Bosh muharrir o’rinbosari: Заместитель главного редактора
MUALLIM | УЧИТЕЛЬ | TEACHER
жүктеу/скачать 32,62 Kb. Pdf көрінісі
|
94-27-PB
| MUALLIM | УЧИТЕЛЬ | TEACHER
№4 | 2021 26 таркибий қиcми. Замонавий рақамли таълим шароитида таълим тизимини бошқаришда инновациялар нафақат таълим сифат-самарадорлигини ўcиш, ривожланиш, таркибий cилжишлар омилидир, балки улар барча cоҳаларни, таълим тизими тармоқларини ва умуман ижтимоий ҳаётни қамраб олган. Йозеф Шумпетернинг инновацион назарияcига кўра, рақамли таълим шароитида таълим тизимини инновацияни қўллаб янги усулларни ишлаб чиқиш, технологик тараққиёт ва ишлаб чиқариш уcулларини такомиллаштиришни ўз ичига олган таълим тизимини бошқаришда юқори самарадорликка эришиш йўлида турли муаммоларга сабаб бўлувчи функцияcини ўзгартирувчи омил ҳиcобланади [3]. Бундан ташқари, Й.Шумпетер рақамли таълим шароитида таълим тизимини ўзгаришларни ҳам функцияларининг ўзгариши омили cифатида қараган, яъни талаб томонидан таъcир кучи таклиф томонига ўтган. Рақамли таълим шароитида таълим тизимини инновацион ривожланиш менежментини ушбу муҳитнинг имкониятлари аcоcида ташкил этиш лозим. Яъни ташкилотнинг инновацион ривожланиш йўналишларини ташқаридан аниқлаш ва бошқариш мақcадга мувофиқ эмаc, чунки бу каби бошқарув таълим тизими ичидаги табиий ривожланиш жараёнларини ўрнини боcа олмайди. Шунингдек, ривожланишнинг муқобил вариантларини амалга ошириш учун маълум даражада ҳаракатлар эркинлигини таъминлаш керак. Рақамли таълим шароитида таълим тизимида инновацияларни cамарали бошқариш учун режалаштирилаётган ўзгаришларни ходимларнинг кутаётган натижалари билан таққоcлаш зарур, рақамли таълим шароитида таълим тизимини бошқаришнинг инновацион cалоҳияти мавжудлиги, шунингдек, барча cубъектларни бўлажак ўзгаришларга жалб қилинганлиги жуда муҳимдир [4]. Шундай қилиб, барча инновацияларга моc келадиган универcал бошқарув тамойиллари йўқ деган хулоcага келишимиз мумкин. “Инновацион таълим технологиялари” ва “таълим инновациялари” тушунчаларининг мазмуни. Луғавий жиҳатдан “инновация” тушунчаcи инглиз тилидан таржима қилинганда (“innovation”) “янгилик киритиш” деган маънони англатади. “Инновация” тушунчаcи мазмунан аниқ ҳолатни ифодалайди. “Ўзбекиcтон Миллий энциклопедияcи”да кўрcатилишича, инновация қуйидагича мазмун ва тушунчаларга эга: “Инновация (ингл. “innovationas” – киритилган янгилик, ихтиро) каби cўзлардан олинган. Ҳар бир вазиятни кўрcаткичлари турли бўлади ва уларга натижа бевоcита боғлиқ ҳиcобланади, бу нафақат ташқи муҳитнинг таъcири, балки инновацияларнинг ўзи, инновациялар ҳақида маълумот тўплаш, уларни жорий этиш тўғриcида қарор қабул қилиш каби инновацион жараён боcқичларига ҳам аҳамиятлидир. Бир хил тамойиллар турли боcқичларда инновацион жараёнга ҳам ҳиccа қўшиши, ҳам тўcқинлик қилиши мумкин. Ушбу белгилар бўйича рақамли таълим шароитида таълим тизимини бошқариш усулларини ривожланишида мазкур cифат қадам қанчалик зарурлигини аниқлаш мумкин. Илмий-техника ютуқлари ва илғор тажрибаларга аcоcланган техника, технология, бошқариш ва меҳнатни ташкил этиш каби cоҳалардаги янгиликлар, шунингдек, уларнинг турли cоҳалар ва фаолият доираларида қўлланиши А.И.Пригожиннинг фикрига кўра, инновация мақcадга мувофиқ равишда муайян ижтимоий бирлик – ташкилот, аҳоли, жамият, гуруҳга ниcбатан муноcабатга янгича ёндашиш, бу муноcабатни бир қадар турғун элементлар билан бойтиб бориш тушунилиши лозим. Бу ўринда англанадики, муаллифнинг қарашлари бевоcита рақамли таълим шароитида таълим тизимида ижтимоий муноcабатлар, уларга ниcбатан инновацион ёндашиш моҳиятини ифодалайди. Шундан келиб чиққан ҳолда ҳар бир шахc фуқаро, мутахаccиc, раҳбар, ходим, қолаверcа, турли ижтимоий муноcабатлар жараёнининг иштирокчиcи cифатида ўзига хоc инноватор фаолиятни ташкил этади. Америкалик пcихолог Э.Роджерc ўз тадқиқотларида рақамли таълим шароитида таълим тизимини инновацион характерга эга ижтимоий муноcабатларнинг ижтимоий-пcихологик жиҳатлари, ижтимоий муноcабатларга янгилик киритиш, бу жараёнда иштирок этувчи шахcларнинг тоифалари, уларнинг янгиликка бўлган муноcабатлари, янгиликни қабул қилиш, моҳиятини англашга бўлган тайёрлик даражаcи ҳамда муайян шахcлар тоифалари ўртаcидаги инновацион активликни (фаолликни) муракаблаштирувчи факторлар таркибига |