Чилдибаева асел жумагуловна
жүктеу/скачать 5,89 Mb. Pdf көрінісі
|
Диссертация Чилдебаева А.Ж.
| Rosa beggeriana,
R.iliensis-Tamarix ramosissima-Phragmites austrialis, Calamagrostis epigeios, Achnatherum splendens ). Топырағы аллювиалды-шалғынды. Жер бедері тегіс жазық. R.iliensis тұқымды жемістері 2018 жылдың 20 қазанында жиналды. Әр жемісте орташа есеппен 16-дан 23-ке дейін толық жетілген тұқым саналды. 1000 жемістің ылғалды массасы 18,50 гр., ал құрғақ массасы 17,04 гр. болды. 1000 тұқымның массасы 0,53 гр. құрады. R.iliensis – мезофитті өсімдік. Мезофитті өсімдіктер Іле Алатауының тау етегі аймағының жағдайына нашар бейімделген және көбінесе толыққанды тұқым түзбейді [314-315]. Ашық жерде R.iliensis өсімдігінің тұқымын себу интродукциялау мақсатында Іле Алатауының далалық биіктік белдеуінде, яғни Алматы облысы Талғар қаласының шетінде орналасқан жеке бақшада жүргізілді. GPS навигаторы бойынша координаттары N430 18' 44,7" E770 11' 53,4". Теңіз деңгейінен биіктігі 933 м. Топырағы қара-каштанды. Мұнда топырақ бұзылған құрылымды. Жер бедері қуыс көлбеу жазық. Бұл учаскеде жақында құрылыс жұмыстары жүргізілген, катловандар қазылған, айналасында құрылыс қоқыстары болды. Осыған байланысты мұндағы топырақ бұзылған құрылымды және учаскенің беті біркелкі емес. Сондықтан учаскені тегістеу және қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу үшін бірнеше қара топырақты машиналары әкелінген. Мұндай борпылдақ топырақтың қалыңдығы кейде 45-50 см жетеді. R.iliensis тұқымын себу алдында қоршау бойымен топырақ қолмен 25-30 см тереңдікке дейін күрекпен өңделді, кесектер мен тырмалар ұсақталып, топырақ беттері қолмен тегістелді. Осыдан кейін, 2018 жылдың 27 қазанында R.iliensis тұқымы себілді, әр популяциядан үш реттен қайталанып 100 тұқымнан себілді. Бұл жолы тұқым себу тереңдігі 0,3-0,5 см аспады және үшінші вариантты негізге алдық. Бірінші вариантта себілген тұқымдардың арақашықтығы 60 см, екінші вариантта 90 см, ал үшінші вариантта 120 см болды. Бұл варианттар тамырсабақты бұталар үшін тиімді. Себебі олардың жақсы өсуіне кеңістік қажет. Егер де жиі отырғызар болсақ, өскіндердің арасында жарыққа, ылғалдылыққа және топырақ құрамындағы қоректік заттар үшін бәсекелестік (конкуренция) туындайды. Тағы бір ескеретін жағдай тамырсабақты бұталар бірінші жылдың өзінде жер асты өркендерін береді. Ол өркендерден бүршіктер жетіледі, екінші, үшінші жылдары осы бүршіктерден жер беті өркендері пайда болады. Бұл процесс жыл сайын қайталанып отырады, нәтижесінде әр өскіннен 3-4 жылда үлкен клон пайда болады. Интродукцияның жағдайында бұл процесс табиғи жағдайға қарағанда қарқынды жүреді. Сондықтан да тұқымнан отырғызылған итмұрынның арақашықтығының 90-120 см кем болмағаны дұрыс. 143 2019 жылдың 10 сәуірінде көктемде R.iliensis алғашқы өскіндері пайда болды. Жоғарыда аталған барлық үш популяциядан жиналған тұқымдардан өсірілген өскіндердің көпшілігі қалыпты өсті. Есептеулер көрсеткендей, Шарын өзенінің жайылмасынан (бірінші популяция) жиналған R.iliensis 100 егілген тұқымынан 11 өскін өнді, бұл 11% құрайды. Олардың 10 өскіні тіршілігінің бірінші жылының вегетациялық маусымының соңына дейін сақталды. Өскен өскіндердің жерсінуі 99% құрайды. Іле өзенінің жоғарғы ағысынан (екінші популяция) жиналған R.iliensis 100 егілген тұқымынан 18 өскін өнді, бұл 18% құрайды. Олардың 17 өскіні тіршілігінің бірінші жылының вегетациялық маусымының соңына дейін сақталды. Өскен өскіндердің жерсінуі 99% құрайды. Соңында Қапшағай ГЭС төмен Іле өзенінің ортаңғы ағысынан (үшінші популяция) жиналған R.iliensis 100 егілген тұқымынан 20 өскін өнді, бұл 20% құрайды. Олардың 18 өскіні тіршілігінің бірінші жылының вегетациялық маусымының соңына дейін сақталды. Бұл жүктеу/скачать 5,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|