Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

6 -Т А Р А У
жана акпараттар арасын байланыстыратыны сиякты, бул да еске тYсiрудi жещлдетедг 
Вице-президенттщ сенаттагы рeлi жeнiндегi косымша аппарат алган окушылар оны 
ездершщ сенат, вице-президент жайлы бiлiмiмен байланыстырады. ¥М Ж-дагы жак- 
сы байланыскан, сызбалар ретшде сакталган акпараттарды еске туиру женiл болады 
(Stein, Littlefield, Bransford, & Persampieri, 1984; Surprenant & Neath, 2009).
Акпаратты жетiлдiру сактау мен еске тYсiруге кемектескешмен, оган кеп уакыт 
кетедi. Толыктыруды кажет етпейпн сейлемдерге караганда, толыктыруды кажет ете- 
тш сейлемдердi тYсiнуге узак уакыт кажет (Haviland & Clark, 1974). Мысалы, теменде 
берiлген сейлемдер Маржидын кредит картасын азык-тYлiк дукешне алып барганын 
бiлдiредi: Маржи азьщ-тулш дYкенiне барды 
(Marge went to the grocery store)
жэне 
Маржи алган заттарына акша теледi 
(Marge charged her groceries).
Ал темендеп сей­
лем олардын арасындагы байланысты нактылай тYседi: Маржи кредит картасын азык- 
тYлiк дYкенiне ала барды 
(Marge took her credit card to the grocery store)
жэне алган 
заттарынын акысын Маржи кредит картасымен теледi 
(Marge used her credit card to
pay fo r her groceries).
Бiр-бiрiне жакын турган пайымдаулардын арасындагы айкын 
байланыстар оларды кодтап, есте сактауга кемектеседi.
Окыту процесiндегi басты мэселелердiн бiрi - акпараттын каншалыкты манызды 
екенiн аныктау. Жатталган акпараттын барлыгын жетiлдiрудiн кажет! жок. Окушылар 
мэтiндегi басты акпараттарды жаттаган кезде гана тYсiну женiлдейдi (Reder, 1979). 
Белсендiлiк таралуынын баска жолдарын алга тарту аркылы жетiлдiрiп жобалау еске 
тYсiруге кемектеседi. Ягни акпаратты таратудын б£р жолы жабылса, екiншiсi кемекке 
келедi деген сез (Anderson, 1990, 2000). Жетiлдiрудiн кемепмен жауап беруге кажеттi 
косымша акпараттарды да ала аламыз (Reder, 1982). Мысалы, окушылар окыган мате- 
риалдан мYлдем баска акпаратка CYЙене отырып, суракка жауап бере алады.
Жалпы алганда, жасамнын кез келген тYрi кодтау мен еске тYсiруге кемектесе 
алады. Алайда кейбiр жасам тYрi баскаларына караганда элдекайда тиiмдiрек болады. 
Акпаратты жазып алу жэне жана акпарат окушылардын бурын бiлетiн акпаратымен 
каншалыкты байланысты екенiн сурау пайымдау желiсiн куруга кемектеседi. Дурыс 
толыктырылган сейлемдер пайымдауларды байланыстырып, накты акпаратты еске 
туируге мYмкiндiк бередi. Контентке байланысы жок толыктырулар еске туаруге ке­
мектесе алмайды (Mayer, 1984).
Акпаратты бiрнеше белiкке белiп, олардын арасындагы байланысты аныктау ар­
кылы акпаратты уйымдастыруга болады. АКШ Yкiметi жайында окыган кезде, оны 
Yш органга (аткарушы, зан шыгарушы, сот), ал олардын эркайсысын оларга карасты 
белiмдерге (белiмдер, агентпктер) жэне т.б. топтауга болады. Ересек окушылар мун- 
дай тэсiлдерге кептеп жYгiнсе, бастауыш сынып окушылары тек уйымдастыру каги- 
даларына гана CYЙене алады (Meece, 2002). Жапырактар туралы окып жаткан балалар 
оларды келемiне, тYрiне жэне ш етк бедерiне карай топтайды.
Бiлiмдi уйымдастыру уксас акпараттарды байланыстыру аркылы еске тYсiрудi 
арттырады. Белсендi таралу аркылы еске тYсiруге берiлген белы ¥М Ж-дагы кажет- 
i i пайымдауларга жетедг МуFалiмдер оку материалдарын кYнделiктi уйымдастырып 
отырганымен, бiлiмдi окушылардын ез бетзнше уйымдастыра алуы да еске туару 
Yшiн аса манызды. ¥йымдастыру кагидасын бiлу окыту процесiне кемектеседi. Эцп- 
менi тYсiнуге кажетп энгiменiн басы, такырыбы, сюжетi жэне тYЙiнi сиякты басты 
терт атрибут бар (Rumelhart, 1977). 0нгiменiн басы («Ерте-ерте ертеде ...») кон- 
текске сай эрекетке бастайды. Сонан сон белгiлi бiр тэжiрибесi мен максаты бар

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: