Дәріс №10. Тыңайтқыштарды қолданудың тиімді тәсілдері мен техникалары. Ауыспалы егістегі жеке дақылдарға тыңайтқыш қолдану жүйесі, Тыңайтқыш қолдану және қоршаған ортаны қорғау

Дәріс №10. Тыңайтқыштарды қолданудың тиімді тәсілдері мен техникалары. Ауыспалы егістегі жеке дақылдарға тыңайтқыш қолдану жүйесі, Тыңайтқыш қолдану және қоршаған ортаны қорғау

Үстеп қоректендiру мынадай жағдайларда өзiн ақтайды:

• Ерте көктемде күздiк азотпен қоректендiру;
• Ылғал жеткiлiктi аймақтарда, жеңiл топырақтарда азот пен фосфор тыңайтқыштарын қолдану;
• Суармалы аудандарда жүгерi, қант қызылшасы, мақта, күрiш, картоп, көкөнiс дақылдарына пайдалану;
• Минералдық тыңайтқыштардың жылдық мөлшерi жоғары болған жағдайда;
• Жемiс-жидек дақылдары мен шабындыққа қолдану;
• Жылы саяда өсiрiлген көкөнiс дақылдарына беру.

Қоршаған ортаның тыңайтқыштармен ластануының басты, яғни оларды жоғалту жолдары мен тиімсіз қолдану себептері келесілер:

• тасымалдау, сақтау, тыңайтқыш қоспалары мен тыңайтқыштарды еңгізу технологияларының жетілмегендігі;
• оларды ауыспалы егіс пен жекелеген дақылдарға қолданудың агрономиялық технологияларының бұзылуы;
• топырақтың су және жел эрозиясы;
• минералдық тыңайтқыштардың сапалық қасиеттерінің нашарлығы;
• өндіріс, қалалық және тұрмыстық қалдықтардың химиялық құрамын жүйелі, әрі жан-жақты тексерусіз тыңайтқыш ретінде қарқынды қолдану.

Табиғи ортаның тыңайтқыштардың әсерінен ластануына мына жағдайлар себепші болады:

• Тыңайтқыштарды тасымалдау, сақтау, қоспа дайындау және оларды топыраққа енгізу технологиясын сақтамау. Зауытта өндірілген минералдық тыңайтқыштардың егістікке жеткенше 10 – 15 % ысырап болады.
• Әсерлі заты жоғары тыңайтқыштарды пайдалануда егістікке біркелкі шашпаса өнім төмендейді.
• Ғылыми жағынан негізделген тыңайтқыш қолданудың агрономиялық технологиясының бұзылуы. Сондықтан тыңайтқыштардың беру мерзімін, мөлшерін, әдісін дұрыс орындауға жете көңіл аудару өсімдіктің қоректенуін ластануын төмендетеді.
• Қоршаған ортаның ластануына эрозия құбылысы да әсерін тигізеді.