Боранбаева бақтылы сансызбайқызы ғұмар Қараштың өмірі мен қоғамдық саяси қызметі
«Ғұмар Қараштың қоғамдық-саяси қызметі (1919-1921жж.)»
жүктеу/скачать 0,49 Mb.
|
| «Ғұмар Қараштың қоғамдық-саяси қызметі (1919-1921жж.)» деп аталатын үшінші тарауда Ғұмар Қараштың ақпан төңкерісінен кейінгі қоғамдық қызметі, Алаш қозғалысына қатысуы, Кеңес өкіметі тұсындағы қоғамдық-саяси қызметі аталмыш тарауда мұрағат деректері негізінде қарастырылып, ғылыми тұжырымдар жасалған.
Ғұмар Қараш Ақпан революциясы жеңіске жеткенннен кейінгі кезеңде дәлірек айтқанда, 1917 жылдың маусымы мен 1918 жылдың наурызы аралығында Уфадағы Орынбор мүфтилігінің қазиы қызметін жауапкершілікпен атқара жүріп, өзінің діни біліктілігін көрсетті. Халық қамын ойлаған Ғұмар Қараш 1917 жылғы ақпан төңкерісін қуанышпен қарсы алды. Сол заманның басқа да озық-ойлы азаматтары сияқты ақ патшаның тақтан құлауын ірі саяси оқиға деп таныды, самодержавиялық зорлықтың күйреуі халықтарды отарлық езгіден құтқарады деп санады Бірақ осы аралықта пайда болған қос өкіметтің саясатын жете түсінбейді [24, 53 б.]. ХХ ғасырдың басындағы маңызды саяси оқиғалардың бірі 1917 жылы 5-17 желтоқсан күндері Орынбор қаласында өткен ІІ жалпықазақ съезін шақырып ұлттық автономия құру мәселесі болды. Қай уақытта да тарих жеке тұлғалардың рөлі мен орнын жоққа шығармаған. Сол себептен болса керек, ІІ жалпықазақ съезін шақыруды қолға алған Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, М.Дулатов, А.Бірімжаров сияқты тұлғалар Ғұмар Қарашты қазақ зиялыларының арасындағы үлкен бедел иесі санап, сьез жұмысына қатынасуын өтініп, М.Шоқай, Халел және Жаһанша Досмұхамедовтармен бірге съезге арнайы шақырды. Ғалым М.Қойгелдиевтің дерегіне сүйенсек, Ғұмар Қараш ІІ жалпықазақ съезінің ашылу күні Әлихан Бөкейханов, Халел Досмұхамедұлы, Әзімхан Кенесарыұлымен бірге съез төрағасы Б.Құлмановтың серігі (орынбасары) болып сайланады. Съезде «ұлттық автономия» мәселесі қарастырылып, осы мәселе төңірегінде екі топ құрылды. «Тез арада автономия жариялау» мәселесін көтерген 33 делегат арасында Ғ. Қараш та болады [20, 28 б]. Ол 1918 жылдың жаз айларында Орал қаласындағы азаматтар арасында Қызыл атты әскер қатарына еріктілерді тарту мақсатында үгіт-насихат жұмыстарын жүргізді. Оның тікелей араласауымен В.И.Чапаев дивизиясын жергілікті адамдармен жасақтау және жергілікті Кеңес өкіметі құрылысына қарсы күштерді талқандау, сол сияқты Гурьев қаласын, оның аймағында орналасқан бірнеше аудандарды Кеңес өкіметіне қарсы жаулардан тазарту тағы да басқа жұмыстар жүзеге асырылған [41, 106 б.]. Сонымен 1919 жылдың бас кезінде өлкеде тұңғыш рет Қазақ Совет газеті «Дұрыстық жолы» және орыс тілінде «Киргизская правда» газеттері шыға бастады. Газет материалдарын облауаткомның председателі, большевик С.П.Милютин, Ғ.Мұсағалиев, Ғ.Қарашев т.б. редакциялап отырады [42, 88 б.]. Халыққа қызмет етуді өмірінің мақсат-мұраты санаған Ғұмар жұртшылықтың арасында кең түрде үгіт-насихат жұмысын жүргізеді. Сөйтіп мақсатына жетіп, өзі туып өскен жерінде «Құрқұдық» деп аталатын ауыл шаруашылық артелін ұйымдастырады [43, 8 п.]. Ғ.Қараштың саяси қызметіндегі бетбұрысты кезең оның партияға өтуінен айқын көрінеді. Ол Азамат соғысы аяқталып, Кеңес өкіметінің күшіне еніп тұрған тұсында 1920 жылы 18 сәуірде РК(б)П-ның толық мүшелігіне өтеді [44, 4 п.]. Деректерге жүгінсек Ғ. Қараш партия қатарына қабылданғаннан кейінгі аз ғана уақыттан соң, яғни 1920 жылы мамырда Бөкей облыстық ІІІ съезіне Талов уезінен делегат болып қатысады. Алғашқы күні Ғ.Қараш С.Меңдешовпен бірге съездің хатшысы болып сайланады [ 45, 4-5 п.]. 1920 жылы 21 масуымда ІІ Бөкей губерниялық партия конференциясында губком пленумының мүшесі болып сайланған Ғұмар сол жылы І пленумда губерниялық партия комитетінің үгіт-насихат бөлімінің меңгерушісі болып бекітілген [46, 6-7 п. ]. М.Ысмағұлов Қазақстан Компартиясы Орталық Комитеті жанындағы Партия тарихы архивіне (қазіргі ҚР Президенті архиві) сілтеме жасай отырып: «Бөкей губерниялық партия комитетінің жұмысын тексерген Қырғыз өлкелік партия комитетінің жауапты қызметкерлерінің бірі Нұғман Залиев, Хамит Чурин т.б бірге Ғ.Қарашты партияның басшылық жұмыстарына жоғарлатуды ұсынды» [ 11, 18 п.], – деп жазады. Алайда осындай ұсыныс, пікірлерге қарамастан Ғұмардың сол тұстағы негізгі қызметі Талов уездік ағарту бөлімінің меңгерушілігі болды [ 47, 37 п.]. жүктеу/скачать 0,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|