Т А А Т
1
1
»
1
М I ГТ
Я
А Т А Т
УГ Г Т Т Т -Г
_____ + ™
Х
Е Ш
I
3
Т Т А А
А А Т Т
^ « т - т - Г П Т Г
I
Т Т А А
т—,-7 г
Г- Г Г Т 3.
5
у Г Т Т Г Т \ \
Т М I I I I
З
у
Т Т А А
Т А А Т
1
* 1 1
I I \ т т 3
у
А Т А Т
.....................Т Т З.
+
Т Т А А
1 ' ' 1 I I I I
\ 1
9-сурет. ДНҚ-ның комплементарлық немесе «жабысқыш» ұштарды
лигаза көмегімен қосуы (Глик Б., Пастернак Дж., 2002 ж.)
Рестриктаза және лигаза ферменттердің
көмегімен бір ДНҚ
молекуласынан қажетгі ген бөлініп алынып, басқа ДНҚ молекула-
сының үзінділерімен қүрастырылып
рекомбинанттық,
яғни жаңа
будан ДН Қ
жасалады. Одан кейін рекомбинанттық ДНҚ бірнеше
әдістермен тірі жасушаға енгізіледі.
Бөтен генді жасуша ішіне тасымалдап алып баратын арнаулы
ДНҚ
молекуласын
вектор
дейді. Оған төмендегідей талаптар
қойылады:
•
өз алдына репликациялану, яғни жасуша ішіне бөтен генді
алып кірген соң жасушамен бірге немесе өз алдына көбейе алатын
болуы немесе вектор жасуша хромосомасының қүрамына еніп,
онымен бірге үрпақ жасушаларға беріліп отыруы керек;
• трансформацияланған жасушаларды анықтау үшін оның
ерекше генетикалық белгілері (маркерлері) болуы керек (мысалы
антибиотикке төзімділігі);
• қүрамында рестриктазалар үзе
алатын нуклеотидтер тізбегі
болуы және репликацияға қабілетін жоғалтпауы керек;
• векторға орналастырылған бөтен ген оның атқаратын қызме-
тін бүзбауы керек, ал вектор болса, ол да енгізілген геннің ішінде
дүрыс реттеліп жүмыс істеуін қамтамасыз ететін оолуы тиіс;
• вектордың көлемі кішігірім болуы керек (
10-сурет).
37
