«Биологиялық экология» пәнінің оқу-әдістемелік материалдары №3 басылым ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешені
жүктеу/скачать 230,51 Kb.
|
2c908bb6-082b-11e7-bfa7-a692e7d05c5eбиологи экология лекция
- Бұл бет үшін навигация:
- БИОСФЕРА ҚАЗІРГІ КҮЙІ. БИОСФЕРА ТУРАЛЫ ІЛІМ. В.И.ВЕРНАДСКИЙДІҢ БИОСФЕРА ЖӘНЕ НООСФЕРА ТУРАЛЫ ІЛІМ
| Негізгі әдебиеттер:
1. Жатқанбаев Ж.Ж. Экология негіздері. А., 2003 2. Бейсенова Ә.С., Шілдебаев Ж.Б., Сауытбаев Г.З. Экология., А., 2001. Дәріс сабақ № 19 БИОСФЕРА ҚАЗІРГІ КҮЙІ. БИОСФЕРА ТУРАЛЫ ІЛІМ. В.И.ВЕРНАДСКИЙДІҢ БИОСФЕРА ЖӘНЕ НООСФЕРА ТУРАЛЫ ІЛІМ В.И.Вернадский биосфераның пайда болу, даму және қазіргі кезде жағдайында тірі заттардың рөлін өте жоғары бағалады. Ол "Жердің сыртқы кабатында үнемі өзгеріс енгізетін тірі организмдерден басты құдіретті химиялық күш жоқ" деп жазды өзінің "биосфера атты еңбегінде.Әсіресе тірі организмдер оған қоса адамзат баласының әрекеттерінің биосфера шетіндегі биогеохимиялық фактор ретінде (рөлін бағалай келіп биосфера өзін-өзі реттеп отыратын биологиялық экологиялық және химиялық жүйе екенін дәлелдеді. Бір сөзбен айтқанда біздің жер деп аталатын планетамыздағы ең жоғарғы сатыда өсіп-дамыған жер бетіндегі барлық тіршілікті жүргізуші ұлы құдіретпен іске асырылады. Сондықтан да жер бетіндегі неше түрлі құбылыстар осы тірі ағзаларға байланысты екенін толық түсіндіре білді. Шынына келетін болса тірі ағзалар ғарыштық энергияны биосферадағы химиялық элементі мен қосылыстардың миграциясы болып табылады. Бұл үрдісі биосферадағы зат және энергия айналымдарымен шектеліп, биосфера шегіндегі бүкіл дүние жүзілік зат пен энергияның алмасып отыратынына ең себепші құдіретті қозғаушы күш. Алғашқы кезде проблема биосфералардағы зат пен энергия айналымының қалдықсыз жүруі нтижесінде биосфера деп аталады, айналаны қоршаған ортада, тіршілікке қажетсіз еш қандай басы артық зат синтез делінбейді. Олар үнемі өзгеріп, бір түрден екінші түрге айналып отырады. Өмірге қауіптісі жойылып кетіп, пайдалысы қалады, сөйтіп биосфера өзін-өзі тазартып отырады. Олар бірнеше дәуірден тұрады. Биосфераның ең бірінші заманы археи деп аталады. Бұл кезде - сфера кандай жағдайда дамығаны және қандай тірі организмдер болғаны туралы ешқандай деректер жоқ. Тек қана қарапайым тіршіліктің түрі болған ғой деп ғалымдар топшылайды. Протерозой эрасы - биосфераның екінші дәуірі болып есептеледі Бұл заман 700 миллион жыл бойына созылған. Протерозойда тірі ооганизмдердің қарапайым түрлері тіршілік еткен. Олардың сол дәуірде тасқа жабысқан қалдықтары әр түрлі тау жыныстарынан қазіргі кезде де байқалады. Протерозой дәуірінде биосфера қандай жағдайда болғанын ғалымдар толық білмейді. Ол туралы нақты деректер жоқ. Биосфераның Палеозой эрасы немесе ертедегі тіршілік кезеңі. Бұл дәуір шамамен алғанда бұдан 570 миллион жыл бұрын басталып, 300 миллион жылға созылған. Бұл эра кембрий, ордовик, елур, девон, карбон және пермь дәуірлері болып бірнешеге бөлінеді. Кембрий дәуірінде барлық өсімдіктер теңіз суларында өскен. Олар тек жасыл балдырлар болатын. Олардан құрлыққа бейімделген өсімдіктер өсе бастады. Тек қана силур кезеңінде есімдіктер құрлыққа біртіндеп шыға бастап, дами түсті. Бұл уақыттағы өсімдіктердің ең бастысы - псилофиттер болған. Балдырларға қарағанда олар жоғары дәрежеде дамыған өсіаджтердің түрі ең Псилофиттердің жер астыңдағы бөлігінде тамыр сабаққа ұқсас резиодтары болды. Псилофиттердің сыртын эпидермис қаптап тұрған. Мұның клеткаларының аралығында устрицалар (саңырауқүлақтар) орналасқан. Бірсыпыра псилофиттердің ұзындығы 1,5-2 метрге дейін жеткен. ал кейбір түрлерінің, мысалы, риния мен хорнеяның биіктігі 20-40 сантиметрдей ғана болған. Олар батпақты жерлерде өскен. Псилофиттердің ішінен астероксилон ерекше назар аударады. Оның жер бетіңдегі органдарын (сабақтарын, жа-пырақтарьш) алсақ өте үлкен көлемде дамыған. Дегенмен оларда тамыр жүйелері, еткізгіш системасы болмады. Тамыр қызметін атқаратын резоидтары болған. Астероксилондар бұтақтанып өскен. Псилофиттердің күшті дамуына әсер еткен алғашқы топырақ және ылғал болды. Сондай-ақ бактериялардың, балдырлардың және қарапайымдардың (бір клеткалылардың) әрекеттері ерекше еді. нүңдағы бір ғажайыпжай, псилофиттер саңырауқүлақтармен симбиоз касап өскені белгілі.Псилофиттер 20-30 миллион жылдай өмір сүрді деп. топшылайды ғалымдар.Девонның аяқ кезінде бұлардан басқа қырық буыңдылар және папоротниктер қаулап өсе бастады. Өсімдіктер құрлыққа шыққаннан кейін фотосинтездің ықпалымен атмосфералық ауаның құрамы өзгеріп, құрлық жануарларының дамуына жағдай жасалып , фотосинтез процесі арқылы ауада оттегі көбейе түсті. Тас көмір дәуірі (карбон) жылы және ылғалды болды. Мұның өзі құрлық өсімдіктерінің қаулап өсуіне мүмкіншілік жасады. Әсіресе сәнді орман ағаштарының көлемі үлкен аймақтарды қамтыды. Бұл дәуірдегі өсімдіктер негізінен плаундар, қырықбуындар және папоротниктер болды. Бұлар псилофиттен таралып, тас көмір дәуірінің басында солардың орнын түгелімен басты. Плаундар ете биік ағаштар (лепидодендрондар мен сигилляриялар) түрінде дамыды. Олардың биіктігі 40-50 метрге дейін жеткен. Диаметрі 2-3 метрдей болған. Бұлардың діндері тік, зеулім өсті. Жапырақтары қалың болды. Мұндай ағаштардан түскен жапырақтар жерде жатып шіріп, топырақтың қарашірігін молайта түсті. Ол өсімдіктердің есуіне қолайлы жағдайлар туғызды. жүктеу/скачать 230,51 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|