Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

3 -Т А Р А У
Шейна: 
Иэ, бул - кенесш ш н мiндетi. Алайда бiздiн де оган катысымыз болуы ке-
рек. Мешндае, сен Kepin отырган дуниене катты мэн бересщ де, кершбей- 
тшдерш назардан тыс калдыратын сияктысын.
Лео: 
Мумкш. К^алай дегенмен де мадактау мен жазалау жYЙесiнiн кeмегiмен
оларды Yнемi бакылап отырамын. Сондай-ак оку процесш уйымдастыруга 
да уакытымды шыгындамаймын.
Эмили: 
Олардын ойлары мен кещл кYЙi
кезде назардан тыс калады.
ХХ гасырдын бipiншi жартысында бихе­
виоризм структурализм мен функциона­
лизм багыттарыньщ аясында (1-тарау) бой 
кетерген ен басты психологиялык багыт 
рецнде тарих сахнасына шыкты. Джон 
Б. Уотсон (1878-1958) бихевиоризмнщ 
ipгетасын калаумен катар, оган дейiн са- 
нага катысты жYpгiзiлiп келген зерттеу 
эдiстеpi мен теориялардын гылыми негiзi 
жок деп есептедi (Heidbreder, 1933; Hunt, 
1993). Психологияны гылым рецнде та- 
ныту Yшiн оны бакылауга жэне елшеуге 
болатын кубылыстарды зерттейпн физи- 
калык гылымдар сиякты, кайта куру ка­
жет еда. Осыган байланысты, психологтар 
Yшiн мiнез-кулык таптырмас зерттеу ны- 
санына айналды (Watson, 1924). Интро- 
спекцияга (eзiн-eзi бакылауга) (1-тарау) 
аса сенуге болмайды, себебi санада орын 
алатын iс-эpекеттеpдi бакылай алмаймыз, 
белгiлi бip жагдайды басынан еткерген 
адамдар да кандай кYЙде болганын еш 
бYкпесiз айтып беpмейдi (Murray, Kilgour, 
& Wasylkiw, 2000).
Уотсон (1916) Павловтын рефлекс 
жайлы ш м ш (осы тарауда кейiнipек сез 
болады) адамнын мiнез-кулкын зерттей- 
тш гылым ушш таптырмас негiз деп есеп- 
тедi. Ол Павловтын бакыланатын мшез- 
кулыкты дэлме-дэл аныктаганына тэнп 
болганы соншалык - онын Yлгiсi окыту 
мен тулгалык мiнездемелеpдiн кейбip 
турлерш тYсiндipе алатынына сендi. 
Мысалы, жана туган балаларда эмоция- 
нын уш тYpi: CYЙiспеншiлiк, коркыныш 
жэне ашу болады (Watson, 1926a). Онын
сиякты жеке бастын мэселесi де мундай
ойынша, Павловтын шартты pефлексiнiн 
кемепмен осы эмоция тYpлеpiн ересек- 
тердщ кYPделi eмipiне кажетп т т р к е н - 
дipгiштеpмен байланыстыруга болады. 
Тeмендегi сейлемдер аркылы Уотсон 
шартты рефлекстщ кудipетiне канша- 
лыкты сенетiнiн керсетш отыр:
«Маган deni сау, дурыс тэрбиелен-
ген он шацты нэресте экелт берщдер,
олар метц ерекше элeмiмдe тэрбиеле-
нетт болады. Мен олардыц кез келгент
тацдап альт, вз цалауымша кез келген
мамандыц иеа етт шыгарамын. Ол да-
рынына, бешмдтгте, багытына, цаби
летте, ата-бабасыныц кэci6i мен улты-
на царамастан, дэрiгeр, зацгер, сурeтшi,
саудагер, бастыц, тiптi цайыршы неме-
се уры да болып шыгуы эбден мумкт»
(Watson, 1926b, р. 10).
Уотсон зерттеулершн академиялык 
окытумен аса кеп байланысы болмаса да, 
онын ез айткандары мен жазгандарына 
аса сенген сонша - онын мызгымас кез- 
карастары 1920-1960 жылдар аралыгын- 
да психология саласына катты эсер етп 
(Hunt, 1993). Онын коршаган ортанын 
эсеpi жайлы пiкipi Скиннеpдiн енбекте- 
piнде кepiнiс тапты (осы тарауда кеиш - 
рек сез болады; Horowitz, 1992).
Бул тарауда окытудын рефлекстш 
теориясында сипатталган бихевиоризм 
жeнiнде энпме етемiз. Рефлекс теория- 
сынын е р е к ш ел т онын мiнез-кулыкты 
зеpттеуiмен байланысты емес (мунымен 
барлык теория айналысады), кеpiсiнше, 
онын окытуды коршаган ортада болып

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: