Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

Бихевиоризм
цолданбау зацы
- тmркендiрriшке жауап бермейду байланыс элсiрейдi (умытылады). 
Тiтiркендiру мен жауап беру аралыгына негурлым кеп уакыт кетсе, байланыс та тезь 
рек элсiрейдi немесе жойылады.
Тшмдшк зацы
мшез-цулык 
салдарына
баса кещл аударады: салдары канагаттану 
тудыратын (мадактау) жауаптар; салдары ашу мен канагаттанбау сезiмiн тудыратын 
(жазалау) жауаптар соцына дейiн зерттелмеген (Thorndike, 1913b). Муны окытудьщ 
колданылуы (функциялыгы) тургысынан 
mycmdipy
деуге болады, ейткенi калаган 
нэтижеге жетшзетш жауаптар адамдардыц коршаган ортага бейiмделуiне мYмкiндiк 
бередi.
Темендеп зерттеуде Тиiмдiлiк зацыныц колданылуы керсетшген (Thorndike, 
1927). Зерттеуге катысушыларга узындыгы 3-тен 27 см-ге дейiн жететш 50 кагаз 
киындысы бiр-бiрден керсетшедг К^атысушылар эр киындыныц жанындагы екiншi 
киындыныц узындыгы 10 см екенш бiлдi. Олар жауаптарыныц дурыс не терютЫн 
тексерместен, алгашкы киындылардыц узындыгын айтып шыгады. Осыдан кейiн элп 
50 киынды тагы да бiр-бiрден керсетiледi. Бул жолы эксперимент жYргiзушi олардыц 
жауабын «дурыс» немесе «кате» деп багалап отырады. Осылайша 50 киындыны олар- 
га бiрнеше ^ н катарынан керсеткеннен кейiн, жауаптарыныц дурыс немесе дурыс 
е м е с т т н айтпастан, тагы да киындыларды керсетедi. Нэтижесiнде олар, алдыцгы 
кYндердегiдей емес, кагаздыц узындыгын дурысырак аныктайды. Торндайк «жануар- 
ларга тамак немесе бостандык берумен аякталган зерттеулер нэтижесi сиякты, бул 
зерттеулердщ де дурыс тiтiркендiргiш-жауап байланысыныц ныгайып, дурыс еместе- 
рш щ байланысы элирейтгнш дэлелдеп отырганы» туралы корытындыга келедг
Басца принципт ер.
Торндайктыц (1913b) теориясы бiлiм беруге катысты баска да 
принциптердi камтиды. 
Дайын болу зацы
адам эрекет етуге дайын кезде эрекетп iске 
асыру ол Yшiн мадактауды бiлдiрсе, ал iске асырмау жазалауды бiлдiредi деп есептей- 
дг К^арын ашып турган кезде тамак жеуге алып келетiн жауап адамныц дайын екенiн, 
ал тамак жемеу оныц дайын еместiгiн бiлдiредi. Шаршап турып жаттыгу жасау жаза­
лауды бiлдiредi. Бул идеяны окыту процесше колдансак, окушылар кандай да б£р ю- 
эрекет'
1
'i Yйренуге дайын болган кезде (даму децгей немесе дагдыларды игере бастау) 
оларга мYмкiндiк тугызатын эрекеттi пайдалы деп есептеуге болады. Ал окушылар 
б ш м алуга немесе кажетп дагдыларды игеруге дайын болмаган кезде бiлiм алуга тал- 
пынуды жазалау немесе уакытты боска етйзу деп карастыруга болады.
Ассоциативтж ыгыстыру (associative shifting)
теориясы дегенiмiз - бiр гана 
тiтiркендiргiшке катысты жауаптыц барлык тiтiркендiргiшке катысты колданылуы. 
Талпыныс кайта жасалганныц езiнде де тmркендiрriштщ касиетг аса кеп езгере кой- 
майды. Мысалы, окушыларга еш орынды санды терт орынды санга белу тэсш н
y
^
рету Yшiн, алдымен, б£р орынды санды б£р орынды санга белудi Yйретiп, содан к еи н
гана бiртiндеп белгiштер мен белiндiлердiц мэнiн кYPделендiре тYсiндiруiмiз керек.
Сэйкес элементтер
принцип 
трансферге (тасымалдау)
эсер етедi немесе бiр 
байланыстыц ныгаю немесе элсiреу децгей келесi байланыста тура сондай езгерйтщ 
болуына алып келедi (Hilgard, 1996; Thorndike, 1913b; Chapter 7). Элементтерi сэйкес 
(ете сэйкес) жагдайдыц нэтижесi де сэйкес болса, трансфер орын алады. Торндайк 
пен Вудворт (1901) белгш б£р жагдайда дагдыларды кайталау сол адамныц мун- 
дай дагдыны жалпы осы сиякты кубылыстарга колдана алатындыгын бiлдiрмейдi 
деп санайды. Демек, тйбурышты Yшбурыштыц ауданын есептеудi Yйрету - бала

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: