Дебиеті кафедрасы
Диалогтың драмаландырылған типі
жүктеу/скачать 0,9 Mb.
|
мәтін лингв Әдістемелік нұсқау
| Диалогтың драмаландырылған типі драматизмді, шиеленісті, жағдайдың қарама-қайшылығын жеткізуге ұмтылады. Автор диалогты драмаландырады. Мұндай диалогқа эллипсистік, ескертпелердің ықшамдылығы, ауызша сөйлеу ерекшеліктерін – демеуліктерді, одағайларды, модальды сөздерді, фразаны құрау ерекшеліктерін стильдендіру тән. Ауызекі тілден айырмасы – бұл элементтер драмалық көркем диалогта өзектендіріліп, ерекшеленеді, олар кейіпкерлердің сезімін, ойын өзінше жеткізуге, экспрессивті күшейтуге ықпал етеді (ауызша сөйлегенде мұндай элементтер ым-ишарамен, дауыстың құбылуымен, бет құбылысымен толығады, әңгімені жазбаша тіркегенде, олар жоғалады). Осындай көркем диалогта авторлық ремаркалар да маңызды роль атқарады.
Қатысушыларына қарай мынадай диалог типтері бөлінеді: диалог – түсіндіру, диалог – қарама қайшылық, диалог – синтез, диалог – дау, диалог – ұрыс, диалог – унисон, диалог – толықтыру, сол сияқты диалог – хабар, диалог – талқылау, диалог – әңгіме және т.б. Көркем әдебиетте бөгде (өзінің емес) сөз түрлері бар аралас сөз жиі қолданылады. Бұл сөз түрі айтушының өз сөзіне (автор сөзіне) бөгде сөз түрінде диалог сөзі көрінсе, бөгде айтылым немесе бірнеше адамның сөздері жеткізілсе, басқа адамның сөзінің қосылуына негізделген. Мәтінге бөгде сөз ену жағдайын өз сөзі мен оған қосылған бөгде сөзді салыстырғанда анықтау оңай. Айтушының адресатқа жетізген оқиғалар мен фактілер айтушының өз сөзінің объектісі болады. Ал айтушы басқаның сөзін жеткізсе, басқаның айтқаны немесе басқа адамдардың әңгімесі ақпарат объектісі болып табылады. Айтушы өзінің немесе адресаттың айтқандарының мазмұны туралы ақпаратты адресатқа бөгде сөз формасында мәлімдеуі мүмкін. Бөгде сөзді жеткізу және оны мәтінге қосу тәсілдері сан алуан, сөйлеудің түрлі функционалдық тәсілдері үшін дифференциалды және әрқайсысының грамматикалық безендіру нормасы бар. Басқаның сөзін жеткізудің ең қарапайым тәсілі – оны төл сөз формасында жаңғырту, яғни басқа кісінің айтқанын (жазғанын) сөзбе-сөз жеткізу. Мұндайда айтылым (әңгіме) жаңғыртылғанда ештеңе қосылмайды. Төл сөз жоғарыда суреттелген монологтың немесе диалогтың қасиетін сақтайды. Ол сол сөзді айтқан адамның атынан айтылып, оның жеке ерекшеліктері мен стилін сақтайды. Автор тек басқаның айтқан сөзін жеткізетінін ескертеді. Басқаның сөзін жеткізудің өзге тәсілдері сияқты төл сөзді қолдану кейбір функционалдық стильдерде елеулі ерекшеліктерімен сипатталады. Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
жүктеу/скачать 0,9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|