«буылтық ҚҰрттар типі. Аз қылтанақтылар класы. Сүліктер класы»
жүктеу/скачать 2,24 Mb.
|
Зоология 9-апта
- Бұл бет үшін навигация:
- Нерв жүйесi.
| Құрылысы. Құстардың денесi бас, дене, қозғалмалы мойын, қанатқа айналған аяқтары және жақсы дамыған аяқтардан тұрады. Кеудесiнiң алдыңғы жағы жұмыр келiп, ауада ұшуға жақсы икемделген. Құстардың ұшу кезiнде салмағын жеңiлдетуге себепшi болатын бiрқатар бейiмделушiлiктер бар. Алдыңғы аяқтары қанатқа айналған, сүйектерi (қаңқасы) iшiне ауа толған қуыс болады, өкпелерiмен байланысты ауа қапшығы болады, қысқа тоқ iшегiнде қорытылмаған тамақ қалдықтары тоқталмайды, қуығы болмайды, тiс жоқ. Осы ерекшелiктер құстардың ұшуына және жерде жүруiне толық мүмкiндiк бередi. Терiсi жұқа, оның сыртқы эпидермис қабаты нашар жетiлген. Терiсiнде ешқандай терi бездерi болмайды, тек қана құйрық түбiрiнiң үстiңгi жағында құйымшақ безi болады. Оның шығарған секрет заттары қауырсындары майлап, оған су жұққызбайды, сынбайтын майысқақтық қасиет бередi, құйымшақ безi барлық құстарда бiрдей дамымаған, ал құрылықта тiршiлiк ететiн құстарда нашар дамыған, әйтпесе болмайды. Мысалы, түйеқұстарда, дуадақ пен безгелдекте, көгершiндерде т.б. құйымшақ безi жоқ.
Қаңқасы. Ұшатын құстардың қаңқасы жұқа, жеңiл және қуыс сүйектерiнiң iшi ауаға толып тұрады. Мұндай жағдай құстардың салмағын едәуiр жеңiлдетiп, ауада тез ұшуларына мүмкiндiк туғызады. Ал ұшпай тек қана жерде жүретiн құстардың жiлiктерiнде әруақытта май болады. Мойын омыртқалары көп және бiрiмен бiрi қозғалмалы жалғасқан. Омыртқалардың мұндай қосылуы бастың қозғалып тұруына мүмкiншiлiк туғызады. Бас сүйегiмен жалғасатын алғашқы екi омыртқаны атлант және эпистрофей деп атайды. Мойын омыртқаларға қарағанда көкiрек-бел омыртқаларының кейбiреулерi бiргiп кеткен. Сондықтан олар қанаттарға мықты тiрек болады. Құстың қабырғалары кеуде омыртқалары мен төс сүйегiн қосып көкiрек клеткасын құрайды. Төс сүйек ұшатын құстарда жақсы жетiлген, оның астыңғы бетiнiң ұзына бойына созылатын биiк жал сияқты қыры болады. Бұл қырдың бетiне қанатты қозғалысқа келтiретiн кеуде еттерi бекидi. Ал ұшпайтын құстардың мысалы, түйеқұстардың төсi қырлы сүйексiз жалпақ болады. Құстардың бас сүйектерi де өте жеңiл болады. Ми сауытын құрайтын сүйектерден басқа астыңғы және үстiңгi жақ сүйектерi бар. Бiрақ жақ ұзарып тұмсыққа айналып кеткен. Жақ сүйектерден терi тектес тiс пластинкасы болады. Құстардың алдыңғы аяғының құрылысына көп өзгерiс кiрген. Бiрiншi саусақ нашар жетiлген басқа саусақтардың тек қана болмашы қалдығы сақталған. Саусақтардың қалдықтары құстың алдыңғы аяқтарының ұшуға бейiмделiп қанатқа айналғандығын көрсетедi.
жүктеу/скачать 2,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|