Bulletin «Педагогика ғылымдары» сериясы
жүктеу/скачать 6,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Майлыбаева Вестник
|
Key words: primary school pupils, social education, adaptation, socialization, student adaptation, socialization Кіріспе. Бастауыш сынып оқушыларына ҽлеуметік тҽрбие беру тҽрбие бағыттарында негізгі орын алады. Алғаш мектеп қабырғасын аттаған оқушыны ортаға бейімдеу, ҽлеуметтендіру мектеп – мҧға- лім – ата-ананың бірлескен табысты еңбектерінің нҽтижесі болып табылады. Оқушының ортаға бейімделу қажеттігін тҥсінуі, ҽр тҥрлі жағдаяттарда еркін араласып кетуіне, ҽртҥрлі ҽлеуметтік қа- лыптар мен ережелерді бойына сіңіруіне аса мҽн беріледі. Яғни, оқушы қоғамдық ҽлеуметтік ортаға тҥсу арқылы тҧлғаралық қарым-қатынасқа тҥседі, ҽлеуметтік бейімделу ҥдерісі басталады. «Ҽ леу- меттік бейімделу ҥдерісі – адамның белсенді тҥрде ҽлеуметтік ортаға (ҿмірлік орта) бейімде- луіне байланысты ҿзін-ҿзі анықтауға жҽне қоғамда қабылданған мақсаттар, қҧндылықтар, қалыптар мен іс-қимылдар стиліне табиғи тҥрде араласуы. Ең маңыздысы баланың әлеуметтік бейімделуі – жеке басындағы ҥдерістері мен баланың мҥмкіндіктеріне орай айналасымен, ҿзгерген орта, жаңа ҿмірлік жағдай, белгілі ҽлеуметтік-психологиялық ортадағы қарым-қатынас қҧрылымына орай ҿзге- руі, ортада қабылданған қалыптар мен ережелерге сҽйкес бола білуі. Адамның ҽлеуметтік бейім- делуінің кҿрсеткіші, оның сол ортаға қанағаттануы, ҿзін бейнелеуі жҽне соған сҽйкес қалыптасуы. Адамның жеке басына тән ерекшеліктері – бҧл оның тек ҿзіне ғана тҽн тҧлғалық сапасы жҽне кез келген жағдаятқа бейімделе алуы. Ҿсе келе адам ҿзгереді, оның сапалық қасиеттері жетіледі немесе кейбір мҥмкіндіктерін жоғалтып, оның бейімделуіне ықпалын тигізеді. Адамның ҿзіндік ерекшелігіне оның ҿмірлік іс-ҽрекеті жҽне тҥрлі жағдайға бейімделу тҽжірибесі ықпал етеді» [1]. Ҽлеуметтік бейімделу ҿзіне, ҿзгелерге қарым-қатынасын, ҽлеуметтік ҥдерістерге белсенді қатысып, ҿзінің табиғи ҽлеуметтік жетілуіне мҥмкіндік жасайды. Ҽр оқушының бойындағы қалыптасқын дағдыларды, мінез-қҧлықты бір бағытқа бейімдеу «Тҽрбиенің тҧжырымдамалық негіздерінде» айқындалған бағыттар бойынша оқу тҽрбие жҧмысын ҧйымдастырғанда аса мҽн берілген. Тҽрбиенің тҧжырымдамалық негіздерінде «жалпыадамзаттық қҧндылықтардың басымдықтарын, адам ҿмірі мен денсаулығын, тҧлғаның еркін дамуын, патрио- тизмге, еңбексҥйгіштікке, адам қҧқықтары мен бостандығын қҧрметтеуге тҽрбиелеуді кҿздейді. Адамға сарқылмайтын кҥш-қуат беретін, оның ішкі жан-дҥниесін байытып, рухани ҽлеуетін кҿтере- тін рухани-адамгершілік, ҧлттық-мҽдени қҧндылықтарды білім беру мен тҽрбие жҥйесінің ажырамас ҽдіснамалық тҧғыры ретінде қабылдау ҧстанымын қолдайды» [1]. Тҽрбиенің тҧжырымдамалық негіздерінде қамтылған Қазақстандық патриотизм жҽне азаматтық тҽрбие, қҧқықтық тҽрбие, рухани-адамгершілік тҽрбие, ҧлттық тҽрбие, отбасы тҽрбиесі, еңбек, эконо- микалық жҽне экологиялық тҽрбие, зияткерлік тҽрбие, ақпараттық мҽдениет тҽрбиесі, кҿпмҽдениетті жҽне кҿркем-эстетикалық тҽрбие, дене тҽрбиесі, салауатты ҿмір салты бағыттарында әлеуметтік мәселе негізгі орын алып отырғанын қоғамдық ағымнан айқын байқаймыз. Аталған тҧжырымдамада « жеке тұлғаның әлеуметтік-маңызды және жеке қасиеттерін, ерекшеліктерін қалыптастыруы (ҽлеуметтік бейімділік, ҽлеуметтік белсенділік, ҽлеуметтік тҧрақтылық) – ҽлеуметтік қарым-қатынас жҥйесінде мінез-қҧлықтың ҿз стилін, шығармашылығын жҽне дербестігін дамытуды, қоғамда болып жатқан ҿзгерістерге жылдам жҽне тҽнік (адекватты) ҽрекет етуді, белсенді ҿмірлік ҧстанымы болуын кҿздейді», - деп атап кҿрсетеді [2] Тҧлғаны ҽлеуметтендіруде ғалымдар ҽлеуметтік білім мен ҽлеуметтік тҽрбиеге баса назар аудара- ды. Олар «ҽлеуметтік білім беру мҽселесі екі іргелі мақсатты шешеді: бірінші, қоғам жҽне қоғамдық қатынастар, ҿзара ҽрекеттесу мен адамдардың қарым-қатынастары, олардың ҽлеуметтік қҧқықтары мен міндеттері, ҽлеуметтік қалыптары жайлы біртҧтас білім жҥйесін қалыптастырады; екінші, адамға ҽлеуметтік қарым-қатынастың практикалық дағдыларын, ҽлеуметтік тҧрғыдан ҿзара ҽрекеттесуге жҽне қарым-қатынасқа тҥсуге психологиялық дайындығын қалыптастырады десе, ал «ҽлеуметтік тҽрбиенің мағынасы – баланы жасанды ортаға емес, шынайы ҿмірге, ең алдымен, бірінші орында |