блокадасының техникасы? 4. Вагосимпатикалық оқпанды қоршау техникасы? 5. Мосин бойынша эпиплевральды блокада техникасы? 6. Новокаин блокадаларына көрсетімдер мен қарсы көрсетілімдер? Тақырып 11. Маталарды ажырату. Қан кету және оны тоқтату. Сабақтың мақсаты: студенттерді маталарды ажырату әдістерімен таныстыру. Қан кетуді тоқтату әдістерін үйрету. Материалдық қамтамасыз ету: хирургиялық жабдықтар мен аспаптар. Кестелер, плакаттар, муляждар, Жануарлар. Жгут, 10% кальций хлорид ерітіндісі, физиологиялық ерітінді, кофеин, лобелин, 3% сутегі тотығы ерітіндісі, 2% эфедрин және т. б. ерітіндісі. Сабақты өткізу әдісі: ажырату екі тәсілмен жүргізіледі: бөлу (өткір) және қабыну (тұйық). Ұлпаларды емдеу-теріде, шырышты және серозды қабықтарда, тері асты клетчаткада, фасциялар мен апоневроздарда, сондай-ақ қалың бұлшықеттерде операция жасаудың негізгі тәсілі. Қатпарлануға әдетте ауру ошағына жалпақ бұлшық ет қабаттары немесе мата аралық саңылаулар арқылы жақындағанда, бірқатар хирургиялық араласулар кезінде оперативтік қабылдау процесінде қолданады. Маталарды ажырату техникасы 1. Тіндердің кез келген таралуы анатомиялық және физиологиялық тұрғыдан негізделуі тиіс. Жүйке діңдерін, үлкен артериялық және көктамырлық тамырларды ұстау қажет. 2. Теріні скальпельмен (іштен жақсы) немесе тік өткір қайшымен кесіп, алдын ала созады және сол қолдың кең таралған саусақтарымен бекітеді. 3. Жалпы қабылданған қабат қималарын қолдану, яғни жедел қол жеткізу жолында кездесетін мата қабаттарын біртіндеп ажырату. 4. Жара ішіндегісінің ағуын қамтамасыз ету үшін әрбір кейінгі жатқан анатомо-топографиялық қабат алдыңғы қатардан аз ұзына бойы кесіледі. Жараға "қайық"пішінін береді. Тіндерді ажырату әрқашан қан кетеді. Қан кетуді уақытша тоқтату: 1. Тығыз тампонада мұрын қуысынан, қынаптан, тік ішек жарасынан қан кету кезінде тампонада арқылы жүргізіледі. 2. Қысатын таңғыш ірі артериялардың зақымдануы болмаған кезде қолданылады. 3. Жгут қою аяқ-қолдың қан тамырларынан немесе құйрығынан жазғы уақытта 1,5-2 сағаттан артық емес, ал қысқы кезеңде сыртқы температураға байланысты екі есе қысқа болғанда қолданылады. Қан кетуді соңғы тоқтату. Қан кетуді тоқтатудың келесі тәсілдері бар; механикалық, физикалық, химиялық және биологиялық. Қан кетуді тоқтатудың механикалық тәсілдері жиі қолданылады. 1. Жарадағы тамырларды таңу қан ағатын ыдыстарға лигатураны салудан тұрады және жарақаттарды хирургиялық өңдеу кезінде операция кезінде жүргізіледі. 2. Ыдысты қоршаған матамен тігу немесе кәдімгі лигатурамен байлау. 3. Ыдысты бойына байлау. 4. Тампонды жарақат бетіне қысқа мерзімді қысу. 5. Сауыттарды бұрау (торзирлеу) қысу, сауытты бойлық ось бойынша айналдыра отырып бұрау жолымен түрлі қан тоқтатқыш пинцеттермен жүргізіледі. 6. Қан ағатын тамырлардың ұшына гемостатикалық пинцеттерді салу кезінде мүмкіндігінше қоршаған тіндерді басып алуға болмайды. 7. Жарақатта қан тоқтататын қысқышты қалдыра отырып, ыдысты қысу терең жатқан тамырлардан қан кету кезінде қолданылады. 8. Микулич бойынша жара тампонадасы жараға қан кетуді тоқтату үшін қолданылады. 9. Ірі артериялар мен көктамырлардан қан кетуді түпкілікті тоқтатудың тамаша тәсілі тамырдың бүтіндігін қалпына келтіруге және қалыпты қанмен қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін тамыр тігісін салу болып табылады. Қан кетуді тоқтатудың физикалық тәсілдері. Теріден қан кетуді тоқтату үшін бұлшық еттер қиылысқан кезде хирургиялық диатермияны (электронож) пайдаланады,ол жоғары жиіліктегі токтардың әсерінен тіндердің коагуляциясын және операциялық жараның едәуір ауданында қан тамырларының тромбозын тудырады. Жоғары температура қан ақуыздарының ұюына және тромбтардың пайда болуына ықпал етеді. Қан кетуді тоқтату үшін суық сумен, мұзбен немесе қармен толтырылған резеңке көпіршіктердің көмегімен тіндердің жергілікті сууы қолданылады. Қан кетуді тоқтатудың химиялық тәсілдері қан ұюын арттыратын тамырға қызмет ететін препараттар мен құралдарды қолдануға негізделген . Бұдан басқа Жергілікті 3%-дық сутегі тотығының ерітіндісі, 0,1-0,2%-дық марганец қышқылды калий ерітіндісі ыстық (50-60"С) суда қолданылады. Биологиялық әдістер қанның ұюын арттыра отырып, ағзаға жалпы әсер етеді және қан ағатын тамырларға тікелей қан тоқтататын әсер береді. Сыйысымды қанды 400-500 мл ірі және 40-50 мл ұсақ жануарларға құюды қолданады. Бақылауға арналған сұрақтар: 1. Қан кетуді тоқтату тәсілдері? 2. Маталарды кесу техникасы? 3. Маталарды кесу құралдары? 4. Қан кетуді тоқтатудың механикалық тәсілдері? 5. Қан кетуді тоқтатудың физикалық тәсілдері? 6. Қан кетуді тоқтатудың химиялық тәсілдері? 7. Қан кетуді тоқтатудың биологиялық тәсілдері? 8. Қан кетуді уақытша тоқтатудың негізгі тәсілдері? Тақырып 12. Ұлпаларды біріктіру. Тері және ішек тігістері. Сабақтың мақсаты: студенттерді ұлпаларды ажырату әдістерімен таныстыру. Қан кетуді тоқтату әдістерін үйрету. Материалдық қамтамасыз ету: хирургиялық жабдықтар мен аспаптар. Кестелер, плакаттар, муляждар, Жануарлар. Ине ұстағыштар, қайшылар, жануарлардың ішкі мүшелері(асқазан-ішек жолы). Сабақты өткізу әдісі: маталарды қосу ережесі: 1. Асептикалық жағдай жасауға бағытталған іс-шараларды орындау. 2. Тігістерді салар алдында мұқият өңдеу, ал қажет болған жағдайда оны механикалық өңдеу қажет. 3. Жара оның барлық тереңдігі бойынша жабық болуы тиіс, ол үшін тігіс қабырғаның шетінен және жараның түбінен өтуі тиіс. 4. Жараның шеттері мен қабырғаларын жақсы біріктіру үшін жіктерді бір-бірінен және жараның шетінен бірдей қашықтықта қою қажет. Тігістер тігістерінің арасындағы қашықтық олардың клиникалық тағайындалу сипатымен анықталады (қосатын, жақындататын немесе кернеуді алып тастайтын), ал жараның шетінен қашықтық жалғанатын тіннің қалыңдығының және 1-1,5 коэффициентінің жүргізілуіне тең болуы тиіс. Және мата қалың болған сайын, коэффициент соншалықты көп, керісінше. 5. Тек аттас ұлпалар қосылады (ішперде, тері және т.б.). Барлық тігістерді бірнеше топқа бөлуге болады, бірақ әр түрлі белгілер. Бірақ пішін мен салу техникасы үзік (үзік) және үздіксіз тігістер болып бөлінеді. Бірінші топқа әрбір тігісті салу үшін жеке жіп (тораптық, ілмекті, провизорлы, обвивтік, білікшелері бар жіктер және т.б.) пайдаланылатын тігістер жатады. Үздіксіз тігістерді салу үшін бір жіп қолданылады (скорняжный, портняжный, ривертен-Мультановский және т.б.). Салынған уақыт бойынша бастапқы және қайталама тігістер, сондай-ақ уақытша немесе провизорлық және тұрақты немесе перманентті тігістер ажыратылады. Клиникалық мақсаты бойынша жалғайтын тігістернемесе бітеу, жақындастыратын жіктер (кең түйіршіктейтін жараларға сыйу ауданын төмендету және эпителизацияны жеделдету үшін салынады) және жараның шеттері мен қабырғаларының кернеуін алып тастайтын жіктер (жылжымалы мүшелену орындарында, қатты қыртысатын ұлпаларға салынады) ажыратылады. Локализациясы бойынша сыртқы немесе үстіңгі және ішкі немесе батырылған тігістерді ажырату қабылданған. Сонымен қатар, арнайы мақсаттағы тігістер: ішек, сіңдірілген, қантамыр және т. б. Ішек тігістері. Ішекте және асқазанда отаның табысы көбінесе шеттердің берік қосылуына және жараның герметикалық жабылуына байланысты. Олар үзік және үздіксіз болуы мүмкін. Ламбер-иненің тігістері жараның шетінен 0,8-0,9 мм қашықтықта, оны тек ішектің серозды және бұлшықет қабаттары арқылы және шырышты қабығын зақымдамай теседі. Инені жараның қарама-қарсы шетінде сыртқа шығарады. Жіптің ұштары теңіз түйінімен байланады - жараның шеттері серозды қабықтармен жанасады. Екі қабатты Ламбер тігісін қоюға болады. Тақырып 13. Бинттік, иммобилизациялайтын және арнайы таңғыштар. Сабақтың мақсаты: студенттерді таңғыштардың түрлерімен, оларды салу тәсілдерімен таныстыру. Материалдық қамтамасыз ету: хирургиялық жабдықтар мен аспаптар. Кестелер, плакаттар, муляждар, Жануарлар. Бинт, мақта, целлофан, гипс, шиналар (металл, ағаш). Сабақ жүргізу әдістемесі: таңғыш деп жануардың жарақатына немесе денесінің қандай да бір бөлігіне таңу материалын қоюды түсінеді, оны екінші рет зақымданудан, инфекциядан қорғау және қан кетуді тоқтату мақсатында. Таңу материалының келесі түрлері бар: Дәке-әлсіз ширатылған жіптерден жасалған сирек мақта мата. Мақта-мақта тұқымынан дайындалады. Өңдеу тәсілі бойынша мақта майсыздандырылған (гигроскопиялық) және майсыздандырылмаған болып бөлінеді. Лигнин-ақ түсті кеуекті гофрленген қағаз. Мақта ауыстыру арқылы дәке-лигнинді жастықтар түрінде қолданылады. Целлофан-мөлдір, жұқа, берік табақтар, олар қайнатуға, автоклавтауға жақсы төзімді, компресстер үшін, құрал-саймандық үстелдерді жабу үшін қолданылады. Бинттік таңғыштар-бөлінеді: - Циркулярлық таңғыштар-қарапайым бинттік таңғыштардың бірі. Қою техникасы мынадай: бинттің соңы қиғаш бағытта биндуем органда ұстап тұрады, ал оң жақ, әрбір келесі тур алдыңғы турды толығымен жабатындай есеппен бинтті тарқатады. - Спирал тәрізді таңғыштар-бинт турларының төменнен жоғары қарай спираль жүрісімен сипатталады, бұл ретте әрбір келесі тур алдыңғы бинт енінің 1/3 немесе ½ еніне жабады. - Спирал тәрізді таңғыш - қарапайым спирал тәрізді таңғыш нашар ұсталынған жағдайларда қолданылады. Сондай-ақ, қисық бағытта бұралатын бинт жүрісін алу үшін циркулярдан бастайды. Сол қолдың үлкен саусағымен бинттің төменгі шетін бекітеді, ал оң қолмен бинттің басын ішкі жағы сыртынан, ал сыртқы ішкі жағына бұрылады. Бұл әдіс әрбір келесі бинт бұрылғанда қайталанады. - Таңғыш таңғыш-бинта турлары бұранда тәрізді төменнен жоғары қарай жүреді, және әрбір келесі тур алдыңғыдан бинттің еніне артта қалады. Төсем материалын бекіту үшін қолданылады. – Сегіз тәрізді таңғыш-бинт таңбасының осы түрінде сегізді сипаттайды. Циркулярдан бастайды, содан кейін бинт солдан оңға қиғаш жоғары қарай жүргізеді. Буыннан жоғары бірнеше циркулярлы турлар қояды және бинт буынның үстінен алдыңғы турды (төменнен жоғары қарай келе жатқан) кесіп өту үшін жоғарыдан төмен бұрылады. - Мүйіздегі таңғыш-бинтование сау мүйіздегі циркулярлық таңғыштың бірнеше турларымен бастайды, одан бинт ауру мүйізге апарады, негізі айналмалы таңғыштың екі-үш турын қояды. Осыдан кейін мүйіздің түбінен оның шыңына дейін иіліп, спирал тәрізді бұруға өтеді, содан кейін спирал тәрізді турлар кері бағытта, яғни мүйіз негізіне әкеледі. Таңғышты сау мүйізде аяқтайды; - Табанның тұяқты иілген таңғышын мақта-дәке тампонымен толтырады. Жолға айналмалы таңғыштың екі-үш турын қояды, бұл ретте ұзындығы 20-25 см бинттің бастапқы ұшы бос қалдырылады. Содан кейін бинтті мүйіз табаны арқылы және доптың деңгейінде бинттің бос бастапқы шетінің айналасында айналдырады, ол бинттің созылуына ықпал етеді. Кейін бинт алдыңғы турдың жартысына жаба отырып, табаны мен мүйіз қабырғасы арқылы тәжге дейін кері жібереді. Бинттауды мүйіз башмакты және тәжді толық жабғанға дейін осы тәртіппен жалғастырады, содан кейін бинттің екі бос шетін өзара байланыстырады. - Арнайы таңғыштар-таңғыштан, кенептен жасалады және оларды жануар денесінің жекелеген аймақтарына сәйкес пішеді, онда таңғыштардың басқа түрлері нашар ұсталынады; - Қаңқалы таңғыштар-өз негізінде сымнан жасалған тірек құралдары бар; - Желім таңғыштары-желім түрлерінің бірімен тікелей теріге немесе жүн қабатына бекітіледі (казеин желімі, канифоль-парафин желімі, мырыш-желатин желімі, коллодий); - Иммобилизациялайтын таңғыштар-ағзаның тыныштығын қамтамасыз етеді,олар сүйектердің сынуы, сіңірдің жарылуы, шығуы және т. б. патологияларда көрсетіледі. Шина және гипс бар. Гипс – толық қозғалмайтын жағдайда органның ұзақ уақыт болуы талап етілетін жерде қолданылады, олар терезе, астарлы, жармалы болуы мүмкін. Бақылауға арналған сұрақтар: 1. Таңу материалын қолдану түрлері? 2. Десмургия туралы түсінік? 3. Негізгі таңу материалдары? 4. Бинттік таңғыштардың жіктелуі? 5. Таңу материалдарының сипаттамасы? 6. Бинттік таңғыштарды салу ережелері? 7. Мүйізге таңғышты салу техникасы? 8. Тұяқты таңғышты салу техникасы? 9. Арнайы таңғыштар қандай мақсатта қолданылады? 10. Желім таңғыштары қандай жағдайларда қолданылады? Тақырып 14. Жануарлармен жұмыс істеу кезінде қауіпсіздік техникасын сақтауға арналған операциялар (Мүйізсіздендіру, мұрын сақинасын кигізу. Сабақтың мақсаты: студенттерді мұрын сақинасын енгізу операциясын үйрету (ринопластика). Материалдық қамтамасыз ету: хирургиялық жабдықтар мен аспаптар. Кестелер, плакаттар, муляждар, Жануарлар, мұрын сақинасы, бекітуге арналған жіптер, трепан. Сабақты өткізу әдісі: Ринопластика – мұрын сақинасын енгізу. Операцияны мұрын қалқасының бір бөлігі және мұрын-иық айнасы қойылған бітеу мұрын сақинасымен жыртылған асыл тұқымды бұқаларда орындайды. Бұқа басы көтеріңкі станокта бекітіледі. Басын станоктың бағаналарына мүйізден созуға байлайды. Содан кейін келесі ерітінділер құрамында: 2,5% аминазин 20 мл, 2% промедол 10 мл, 1% димедрол 10 мл, 40% глюкоза (немесе 0,7% ас тұзы ерітіндісі) 40 мл. Бұл мөлшер салмағы 1000 кг бұқа үшін жарамды. Егер қандай да бір себептермен көктамыр ішіне енгізу мүмкін емес, онда бұлшықет ішіне инъекцияланады. Бұл жағдайда құйма қоспасының әсері 30-50 минуттан кейін келеді. Мұндай премедикациядан кейін тыныштандырылған жануарларға екі жақты көз асты қоршауын жасайды нерв. Операция техникасы (Г. Н. Фоменко бойынша). Операцияны мұрын иық айнасымен және мұрын қалқанының тесік бөлігімен бірге мұрынның жыртылған жоғарғы бөлігінің беті омозолдануға ұшыраған кезеңде орындау қажет. Операциялық алаң 0,5% аммиак ерітіндісімен тазартылады, майсыздандырады және 1 : 3000 йодталған спиртпен өңдейді. Өткір скальпельмен мұрынның жыртылған жоғарғы бөлігінің жуылған төменгі (немесе жоғарғы) учаскесін қан пайда болғанға дейін кеседі, содан кейін ұлпа мұрын қалқасының алдыңғы шетін сығып, соңында мұрынның жоғарғы (немесе төменгі) бөлігіне өтеді. Бұл ретте жара беттерінің жанасу алаңының пішіні мен көлемі бойынша қиыстырып келтіру керек. Жаралы беттердің жанасу алаңдары пайда болғаннан кейін және мұрын қалқасының тесілген бөлігінде тыртықты матаны кескеннен кейін соңғысын кетгутты ұзын жіптерден 1-2 түйінді тігіспен жалғайды. Жіптің ұштары кесіледі, ал тігістер кейіннен түсірілмейді. Содан кейін бір — бірімен сәйкес келетін 6-7 нүктелерде ұлпалардың қалыңдығына мұрынның жыртылған үстіңгі бөлігінің жоғарғы және төменгі нүктелерінде сұйық пластмасса-БФ-2 немесе БФ-6 желімі таза күйінде немесе синтокол түрінде (осы желімдердің бірінде 1 : 100 синтомицин ерітіндісі) инъекцияға кіріседі. Инені тіндердің қалыңдығына 2-4 см тереңдікке енгізеді. Оны шприцтен немесе тубадан пайда болған каналға шығарып алу кезінде желім сығылады, бұл арна сұйық пластмассамен толтырылған болып қалатындай. Жараланған беті ақ стрептоцид ұнтағымен мол мөлшерде жуылады және мұрын иінді Айнаға 3-4 ілмекті тігісті салады, осы мақсат үшін поли немесе монофиламентті капроннан немесе лескадан жасалған жіптерді қолданады. Жіптерді үштік түйінмен байлайды, ал ұштарын бұрап, қызған затпен бірге қорытады. Бұл түйіндердің байлануы ескертіледі. Егер отадан кейін ісіну салдарынан мұрынның тарылуы пайда болса, олардың жарығы 1-2 күнге тығыз резеңке түтіктер қойылады. Тігістер 10-14-ші күні алынады. Жаңа мұрын сақинасы 45 күннен кейін беріледі. Мүйіздердің дамуының алдын алу 1-3 апта бұзауларда мүйіз бугорктарының аймағында мүйіз терісінің және оны жабатын эпидермистің бұзылуына негізделген. Бұл үшін бірнеше жолы бар. Мүйіздердің алдын алудың химиялық әдісі кең таралған. Бұзаудың мүйіз бұғыларына күшті әсер ететін химиялық заттар: күйдіргіш натр немесе кали, азот немесе үшхлоруксус қышқылы және т. б. жағылады. Термиялық әдіс бұзауларда 6 аптаға дейін қолданылады. Бұл жағдайда темір немесе электр термокаутер қолданылады. Күйдіру техникасы. Мүйіз түзуші ұлпаларды бұзу үшін өте жеңіл қысу және бір секунд ішінде мүйіз ұршығында термокаутер айналу жеткілікті; күйдірілген учаске ашық қоңыр түске ие болады және тұтандырғаннан кейін пайда болған тереңдете маталы жырту пайда болады. Кезінде түзілетін, бұл струп лифті өздігінен қозғалып кетуі болмай қалған соң 2 — 3 апта. Қанды әдіс. Бір аптадан үш аптаға дейінгі бұзауларда трепанның көмегімен мүйіз ұрықтарын алып тастайды. Қолдану техникасы. Мүйіз аймағында жүнді кесіп, йод тұнбасымен майлайды. Көмекші бұзауды құлаққа бекітеді. Оператор трепанды мүйіз шұңқырына қояды және тез айналмалы қозғалыстармен оның айналасындағы теріні кеседі. Содан кейін трепан 90° бұрылысымен мүйіз ұрығы сүйегінің периостымен бірге кесіледі. Бақылауға арналған сұрақтар: 1.Мүйіздегі операция көрсеткіштері мен қарсы көрсеткіштері? 2. Жануарларды күту әдістері? 3. Мүйіздердің алдын алу әдістері? 4. Мүйіздердің алдын алудың қан әдісі? 5.Мүйіз түзілудің алдын алудың термиялық әдісі? 6. Мүйіз түзілудің алдын алудың химиялық тәсілі? 7. Ринопластика көрсеткіштері? 8. Ринопластиканы орындау техникасы? Тақырып 15. Пластикалық операция элементтері. Сабақтың мақсаты: студенттерді пластикалық операция жасау әдістерімен таныстыру. Оларды орындау көрсеткіштері. Материалдық қамтамасыз ету: хирургиялық жабдықтар мен аспаптар. Кестелер, плакаттар, муляждар, Жануарлар. Сабақты өткізу әдістемесі: пластикалық деп аталатын операциялар, олардың спецификалық техникасы жануар ағзасының құрылымдық-функционалдық элементтерінің тұтастығын қалпына келтіруге немесе олардың сыртқы контурының пішінін өзгертуге мүмкіндік береді. Ветеринариялық хирургияда тері пластикасы, аллопластика және кейбір косметикалық операциялар түрлі тәсілдері кеңінен таралған. Бос емес пластика тәсілдері. 1. Терінің ақау айналасында оның негізін тиісті тіндерден айыру арқылы жұмылдыру, бұл жара шеттерінің қозғалуын арттырады және оны саңырау тігіспен жабуға мүмкіндік береді. 2. Жара шеттерінің шамадан тыс кернеуін төмендетуге мүмкіндік беретін және ақаудың бір немесе екі жағынан жағылатын" босаңсытатын тіліктерді " қолдану. 3. Терінің аралас учаскелерінен құрылған "аяқтағы тері құрағын" пайдалану. Еркін емес пластика әдістерін қолдану көрсеткіштері үлкен алаңды сипаттайтын жаңа жаралар болып табылады. Табиғи тесіктерге жақын және дененің қозғалмалы учаскелері аймағында оқшауланатын шеттерінің Елеулі кернеулігі, дұрыс емес нысаны. Еркін тері пластикасының тәсілдері. Көрсеткіштер болып регенерациясы ұзаққа созылатын сипатқа ие және ынталандыруды талап ететін кең ақаулар болып табылады. Бұл бос пластиканың бірнеше жолы бар: 1. Амман Әдісі. Ауыстырып отырғызуға арналған материалды жамбас бетінің, иықтың латеральды бетінің, іш қабырғасының вентральды немесе жарманың терісінен алады. Учаскені алдын ала жуады, майсыздандырады және дезинфекциялайды. Теріні теріасты талшықтарсыз, қарағай қабатымен кеседі. Трансплантатты түйіршіктелген шұңқырларға 4-5 см тереңдікке батырады. 2. Яценко-Риверден Әдісі. Трансплантат гранулятқа тереңдей алмайтындығымен ерекшеленеді, ал Тасбақа аралық жасамай, ақаудың барлық бетін тегістейді. 3. Панков Әдісі. Автор таспа түрінде алынған донорлық тері бөлігін ұсақтау және түйіршіктеуге ұсынады. Аллопластика. Бұл тәсілде синтетикалық маталар (лавсан, капромед және т.б.) қолданылады. Бақылауға арналған сұрақтар: 1. Бос емес пластикаға көрсетілімдер мен қарсы көрсетілімдер? 2. Бос пластика емес жолдары? 3. Еркін пластика әдістері? 4. Еркін пластика көрсеткіштері? 5. Аллопластика? Тақырып 16. Құлақ қалқанын резекциялау және құйрықты ампутациялау. Сабақтың мақсаты: студенттерді құлақ қабатындағы операциялармен және құйрықты ампутациялаумен таныстыру. Материалдық қамтамасыз ету: хирургиялық жабдықтар мен аспаптар. Кестелер, плакаттар, муляждар, Жануарлар. Сабақ өткізу әдісі: иттерде құлақ қалқанын ампутациялау Айғақтар. Жаралар, ісіктер, некроздар, сондай-ақ тиісті тұқымды иттерді әшекейлеуге арналған (ірілері 8-12; ұсақ 5-6 апталық жаста). Бекіту және жансыздандыру. Итке бүйір қалпын береді, нейролептик пен жергілікті анестезияны қолданады. Операция техникасы. Есту жолына қан ағуын болдырмау үшін тампон салынады.Құлақ қалқаны терісін оның негізіне барынша жылжытады және осы аумақта шаш қабатын алдын ала алып тастай отырып, тиісті құлақ қысқышын салады. Қысқыштың төменгі шеті құлақ қалтасынан төмен, ал жоғарғы жағы — үстіңгі жағына жақын немесе қалқанынан жоғарғы және орта үштен бір бөлігінің шекарасында болуы тиіс. Өткір скальпель қысқыштың сыртқы шеті бойынша қалқанын кеседі. Қысқыш екінші жағында операциядан кейін немесе 8-10 минуттан кейін ғана абайлап алынады. Ампутация желісі бойынша теріні шеміршекті алмастан жіңішке жіппен тігеді: алдымен құлақ қабыршағының ішкі бетін, содан кейін сыртқы бетін теседі.. Содан кейін құлақ раковиналарын дәке жастықшасына салып, бұрап қояды. 3-4-ші күні таңғышты алып, тексеру жасайды және құлақ қалқанына массаж тағайындайды, бұл тыртықты қалыңдатудың пайда болуына кедергі келтіреді. Тігістер 7-ші күні алынады. Құйрықты ампутациялау. Иттерде тұқымына байланысты жүргізеді, биязы жүнді қозылар. Операция техникасы. Құйрықтың негізіне гемостатикалық жгут салынады,пальпация арқылы құйрық омыртқаларының омыртқа аралық дискісі бойынша бөлінуі анықталады. Бұл жерде теріні бірнеше рет созады, ал жұмсақ маталар мен шеміршекті диск арқылы ине – бағдар жасайды. Скальпельдің жүзімен ине-бағдардың каудаль беті арқылы қозғала отырып, құйрықтың барлық қалыңдығы арқылы циркулярлы ампутациялық тілік жүргізеді. Содан кейін қан кетуді тоқтатады, ал теріге үзік тігістер салынады. Бақылауға арналған сұрақтар: 1. Құлақ қабығын ампутациялау техникасы? 2. Құйрықты ампутациялау техникасы? 3. Құлақ қабығының ампутациясы көрсеткіштері? Тақырып 17. Пішу Сабақтың мақсаты: студенттерді пішу көрсеткіштерімен және қарсы көрсеткіштерімен таныстыру. Пішу әдістері мен тәсілдерін үйрету. Материалдық қамтамасыз ету: хирургиялық жабдықтар мен аспаптар. Кестелер, плакаттар, муляждар, Жануарлар. Сабақты өткізу әдісі: Пішу — жыныс бездерінің қызметін жасанды тоқтату. Ол түрлі әдістермен жүзеге асырылуы мүмкін. Жиі кастрация жыныс бездерін жедел жояды. Еркектерде сондай-ақ қанмен қамту және жыныс бездерінің иннервациясы бұзылған немесе олардың элементтері толық немесе ішінара бұзылатын оперативтік әдістер қолданылады. Жыныс бездерінің қызметі химиялық және гормоналды препараттарды, радиоактивті сәулелерді қолдану сияқты басқа да әсерлермен тоқтатылуы мүмкін. Мал шаруашылығында қосымша азықтандырылатын жануарлардың өнімдерін алу, қойлардың жүнін қырқуды ұлғайту, тайғаққа жарамсыз еркектердің кездейсоқ ұрықтандырылуын болдырмау үшін, сондай-ақ жануарларды топтап ұстау мен пайдалануды жеңілдету үшін кеңінен қолданылады. Емдік көрсеткіштер бойынша пішу ауыл шаруашылығы жануарларының еркектерінде интравагинальды жарықтарды жедел емдеуде, тұқымдардың механикалық бұзылуы, олардың созылмалы қабынуы, жалпы қынаптық қабықтың арағы, жаңа пайда болған кезде, тұқымдық арқан көктамырларының варикозды кеңеюі, тұқымдықтардағы іріңді қабыну процестерінде және олардың қосалуында қолданылады. Сиырларды бордақылауды жақсарту үшін, емдеуге келмейтін аналық бездердің бедеулікке себеп болатын ауруларында көрсетіледі. Шошқа бордақылау алдында кесіледі. Егер шаруашылықта малдың осы түріне тән өткір жұқпалы аурулар болса, онда қатаңдықты орындауға болмайды. Пішу ағзаның жалпы әлсіреуінде, жұқпалы ауруға күдіктенген кезде, жыныс бездеріне жақын іріңді-некроздық ошақтар болған кезде, олардың жіті қабынуы кезінде қарсы болмайды. Пішу шаруашылықта жұқпалы ауруларға (сібір жарасы, эмкар, шошқаның тілмесі мен обасы және т.б.) қарсы алдын алу екпелері аяқталғаннан кейін осы мерзімге дейін екі апта бұрын және ерте емес мерзімде жоспарланады. Жұмыс жануарларын дәл сол уақытта — тиісті ауыл шаруашылығы жұмыстары басталғанға дейін немесе кейін салу жоспарлануы тиіс. Бірақ операцияның тиімді мерзімі туралы мәселе түпкілікті шешілмеген, әсіресе өнімді жануарларда. Тез пісетін айғырларды 1,5—2 жаста, ал кеш пісетін айғырларды 2,5 жылдан ерте емес кеседі. Есектер мен қашарлар 3-4 жылда кесіледі. Бордақылауға бөлінген бұқаларды 5-6 ай ішінде операция жасайды, одан да үлкен жаста, бірақ союға дейін 6-8 айдан кешіктірмей; қошқарларды 4-6 айда; ешкілерді — 2-4 ай; қабандарды 10-30 күн ішінде (алынғанға дейін екі аптадан кешіктірмей); қояндарды — 1,5—2,5 ай ішінде. Еркектерді пішудің көптеген жолдары бар. Алайда, олардың барлығы екі негізгі әдіс — қанды және қансыз (перкутан) біріктірілуі мүмкін. Пішудің қан әдісі кең таралған және үй жануарларында барлық түрлерде қолданылады; көбінесе бұл әдіс бойынша тұқымдықтар мен қосалқыларды толығымен жояды, бұл ашық немесе жабық әдістерді пайдалана отырып жүзеге асырылуы мүмкін. Олардың біріншісінде енді ашқаннан кейін жалпы қынап қабығын кеседі, ұрықты жалаңаштайды және оны қосалқышпен бірге алып тастайды. Екінші жалпы қынаптық қабықшаны кеспейді,тұқымқышты қосалқышпен бірге жабатын жалпы қынаптық қабықшамен сығады. Қансыз әдісі, перкутанная пішу— өнімді жануарларды кастрациялаудың ең көп таралған түрі. Ол екі негізгі өзіндік әдісті қамтиды: немесе тұқым арқандарының тұтастығының перкутты бұзылуы немесе тұқымдардың өздері. Сұрақтар бақылау үшін: 1. Пішу туралы түсінік? 2. Пішу көрсеткіштері мен қарсы көрсеткіштері? 3. Пішілетін жануарлардың жасы, дайындау, пішу уақыты мен орны? 4. Еркек жануарлардыі пішу әдістерінің жалпы сипаттамасы? жүктеу/скачать 1,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|