«Биология»
Бағалау критерийлері Тапсырма
жүктеу/скачать 1,21 Mb. Pdf көрінісі
|
ОШ СОР Биология 9 класс каз от Арай =
28 Бағалау критерийлері Тапсырма № Дескриптор Балл Білім алушы Жүйке
ұлпасының құрылысы мен атқаратын қызметі арасында байланыс орнатады
1
құрылымын атайды; 1 А әрпімен таңбаланған нейронның құрылымының атқаратын қызметін сипаттайды; 1 нейрон құрылысы мен атқаратын қызметі арасындағы байланысты сипаттайды; 1 Жүйке
импульсінің туындауы мен өтуін түсіндіреді
2 деполяризация; 1 реполяризация; 1 гиперполяризация; 1 тыныштық потенциалы кезеңдерін анықтайды; 1 Ағзаның ішкі ортасының тұрақтылығын сақтау- гомеостаз механизмін түсіндіреді 3 қандағы глюкозаның деңгейінің реттелу механизмін түсіндіреді; 1 Өсімдіктердің өсуі мен дамуына әсер ететін заттардың әрекетін талдайды 4 өсімдіктің өсуіне әсер ететін затты анықтайды; 1 Ч.Дарвиннің тәжірибесін сипаттайды. 1 Барлығы 10
29 «Координация және регуляция» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Оқу жетістіктерінің деңгейі Төмен Орташа Жоғары Жүйке
ұлпасының құрылысы мен атқаратын қызметі арасында байланыс орнатады
Жүйке ұлпасының құрылысы мен атқаратын қызметі
арасында байланыс орнатуда қиналады
Нейронның құрылымдық элементін атауда/атқаратын қызметін көрсетуде/ атқаратын қызметі мен
құрылысы арасындағы байланысты сипаттауда қателіктер жібереді Жүйке ұлпасының құрылысы мен атқаратын қызметі арасында байланыс орнатады
Жүйке импульсінің туындауы мен өтуін
түсіндіреді
Жүйке импульсінің туындауы мен өтуін түсіндіруде қиналады
Деполяризация/реполяризация/ гиперполяризация/ тыныштық потенциалы кезеңдерін анықтауда қателіктер жібереді Жүйке импульсінің туындауы мен өтуін дұрыс түсіндіреді
Ағзаның ішкі ортасының тұрақтылығын сақтау-
гомеостаз механизмін түсіндіреді Ағзаның
ішкі ортасының тұрақтылығын сақтау-
гомеостаз механизмін түсіндіруде қиналады Ағзаның ішкі
орта тұрақтылығын сақтауда қандағы глюкозаның деңгейінің реттелу механизмін түсіндіруде қателіктер жібереді Ағзаның ішкі
ортасының тұрақтылығын сақтау- гомеостаз механизмін түсіндіреді Өсімдіктердің өсуі мен
дамуына әсер
ететін заттардың әрекетін талдайды Өсімдіктердің өсуі мен дамуына әсер ететін заттардың әрекетін талдауда қиналады Өсімдіктердің өсуі мен
дамуына әсер ететін затты анықтауда/ Ч.Дарвиннің тәжірибесін сипаттауда қателіктер жібереді Өсімдіктердің өсуі мен дамуына әсер ететін заттардың әрекетін талдайды
30 3 – ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ 9.3А «Қозғалыс» бөлімі бойынша жиынтық бағалау Оқу мақсаты 9.1.6.1 Қол бұлшық еттерінің максималды жұмыс күшін және күшке төзімділігін зерттеу 9.1.6.2 Бұлшық еттің жиырылу жиілігіне бұлшықет жұмысының тәуелділігін зерттеу 3А
Бағалау критерийлері Білім алушы:
Қол бұлшық еттерінің максималды жұмыс күшін және күшке төзімділігін түсіндіреді
еттің жиырылу
жиілігіне бұлшықет жұмысының тәуелділігін анықтайды
дағдыларының деңгейі
Жоғарғы деңгей дағдылары Орындау уақыты 20 минут Тапсырма 1. Фло́ренс Гри́ффит-Джо́йнер 1988 жылы 100 метрді 10.49 сек жүгіріп өтіп дүниежүзілік рекорд орнатты.
Қысқа уақыт ішнде Фло-Джо сияқты спринтердің бұлшықеттеріне аэробты тыныс алу үшін оттегі жетіспей қалды. (a) Бұл жағдайда 100 м спринт үшін бұлшық еттерге қажетті энергия қалай бөлетіндігін түсіндіріңіз. _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________
2. Оқушылар бұлшық еттің жиырылу жиілігіне бұлшықет жұмысының тәуелділігін зерттеді. Зерттеу барысында оқушылар салмағы 2 кг жүкті 0,5 метр биіктікке көтерді. Жүкті көтеру арасындағы (тынығу) үзілістер 4 сек, 2 сек және үздіксіз болды. Деректер кестеде берілген. (a) F = 1 кг = 9,8 H болған жағдайдағы күш – килограмды есептеңіз. _________________________________________________________________________ 31 (b) A=F*S*n формуласы бойынша S=0.5 метр болғандағы әр жиіліктегі жұмысты есептеңіз.
Баяу
22
Орташа
15
Жылдам
12
(c) Бұлшықеттің жүкті көтеру саны жиілік баяу болғанда екі еседей жоғары болу себебін түсіндіріңіз. _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________
3. Бұлшықеттің динамикалық жұмысқа төзімділігі ішкі мүшелердің жұмысына, жұмыс сипатына және қарқынына байланысты. Графикте қол бұлшықетінің жас өскен сайын төзімділік өзгерісі берілген.
(a) Графиктегі көрсеткіштердің өзгерісін түсіндіріп, қорытынды жасаңыз. _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________
32 Бағалау критерийлері Тапсырма № Дескриптор Балл Білім алушы Қол бұлшық еттерінің максималды жұмыс күшін және күшке төзімділігін түсіндіреді 1 бұлшықеттерді энергиямен қамтамасыз ету үдерісін түсіндіреді; 1 Бұлшық еттің жиырылу жиілігіне бұлшықет жұмысының тәуелділігін анықтайды 2 формула
бойынша күш
- киллограммды есептейді; 1 формула бойынша бұлшықет күшін әр түрлі жиілік үшін есептейді; 1 бұлшықет жұмысының жилігінің тыныс алу
типіне тәуелділігін түсіндіреді; 1 тыныс алу типін алынған деректермен байланыстырады; 1 3 график бойынша төзімділік өзгерісін түсіндіреді; 1 қорытынды жасайды. 1 Барлығы 7
33 «Қозғалыс» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні _________________________________________________________________________________ Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі Төмен Орташа Жоғары Қол
бұлшық еттерінің максималды жұмыс күшін және
күшке төзімділігін түсіндіреді Қол
бұлшық еттерінің максималды жұмыс күшін және күшке төзімділігін түсіндіруде қиналады Бұлшықеттерді энергиямен қамтамасыз ету үдерісін түсіндіру кезінде
қателіктер жіберген Оттегі
жетіспеу жағдайында бұлшықеттерді энергиямен қамтамасыз ету
үдерісін түсіндіреді Бұлшық еттің
жиырылу жиілігіне бұлшықет жұмысының тәуелділігін анықтайды Бұлшық еттің
жиырылу жиілігіне бұлшықет жұмысының тәуелділігін анықтайды Формула бойынша күш –киллограмды/ формула бойынша бұлшықет күшін әр түрлі жиілігін есептеу/ бұлшықет жұмысының жилігінің тыныс алу типіне тәуелділігін түсіндіру/тыныс алу
типін алынған
деректермен байланыстыруда қателіктер жіберген Бұлшық еттің жиырылу жиілігіне бұлшықет жұмысының тәуелділігін дұрыс анықтайды 34 9.3В «Молекулалық биология» және 9.3С «Жасушалық цикл» бөлімдері бойынша жиынтық бағалау Оқу мақсаттары 9.4.1.2 Дезоксирибонуклеин қышқылының молекуласының қос шиыршықты құрылымын сипаттау 9.4.1.3 Дезоксирибонуклеин қышқылының құрылымдық қағидалары негізінде үлгілеу 9.2.2.2 Митоздың кезеңдерін сипаттау 9.2.2.3 Мейоздың кезеңдерін сипаттау 9.2.2.4 Мейоз бен митозды салыстыру
Дезоксирибонуклеин қышқылының молекуласының қос шиыршықты құрылымын сипаттайды
қағидалары негізінде көрсетеді
Митоздың кезеңдерін түсіндіреді
Мейоздың кезеңдерін сипаттайды
Мейоз бен митозды салыстырады
дағдыларының деңгейі Қолдану Жоғары деңгей дағдылары
25 минут Тапсырма 1. ДНҚ молекуласының сызбасы берілген. (а) Нуклеотидтің X, Y және Z белгіленген бөліктерін атаңыз. Х ________________________ Y ________________________ Z ________________________ (b) Z пен Q арасындағы байланыс түрін атаңыз. _________________________________________________________________________
2. Сызбада ДНҚ қос шиыршықты үзіндісі берілген. (a) 2 тізбектегі бос орындарды азотты негіздерге үйлесімді және 1 тізбекке сәйкес болатындай етіп толтырыңыз.
____________________________________________ ___ ________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ___ ________________________________________ 35 (b) Бұл заңдылық қалай аталатынын жазыңыз. _________________________________________________________________________
3. Оқушы бұршақ өсімдігін Vicia faba зертханада өсіріп, оның тамырының өсуін зерттеді. Ол тамырдың ұшын кесіп алып, жарық микроскобы арқылы қарады. Суретте тамыр ұшының жасушасының бір бөлігі берілген. D әрпімен интерфаза кезіндегі жасуша.
Митоз кезеңдерінің атауы мен осы кезеңдерге сәйкес жасуша А-H әріптермен белгіленген. (а) Әріптер митоздың қай кезеңдеріне сәйкес келетінін анықтаңыз.
Митоз кезеңдерінің атауы Қай әріппен белгіленген?
(b) Митоздың басында жануар жасушасында бөліну шүйкесін түзу үшін центриольдер микротүтіктердің жинақталуына жауап береді. Бөліну шүйкесінің жануарлар жасушасындағы митоз үшін маңызын сипаттаңыз. _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________
4. Өсімдіктер мен жануарлар үшін мейоздың өсуден басқа маңызын көрсетіңіз. 1 _______________________________________________________________________ 2 _______________________________________________________________________
5. Мейоз бен митозды сaлыстырыңыз. Кезеңдер Мейоз
Митоз Профаза
Метафаза
Анафаза
Телофаза
Осы типтегі бөліну жүретін орын
36 Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл Білім алушы Дезоксирибонуклеин қышқылының молекуласының қос шиыршықты құрылымын сипаттайды 1 сызбадан нуклеотидтің X бөлігін атайды; 1 сызбадан нуклеотидтің Y бөлігін атайды; 1 сызбадан нуклеотидтің Z бөлігін атайды; 1 Z пен Q арасындағы байланыс түрін анықтайды; 1 Дезоксирибонуклеин қышқылының құрылымдық қағидалары негізінде көрсетеді 2 ДНҚ
екінші тізбегін толықтырады; 1 бұл заңдылық қалай аталатынын жазады; 1 Митоздың кезеңдерін түсіндіреді 3 митоз кезеңдерінің атайды; 1 кезеңдер мен микроскоптағы кескіні арасындағы сәйкестікті анықтайды; 1 бөліну шүйкесінің жануарлар митозы үшін
маңызын сипаттайды; 1 Мейоздың кезеңдерін сипаттайды 4 өсімдік жануар үшін мейоздың бірінші маңызын көрсетеді; 1 өсімдік жануар үшін мейоздың екінші маңызын көрсетеді; 1 Mейоз бен митозды
салыстырады 5 мейоз бен митозды профаза кезеңін салыстырады; 1 мейоз бен митозды метафаза кезеңін салыстырады; 1 мейоз бен митозды анафаза кезеңін салыстырады; 1 мейоз бен митозды телофаза кезеңін салыстырады; 1 осы типтегі бөліну жүретін орындарын анықтайды; 1
16 37 «Жасушалық цикл» және «Молекулалық биология» бөлімдері бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушы аты-жөні_______________________________________________________
Оқу жетістіктерінің деңгейі Төмен Орташа Жоғары Дезоксирибонуклеин қышқылының молекуласының қос шиыршықты құрылымын сипаттайды Дезоксирибонуклеин қышқылының молекуласының қос шиыршықты құрылымын сипаттайды Нуклеотидтің X, Y және Z белгіленген бөліктерін атауда/Z пен Q арасындағы байланыс түрін анықтауда қателіктер жібереді Дезоксирибонуклеин қышқылының молекуласының қос шиыршықты құрылымын сипаттайды Дезоксирибонуклеин қышқылының құрылымдық қағидалары негізінде көрсетеді Дезоксирибонуклеин қышқылының құрылымдық қағидалары негізінде көрсетуде қиналады ДНҚ екінші тізбегін тұрғызуда, бұл заңдылық қалай аталатынын анықтауда қателіктер жібереді Дезоксирибонуклеин қышқылының құрылымдық қағидалары негізінде дұрыс көрсетеді
Митоздың кезеңдерін түсіндіреді Митоздың кезеңдерін түсіндіруде қиналады Митоз кезеңдерінің атауы және олардың микроскоптағы кескіні
арасындағы сәйкестікті анықтауда, бөліну
шүйдесінің жануарлар митозы үшін маңызын сипаттауда қателіктер жібереді Митоздың кезеңдерін дұрыс
түсіндіреді
Мейоздың кезеңдерін сипаттайды Мейоздың кезеңдерін сипаттауда қиналады Өсімдік жануар үшін мейоздың бірінші/ екінші маңызын, көрсетуде қиналады Мейоздың кезеңдерін дұрыс
сипаттайды Mейоз
бен митозды
салыстырады Mейоз бен митозды салыстыруда қиналады Мейоз
бен митозды
профаза/метафаза/анафаза/ телофаза кезеңдерін салыстыруда қиналады Mейоз
бен митозды
дұрыс салыстырады 38 9.3D «Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары» және 9.3E «Микробиология және биотехнология» бөлімдері бойынша жиынтық бағалау Оқу мақсаттары 9.2.4.2 Моногибридті будандастырудың цитологиялық негіздерін дәлелдеу және есептер шығару 9.2.4.8 Адамның қан тобының тұқымқуалауын және қан топтарын анықтау механизмін түсіндіру 9.2.4.7 Жынысты анықтау кезінде хромосомалардың рөлін түсіндіретін сызба жасау 9.2.4.10 Шежіре сызбасын құру 9.4.3.1 Инсулин өндіру мысалында биотехнологиялық үдерістің жалпы сызбасын сипаттау 9.4.3.2 Биотехнологияда өндірілетін өнімдерге мысал келтіру
Білім алушы:
Моногибридті будандастырудың цитологиялық негіздерін дәлелдейді және есептейді
топтарын анықтау механизмін түсіндіреді
Шежіре сызбасын сызады
Жынысты анықтау кезінде хромосомалардың рөлін түсіндіретін сызба сызады
үдерістің жалпы сызбасын түсіндіреді
Биотехнологияда өндірілетін өнімдерге мысал келтіреді
Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
20 минут Тапсырма
1. Төменде гомозиготалы қара мен ақ тышқандарды будандастыру сызбасы берілген. Алынған бірінші ұрпақтың бәрі қара түсті және генотипі Bb. Бірінші ұрпақты өзара будандастырған сызба төменде берілген.
39
2. Арман мен Айгулдің отбасында 4 бала бар, олардың қан топтары төмендегі сызбада көрсетілген.
Арман мен Айгүлдің генотиптерін анықтаңыз. 3. Хантингтон - жүйке жүйесін зақымдайтын, тұқым қуалайтын ауру және ол доминантты (Н) аллель бойынша тұқым қуалайды. Бұл отбасында гомозиготалы, рецессивті (h) аллельге ие ұрпақтың дені сау болады. Төменде Хантингтон ауруының тұқым қуалау шежіресі берілген.
(а) (і) Берілген шежірені пайдаланып, осы отбасында қанша қыз баланың осы белгі 40 бойынша науқас екенін анықтаңыз. ____________________________________________________________________
(іі) Осы баланың генотипін жазыңыз.____________________________________ (b) Шежіредегі А мен В ата-аналарынан ұл және қыз баланың дүниеге келгені көрсетілген. Отбасында қыз бен ұлдың дүниеге келгенін көрсететін (Х, Y белгілерін қолданып) сызба құрастырыңыз.
4. Биотехнологияда инсулинді рекомбинантты ДНҚ алу әдісі арқылы өндіреді. Төменде осы әдістің сызбасы берілген.
(а) Сызбада А, В, С әріптері арқылы белгіленген құрылымдарды атаңыз. _____________________________________ ____________________________________ _____________________________________ ____________________________________ (b) Үрдісті сипаттаңыз. _____________________________________ ____________________________________ _________________________________________________________________________
5. Биотехнологияның медицина саласында өндірілетін өніміне мысалдар (кемінде екеу) келтіріңіз. _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ (a) Биотехнологияда өндірілетін өнімнің 1 артықшылығын және 1 кемшілігін атаңыз. Артықшылығы:__________________________________________________ Кемшілігі: ______________________________________________________
|