Дәріс 13. Әлеуметтік-психологиялық конфликт түсінігі және құрылымы
жүктеу/скачать 20,25 Kb.
|
Дәріс 13
- Бұл бет үшін навигация:
- Әлеумкттік қақтығыстардың түрлері Конфликтіні шешудің негізгі стратегиялары, тәсілдері Психологиялық конфликтілердің түрлері
- Қақтығыс мәселесі
- Әлеуметтік қақтығыс
- Әлеуметтік қақтығысты талдаудаоның негізгі типтерін ажыратудың
|
Дәріс 13. Әлеуметтік-психологиялық конфликт түсінігі және құрылымы Конфликт түсінігі, қақтығыстың белгілері, себептері, салдары Әлеумкттік қақтығыстардың түрлері Конфликтіні шешудің негізгі стратегиялары, тәсілдері Психологиялық конфликтілердің түрлері 1. ХХ ғасырдағы дау-дамайлар қаншама жанның опат болуына негізгі себеп болды. Екі бірдей дүние жүзілік соғыс 200-ден астам ірі ауқымды соғыстар, жергілікті әскери қақтығыстар, әкімшілдік-әміршілдік жүйе жанкештілерінің әрекеттері, тақ үшін болған таластар, өзін-өзі өлтіру сияқты дау-дамайдың барлық түрлері шамамен соңғы ғасырда 300 млн-ға дейін адам өмірін қиды, қаншама адамдардың тағдырын бұзды. Қақтығыс мәселесі социологияда макродеңгейде (қоғамдағы социомәдени өзгерістер контексінде) де, микродеңгейде де (қарсы жақтар қызығушылықтарының қақтығысы байқалған жағдайда қақтығысты шешудің қолданбалы міндетінде) қарастырылады. Қақтығыс – қоғамдақ өмірдің табиғи құбылысы. Социологияда қақтығыс теориясын жасаушылар: Г. Спенсер, Г.Зиммел, П.Сорокин, Л.Козер, Р:Дорендорф, Н.Смелсер болды. Г.Зиммел «конфликт социологиясы» терминін ғылымға алғаш ендірді. Р.Дарендорф «Қоғамның конфликтілі моделін» жасады. Л,Козер – позитивті-функционалды конфликт концепциясын жасап, қоғамдық өмірдің негізінде – құрылымдық қақтығыс болатындығын айтты. Әлеуметтік қақтығыс – дегеніміз индивидтер, әлеуметтік топтар, кластар арасындағы қарама-қарсы мақсаттардың, көзқарастардың, иделогиялардың, қызығушылықтардың қарама-қайшылығы. Қақтығыс қарама-қарсы жақтардың арасындағы нақты қарама-қарсылықтан немесе мәнді айырмашылықтардан туындаған, бір-біріне қарама-қайшы және өзара пайданы теріске шығаратын әрекет. Әлеуметтік конфликт – индивидтер, әлеуметтік топтар, кластар арасындағы қарама-қарсы (қайшы) мақсаттардың, көзқарастардың, идеологиялардың, қызығушылықтардың қақтығысуы. Конфликт типологиясы: өмір ауқымы бойынша: экономика саласында, саяси конфликтілер, ұлттық қатынастар аумағында, әлеуметтік аумақта және т.б. 2) келіспеушілік аймағы мен субъектісі бойынша: - тұлғаішілік (внутриличностный) – жеке сана деңгейіндегі конфликт, яғни адамның ішкі көңіл күйіндегі түрлі қысымдықтармен күресі; -тұлғааралық – екі немесе одан да көп адамдар арасындағы көзқарастардың, құндылықтардың және т.б. келіспеушілігі; - тұлға мен топ арасындағы конфликт – тұлғаның позициясы топ позициясынан өте жақсы болса; - топаралық конфликт - әлеуметтік топ пен әлеуметтік қауымдастық адамдарының бір-біріне қайшы қызығушылықтары; - конфликтілік жақ – егер индивид конфликт болған екі жаққа бірдей қатысты болса (мысалы, ірі топтың ішінде конфликтіде болғандар кіші топ құрады немесе индивид бір мақсатқа негізделген конфликтіде болған екі топқа да кіреді); - сыртқы ортамен конфликт – топты құрайтын индивидтер әкімшілік тарапынан және экономикалық нормалардан қысым көрсе. 3) көлемі бойынша: - локальды; - глобальды (жаһандық). 4) көрініс беруіне байланысты: - айқын - анық көрінеді; - жасырын – ашық көрінбейді, конфликтінің барын конфликт болған жақтар толық сезбейді. 5) мақсаты бойынша: - өзіндік (мнимый) – объективті қайшылықты шешпей, өзіндік мақсатпен кем дегенде конфликт болған бір жақтың ғана эмоционалды қысымдығын жою; - реалды - өзіндік мақсатпен емес, арнайы белгілі-бір мақсатпен жетістікке жету. 6) өзара іс-әрекеттің бағыты бойынша: - тік – түрлі иерархиялық құрылым сатысындағы субъектілер арасындағы конфликт; - көлденең – бір иерархиялық құрылым сатысындағы субъектілер арасындағы конфликт. 7) қайшылық сипаты бойынша: - антогонистік; - антогонистік емес. 8) аяқталып шешілуі бойынша: - толық аяқталған – конфликтінің тоқтауы, түбегейлі қайта құрулар; -жартылай аяқталған – тек сыртқы формасы ғана өзгереді де, ал ішкі қайшылықтар жалғасын тауып, сақталып қалады. 9) ішкі мазмұны бойынша: - рационалды – іскерлік бақталастық, ресурстарды бөлу және басқаруды күшейту мен әлеуметтік құрылым сфераларын қамтиды; - эмоционалды – агрессиялық қақтығыстар жолында конфликтідегі адамдардың бір-біріне деген зауқы көтермеушіліктері (немесе бірін-бірі жек көрушілігі). 2.Әлеуметтік қақтығысты талдаудаоның негізгі типтерін ажыратудың маңызы зор. Әлеуметтік қақтығыстардың түрлерін былай бөліп қарастыруға болады: Құрылымдық - әлеуметтік жүйенің дамуы мен қызымет етуімен байланысты әлеуметтік объектілеріндің қайта құрылуында пайда болатын қайшылықтар, олар мынандай жағдайларда пайда болады: Қоғам өзінің дамуында бір деңгейден екіншісіне өтекенде (аграрлы – индустриальды - посиндустриальды) Бір әлеуметтік жүйе екіншісін жоққа шығарғанда (феодализм – капитализм - социализм) Бір саяси жүйе екіншісін жоққа шығарған кезде (олигархия – тоталитарлық – демократия ) жүктеу/скачать 20,25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|