Ботаника Оқу әдістемелік құралы

Устьица жапырақ беттерінде бірыңғай таралған,оның жанаспалы клеткалары гиподерма деңгейінде, ауа қуысы мезофилде орналасқан.

Гиподермадан темен біріңғай қатпарланған клеткалардан тұратын мезофилл көрінеді. Мезофилде екі түрлі клетка қабатымен қоршалған шайыр жолдары жатады.

Жапырақтың ортасында коллатералды екі өткізгіш шоғы бар, олардың арасы склеренхимамен жалғасқан. Орталықтың қалған бөлігі қалың қабырғалы паренхималық клеткаларға толы, сыртын эндотерма қоршап, оны мезофилден бөліп түр.

1 Жапырақ қандай қызмет атқарады?

2 Сағақты, қондырмалы және қынапты жапырақтар арасында қандай айырмашылықтар бар?

3. 
   Жапырақ тақтасының санына қарай жапырақтар қандай түрлерге бөлінеді?
   
4. 
   Жапырақ жүйкелерінің қандай түрі бар?
   
5. 
   Өсімдіктер сабағында жапырақ қандай тәртіппен орналасады?
   
6. 
   Жапырақтың қандай метаморфозданған түрлері бар?
   

7. 
   Өсімдіктердің жапырақ тақтасының анатомиялық құрылысында қандай бөлімдер болады?
   
8. 
   Бағаналы ұлпамен борпылдақ ұлпаның арасында қандай айырмашылықтар бар?
   
9. 
   Даражарнақты өсімдіктердің жапырағының анатомиялық қүрылысы қандай бөлімдерден тұрады?
   
10. 
    Қылқан жапырағының мезофилінің құрылысында қандай ерекшеліктер бар?
    

11. 
    Қылқан жапырағының мезофилінде өткізгіш ұлпаның қандай элементтері кездеседі?
    
12. 
    Сыртқы ортаның әсерінен өсімдіктер жапырағының анатомиясында қандай өзгерістер кездеседі?
    

10. 
    тақырып Гүлдің құрылысы
    

• 
  гүлдің негізгі бөлімдерімен танысу. Аталық құрылысындағы тозаңқап ерекшеліктермен және тозаңның жетілу кезеңдерімен танысу
  
• 
  жемістердің жіктелу негізін мына белгілері арқылы ажыратуды меңгеру: гинецей түрлері, жемістің қалыптасуына жеміс серігімен, басқа да гүл құрамдарының қатысуы, тұқымның саны, олардың жұмсақ, қаттылығы, дәндеуі бойынша.
  

Жабық тұқымды өсімдіктер жер бетіндегі өсімдік дүнйесінің ішіндегі ең жетілген топтар. Басқа өсімдіктерден айырмасы бұларда көбеюге арналған гүлдері және жемістері бар. Жабық тұқымдылар деп аталатын себебі, ұрықтанғаннан кейін аналық түйіннен жеміс жасалады да тұқымы оның ішінде жабық жатады.

Жабық тұқымдылар - өсімдіктер әлеміндегі ең жоғарғы деңгейде бейімделген өкілдері. Олар өздерінің өміршеңдігінің, өзгергіштігінің, ыңғайшылдығының нәтижесінде құрлық элемінде кеңінен таралған. Бұл өсімдіктер тобына тұңғыш рет, гүл және жеміс дүниеге келді /пайда болды/.

Гүл дегеніміз - жабық тұқымды өсімдіктердің денесіндегі қысқарған, бұтақтанбайтын, шектеле өсетін, тозаңдануға, ұрықтануға, яғни, барлық мүшелері көбею қызметіне бейімделген өркен.

Гүлдің негізгі бөліктеріне кіндігі /табаны/, серігі /тостағанша мен күлте/ және жыныс мүшелері - аталық пен аналықтар жатады.

Гүл кіндігі мен гүл шығатын буынға дейінгі сабақ бөлімін гүл сағағы дейді. Гүл сағағы барларын сағақты гүл, ал сағағы жоқтарын сағақсыз гүл дейді.

Гүл сағағының бойында дара жарнақтыларда бір - бірден, қосжарнақты-ларда екі - екіден ұсақ жапырақшалар орналасады; олар гүл жапырақша деп аталады.

Гүл толық және толық емес, күлтелері дұрыс /актиноморфты/, күлтелері бұрыс /зигоморфты/, күлтелері бір - біріне киіліскен /ассиметриялық/ болып бөлінеді.

Гүл серігінің болуы не болмауына және олардың құрылысына байланысты гүлдің 1) жалаңаш /ахламидті/ гүл серіктері жоқ; 2) толық /гетерохламидті/; қосарлы тостағаншасы, күлтесі бар; 3) жай /гомохламидті/ - гүл серіктерінің жапырақшалары спираль тәрізді орналасқан, күлтеше тектес боялған немесе тостағанша тектес /монохламидті/, жапырақшалары бір шеңберге ғана орналасқан түрлерін айтады.

Гүлдер - аталық /0/, аналық /0/ және қосжынысты /0/ болуы мүмкін. Гүлдің аталықтарын андроцей, ал аналықтарын гинецей деп атайды. Гинецей апокарпты және ценокарпты болып бөлінеді.