Биотехнология
жүктеу/скачать 16,47 Mb. Pdf көрінісі
|
b2037
| 2.3. Биотехнологиялық әдістер
Он жылдың ішінде сидам химия (биокатализаторлар, органика- лык синтездің өнімдері), өндіру өнеркәсібі (биогеотехнологиялар, топырақ биоремедиациясы), жартылай өткізгіштерді өндіру (жаңа өткізгіш материалдар), ақпараттық технологиялар (мик- роэлектрондық жүйелер, биоинформатика қүралдары, биология- лык қагида негізіндегі қүрылғылар, биокомпьютерлер) сияқты эко- номиканьщ маңызды салаларында биотехнологияны колдану аясын кеңінен кеңейту болжанып отыр. / ( Негізгі биотехнологиялық әдістерге : • гендік инженерия; • жасушалық инженерия; • хромосомалық инженерия; • ақуыздық инженерия; • инженер лік энзимология; • криосақтау әдісі жатадьО Гендік инженерия - молекулалық және жасушалық биология- ның қолданбалы саласы, яғни белгілі қасиетгері бар генетикалық материалдарды (гендерді) іп \ііго жағдайында алдын ала қүрасты- рып, оларды тірі жасушага енгізіп, көбейтіп, зат алмасу үдерісін өзгеше жүргізу. Негізінде «инженерия» қүрастыру деген мағынаны білдіреді. Әлемдік биотехнологияда гендік инженерия кең дамы- ған. Жасушалық инженерия мен гендік инженерия биоинженерлік әдістеріне жатады, бірақ казіргі таңда бүл әдістер ірі биотехноло- гиялық багытына айналды. Биоинженерияда барлық әлемдік зерт- 35 теулердщ негізгі бағыты адам үшін пайдалы белгілерге ие генетика- лық модификацияланған организмдерді (ГМО) жасауға шоғыр- ландырылған. Гендік-инженериялық қызметтің кең мағынада уш негізгі: фармакологиялық және тамақ өнеркәсібі үшін генетика- лык модификацияланған (бұдан әрі - ГМ) өсімдіктерді, ГМ-жану- арларды және ГМ-микроорганизмдерді (немесе рекомбинантты микроорганизмдерді) жасау мақсаты бар. Ғалымдар бірінші рет гендік инженерия әдісін микроорганизм- дерге қолданды. Гендік инженерияның мәні - жеке гендерді бір организмнен алып басқа организмге көшіріп орналастыру. Бұған рестриктаза мен лигаза ферменттері қатысады. Рестриктазалар (рестрикциялъщ эндонуклеазалар) - ДНҚ молекуласын белгілі жерлерден жеке үзінділерге қиып бөлшектейтін ыдыратушы фер мент (8 -сурет). Алынған полинуклеотид бөлшектерінің (ДНҚ фраг- менттерінің) комплементарлық немесе «жабысқыш» үштарын ДНҚ лигазасы бір-біріне «желімдеп» реттеп жалғастырып қосады (9- сурет). Қазіргі күнде әртүрлі организмдерінен 2500 астам моди- фикациялық рестрикция ферменттер анықталынған. Рестрикция- лык ферменттер белгілі нуклеотидтік тізбекті таниды. Сондықтан 200-ден түрлі аса рестриктазаларының сайттары бар, осы сайт- тар көбінесе 4-6 нуклеотидтердің жүбынан қүрылады. Осындай сайттарды танитын рестрикциялық эндонуклеазалар ДНҚ моле куласын көп жерде үзеді, сондықтан ДНҚ молекуласының үлкен фрагменттерін алу үшін оларды сирек пайдаланады. Көбінесе ДНҚ молекуласын зерттегенде 8 нуклеотидтер жүптарынан қүрылған ДНҚ бөліктерін танитын рестрикциялық эндонуклеазаларды қол- данады. . Н (а) ЕсоКІ (Ь) ЕсоКУ 5 - С Ш жүктеу/скачать 16,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|