Дебиторлық ЖӘне кредиторлық Қарыздар есебін ұйымдастырудың теориялық негіздері
Шаруашылық субъектінің ағымдағы міндеттемелерінің аудиті
жүктеу/скачать 0,67 Mb.
|
дебиторлық қарыздар
| 3. Шаруашылық субъектінің ағымдағы міндеттемелерінің аудиті.
3.1. шаруашылық субъектісінің ағымдағы міндеттемелерінің аудитінің маңызы. Жоғарыда айтып өткенімдей шаруашылық субъектінің міндеттемлері ұзақ мерзімді және ағымдағы болып бөлінеді. Ұзақ мерзімді міндеттемелерге ең басты банктердің ұзақ мерзімді несиелері мен ұзақ мерзімді займдар жатады. Ал қысқа мерзімді міндеттемелерге банк мекемелерінің қысқа мерзімді несиелері, қысқа мерзімді займдар және субъектінің кредиторлық қарыздары жатады. Банктердің қысқа мерзімді несиелері әрекет етуші нормативті құжаттарға сәйкес бір жылдан артық емес мерзімге беріледі, мысалы келіп түскен товарларға ол құжат айналымының нақты уақытысына тең (30 күннен артық емес). Қысқа мерзімді несиелерді алу мен төлеумен байланысты есепті – несие операциялары шоттар жоспарының 60 «Несиелер» бөліміндегі 601 «Банк несиелері», 602 «Банктен тыс мекемелердің несиелері», 603 «Басқалары» шоттарында жүргізіледі. Бұл шоттардың әрқайсысында «Қысқа мерзімді несиелер» субшоты болады. Қысқа мерзімді несиелердің аналитикалық есебі банктермен берілетін несиелердің түрлері бойынша және жеке кредиторлар бойынша жүргізіледі. Қысқа мерзімді несиенің ерекше түрі овердравт – клиенттің шотындағы төленбеген несие қалдығына қоса үстіне аударылатын несие түрі және уақтысында қайтарылмаған несиелер банк есептелуі шарт. 602 «Банктен тыс мекемелердің несиелері» шотының аналитикалық есебі екі жақ бойынша және несиені қайтару мерзімі бойынша жүргізіледі. Қысқа мерзімді займдар көбінесе коммерциялық несиелер вексельдер және «Серіктестік» несие мағынада әрекет етеді. Қысқа мерзімді несиелер мен займдардың баланста дұрыс көрсетілуін тексерген кезде аудитор келесілерді аңғаруы қажет. - несие қандай мақсаттарға қолданылған, бұл мақсаттар келісім шарт мүмкіндіктеріне сәйкес келуін; - Шаруашылық субъектінің басшысы несиені қайтару кепілдігі құрамына иелерді енгізгенін; - несиелерді уақтылы қайтарылуы мен оның толықтылығы; - келісім шартқа сәйкес пайздардың дұрыс төленуін; - басқа субъектілерден ссуда алуының заңдылығы мен уақтылы қайтарылуы; - аналитикалық және синтетикалық есептерінің дұрыс жүргізілуі 60 «Несиелер» бөлімшесінің шоттарын жазуларын № 4 журнал – ордер және бухгалтерлік баланспен салыстырғанда сәйкесітігіне ерекше көңіл бөлуі керек. Бухгалтерлік баланстың «Ағымдағы міндеттемелер» бөлімінде «Ұзақ мерзімді несиелердің ағымсдағы бөлігі» статьясы келтіріледі. Мұны тексеру барысында аудитор ұзақ мерзімді несиелердің аналитикалық есебі мәліметтері бойынша қарыздың қайтарылу мерзімін және бұл статья бойынша сомманың негізділігін анықтауы қажет. Аудитор ағымдағы міндеттемелердің негізгі бөлігін алатын кредиторлық қарыздарды тексеруге ерекше назар аударуы қажет. Кередиторлық қарызда – бұл субъектінің басқа заңды тұлғаларға және азаматтарға міндеттеме (қарыз) соммасы. Құрылуына (пайда болуына) байланысты кредиторлық қарыздар қарапайым және ақталмаған болып бөлінеді. Қарапайым кредиторлық бизнес – жоспарға және әрекет етуші несие формаларына сәйкес шектелуі. Оларға мысалы акцептелген есеп құжаттары бойынша қарыздар, уақтысы жетпеген төлем мерзімі және қаржылық органдарға бюджетке төленетін міндетті төлемдері бойынша ұзартылмаған қарыздары. Ақталмаған кредиторлық қарыздарға қаржы органдарына бюджетпен есептесу бойынша қарыздар, шаруашылық жүргізуші субъектінің жұмысшы персоналға еңбекақы бойынша жабдықтаушыларға – уақтылы төленбеген есептік құжаттар бойынша қарыздар. Кредиторлық қарыздардың тетализациясы бұрын ұйымдастырылған дебиторлық қарыздардың аудитінің әдісі негізінде детанизациялануы мүмкін. Кредиторлық қарыздарды тексерген кезде аудитордың алдында тұратын басты мақсаттарға келесілер жатады: төлем – дисциплина ережелерін дұрыс ұстауын, есептелу кезінде бағамдардың (тариф) қолданылуының негізділігін, есептелу барысында құралдардың сақталуын тексеру; -баланста есептелетін кредиторлық қарыздар соммаларының нақтылығы мен заңдылығын тексеру; - кредиторлық қарыздарды төмендету ұсыныстарын жасау. Кредиторлармен есеп айырысудың бақылауының рационалды ұйымдастырылуы келісімді және есепті дисиплиналардың жақсаруына, мердігерлермен анықталған асартимент пен сапа бойынша міндеттемелердің орындалуы, төлем дисциплинасы бойынша жауапкершіліктің жоғарылуына, кредиторлық қарыздардың төмендеуіне және өз кезегінде шаруашылық субьектінің қаржылық жағдайын жақсарылуына жол береді. Кредиторлық қарыздарды тексеру кезінде аудитордың басты мақсаты оның көлемі мен субьект балансында дұрыс көрсетілуі болып табылады. Ол үшін аудитор баланс мәліметтерін бас кітап мәліметтерімен, журнал ордерлер, ведоместердегі және тағы басқа есеп регистрлердегі мәліметтермен салыстыруы керек. 3. «ШЫМКЕНТ ҚҰС» ЖШС ДЕБИТОРЛЫҚ ЖӘНЕ КРЕДИТОРЛЫҚ ҚАРЫЗДАР ҚОЗҒАЛЫСЫН ТАЛДАУ ЖӘНЕ ЖЕТЛДІРУ ЖОЛДАРЫН ҰСЫНУ 3 .1. Дебиторлық қарыздар айналымдылығын талдау. Баланс активтерінің құрамы мен құрылымының динамикасын талдау – кәсіпорынның барлық мүліктерінің және оның жекелеген түрлерінің абсолютті және салыстырмалы арту немесе кему мөлшерін белгілеуге мүмкіндік береді. Қаржылық есептің маңызды элементі болып саналатын активтерді, талдау барысында, осы активтердің нақты қолда бары, құрамы, құрылымы және оларда болған өзгерістер зерттеледі. Активтердің жалпы құрылымын және оның жеке топтарын талдау, олардың рационалды таратылыуын талқылауға мүмкіндік береді. Активтердің өсуі (артуы) кәсіпорынның болашақтағы дамуын көрсететін болғандықтан, ол осы кәсіпорын жұмысының оң нәтижесін сипаттайды. Алайда, кәсіпорын мүлік құнының өсу себептерін талдағанда, жоғары деңгейі баланстық есептің номиналды көрсеткіштерінің нақты көрсеткіштерден айтарлықтай ауытқуына әкеліп соқтыратын инфляция әсерін ескеру қажет. Отандық тәжірибеде инфляцияны есепке алу тек негізгі құралдардың баланстық құнын құру барысында жүргізіледі. Отандық есептік-аналитикалық тәжірибеде өндірістік қорлар, дайын өнім және тауарларды қайта бағалау жүргізілмейді. Сондықтан да олардың қнының өсуі, инфляциялық фактор әсерінен болатыны күмәнсіз. Баланс мәліметтері бойынша активтердің құрамы мен олардың таратылуына талдау жасау үшін келесі 4-аналитикалық кесте құрылады. Кесте мәліметтерінен активтердің нақты құнын көрсететін баланс валютасының есепті жылы 9406 мың теңгеге немесе 28,9%-ке артқандығын көруге болады. Бұл кәсіпорынның әрі қарайғы дамуын көрсететіндіктен, оның жұмысының оң нәтижесін сипаттайды. Алайда активтерді талдай отырып, олардың қалай таратылғанын және есепті жылы неге көбірек көңіл бөлінгенін, сондай-ақ кәсіпорынның өндірістік потенциалы мен оның негізгі құралдарының жағдайын және кәсіпорын мүлкінің мобильдігін (іске тартылу деңгейін) анықтау қажет. Ол үшін, ең алдымен кәсіпорынның өндірістік потенциалының көлемін анықтау қажет, ол туралы арнайы оқулықтарда түрлі көзқарастар кездеседі. Бірінші әдістеме бойынша оның құнына негізгі құралдардың, өндірістік қорлардың, аяқталмаған өндірістің, өсімдегі және бордақылаудағы малдар құндары қосылады. Екінші әдістемеде кәсіпорынның өндірістік потенциалын анықтайтын активтер құрамына жоғарыда көрсетілгендерге қосымша, аяқталмаған күрделі қаржылар және қондырылатын жабдықтар құны қосылады. Бұл әдістеме кәсіпорындарда болып жатқан даму процесін әлдеқайда дәл сипаттайды. «Шаруашылық тәжірибесінің мәліметтері негізінде, өндірістік мақсаттағы мүлік коэффициентінің келесі шегі, яғни Кn0,5 қалыпты болып есептеледі» - деп жазады. А.Д. Шеремет пен Р.С. Сайфулин. Көрсеткіштердің мәні ең төменгі (қатерлі) мәннен аз болған жағдайда, кәсіпорынның есепті кезеңдегі қызметінің қаржылық нәтижелері активтерді меншікті қаражат есебінен толықтыруға мүмкіндік бермейтін болса, өндірістік мақсаттағы мүлікті арттыру үшін ұзақ мерзімді қарыз қаражаттарын тартқан жөн. Дебиторлық қарызды талдай отырып,күмәнді дебиторлық қарызды анықтау және 2008 ж резервті есептік кезең соңына құру қажет.Резерв сомасын екі әдіспен анықтауға болады: - несиеге таза айналвмын пайыз әдісі; - төлеу мерзімдері бойынша есеп әдісі. Резерв ДТ -5510 .КТ 1290 желісімен құрылады. Сенімсіз қарызды мойындауда қарыз сомасын ДТ -1290 КТ- 1210 резерв есебінде шығынға жазылады. Яғни дебиторлық қарыздыдарды жинау саясатын..Бір нұсқа ретінде мамандырылған фирмаға дебиторлық қарызға ақша алу құқығын белгілі бір төлемге ату мүмкіндігін атап өтейік.Бұл операциялар факторинг деп аталады және дебиторлық қарыздар мен байланысты қосымша шығындарға алып келеді. Компанияның несиелік саясатында баға беру үшін сатылымдар көбеюінен болатын потенциалды пайданы несиелік саясатты өзгертумен байланысты қосымша шығындармен салыстыру қажет. Жаңа шартардағы сатылымдар ренбельділігі дебиторлық қарыздар бойәынша қосымша ұстанымдардан артық болғанша кәсіпорын клиентердің несиеге жарамдылығына қойылатын талаптарын азайтуға болады.Клиентердің несиеге жарамдылық стандарттарын түсіндіргенде компания несиелеу бөлімін кеңейтумен және қарыздарға қызмет көрсетумен, сонымен қатар сенімсіз қарыздарды жоғалту ықтималдылығымен байланысты болатын қосымша шығындарға ие болады. 4-кесте
жүктеу/скачать 0,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|