Дәріс №2 Мәдениет тілі Мәдениет белгілер әлемі ретінде
жүктеу/скачать 35 Kb.
|
2 Дәріс
|
Дәріс № 2 Мәдениет тілі Мәдениет белгілер әлемі ретінде; Мәдениет тілі ұғымы; Мәдениет тілі мәдениет болмысының тәсілі ретінде Мәдениет, бір жағынан, артефактілер әлемі – адам қызметінің және оның өнімдерінің әлемі. Артефактілер-адам қызметінің өнімдері мен нәтижелері, адамның жасанды жасаған заттары мен құбылыстары (адамдар жасаған заттар, олар туған идеялар, олар тапқан және пайдаланатын құралдар мен іс-әрекеттер тәсілдері). Артефактілер адамнан бөлек объективті түрде бар. Оңымен бірге олардың субъективті жағы да бар. Адам өзінің түсініктерін, мақсаттарын, ниеттерін және т. б. жүзеге асырады, яғни оларға белгілі ішкі мазмұнің таныйды және мағынасыңа ие болады, қоршаған әлемді түсінуге мүмкіндік алады, оның мақсатың, рөлің, функцияларың ұғына бастайды. Мағынасың білдіретің тек сөздер ғана емес, сонымен қатар оның мекендеуінің мәдени ортасын құрайтың өнер туындылары мен этикет ережелері, діни рәсімдер мен ғылыми зерттеулер, оқу мен спорт және басқа құбылыстар оны тудырады. Адам өзінің қажеттіліктеріне сәйкес оның айналасында болып жатқан құбылыстар мен процестерді түсініп, бағалап, реттеп отырады. Мағынаның түрлері: білім (когнитивті мән) — бұл объектінің қасиеттері туралы ақпарат. Мәдениетте жинақталған барлық білім шынайы емес. Әрбір дәуірде бұрын-соңды ақиқат деп саналған білім бар, бірақ одан кейін бұл олай емес деп табылған. Бір мәдениетте шынайы деп танылған білім бар, ал басқа мәдениетте олар жалған деп бағаланады. Құндылық (құндылық мағынасы) — бұл адамның санасында бекітілген объектінің адамға қатынасының сипаттамасы. Құндылық-адамның санасында көрсетілген бір нәрсенің маңыздылығы, пайдалылығы. Құндылықтар түрлері: виталдық (өмірлік), материалдық (сезілетін), рухани (әлеуметтік, саяси, моральдық, эстетикалық, діни). Реттеушілер (реттеушілік мән) - бұл адамдар өз мінез-құлқы мен қызметін жасайтын ереже немесе талап. Мәдениеттегі реттеулер осы мәдениетте қабылданған мінез — құлық және қызмет нормаларын анықтайды, яғни мақсаттарға қол жеткізудің қандай жолдары мен құралдарының жол берілетінін, не «қалыпты», ал қайсысы-жоқ екенін көрсетеді. Алдымен осы кітапта пайдаланылатын негізгі ұғымдарды анықтап алайық. «Тіл» ұғымына анықтама беріп көрейік. Тіл - белгілі бір ұлттың өз ойын жеткізуіне көмектесетін барлық сөздердің жиынтығы, олардың дұрыс тіркелуі. Тіл - индивидтердің (жеке тұлғалардың) өзара қарым-қатынасына қызмет етуге жарамды кез келген таңбалар жүйесі. Тіл -адамзат үжымы мүшелерініңнегізгі әрі маңызды қарым-қатынас құралы саналатын семиологиялық жүйенің ерекше бір түрі, сондай-ақ бұл жүйе адамзаттың ойлауын дамытатын, тарихи-мәдени дәстүрлерін және т.б. ұрпақтан-ұрпаққа жеткізетін құрал. Тіл - адамзат қоғамында стихиялық жолмен пайда болып, дамитын, адамдардың қарым-қатынас жасауына, олардың жаратылыстуралы бүкіл білгендері мен түйгендерін бейнелеуіне қызмет ететін дискретті (үзік-үзік) дыбыстардың таңбасы. Тіл - дыбыстық, сөздік, грамматикалық құралдардың тарихи қалыптасқан жүйесі, ол ойлау жұмысын шындыққа айналдырушы және қоғамдағы адамдардың қарым-қатынас жасау, ой алмасу, өзара түсінісу құралы. Сонымен, әр дәуір, ел, мектеп өкілдерінің берген анықтамалары ең бастысы мынаған келіп тоғысады: тіл - бұл қарым-қатынас құралы, ойды жеткізу құралы. Әрине, оның басқа да қызметтері бар, алайда осы екеуі - ең негізгісі. Тіл коммуникацияға қызмет етеді, бул қарым-қатынас түрлерінің ішіндегі ең басты, ең ашық, айқын (эксплицит), ең ресми әрі әлеумет мойындағаны болып саналады. Тіл өзімізге белгілі әрбір қоғамдағы таза күйіндегі коммуникативтік (қатысымдық) үдеріс. Коммуникация - қарым-қатынас актісі, бір не одан да көп тұлғаның арасындағы өзара түсіністікке негізделген байланыс; бір тұлғаның екінші бір тұлғаға немесе бірнеше тұлғаға ақпаратты хабарлауы. Коммуникация - қатынас, қарым-қатынас. Мәдениет тілдерінің мақсаты-мәдениеттің мәнін көрсету. Мәдениет тілі-белгілер мен таңбалық жүйелердің жиынтығы. Белгінің көмегімен біз оның мәнін белгілейміз және оның мәнін көрсетеміз. Дыбыс тілі қатынас құралының ең маңызды түрі болғанымен, оны қолдану әрдайым мүмкін де, тиімді де бола бермейді. Кейде дыбыс тілі арқылы хабарлауға, білдіруге болмайтын жайттар өмірде жиі кездеседі. Мұндай жағдайларда бір нәрсе жайында басқаларға хабар беру үшін, сол хабардың шартты көрсеткіші ретінде әр түрлі материалдық белгілерді қолданған. Ондай шартты белгілер орыс тілінде знак, қазақ тілінде таңба деп аталады. Тіл – халықтың ғасырлар бойы қалыптасқан асыл қазынасы, рухани құндылықтарды ұрпақтан-ұрпаққа сақтап жеткізуші формасы десек, белгілі бір тілдің тарихын сол тілді жасаушы, қолданушы және оның иесі – халықтың тарихынан алшақ қарауға болмайды. Сондықтан да тіл тарихы мен этнос тарихының байланысы – екі жақты байланыс. Тіл – халықтың, ұлттың, қоғамның байлығы, ал адам белгілі бір ұлттың, халықтың, қоғамның мүшесі. Сондықтан да тіл адамнан тыс және адамның ішінде, яғни санасында өмір сүреді. Қазақ тілі – дамыған, жетілген, бай, икемді тілдің бірі. Бұл пікіріміздің растығын кезінде кемеңгер Абай дәлелдеген болатын. Ол Пушкин, Лермонтов, Крыловтардың шығармаларын аударып бір дәлелдесе, солардай етіп, сөздің майын тамыза жазу арқылы екінші рет дәлелдеді. Қазір қазақ тілі мейлінше дамып, байып, жетілді. Нақты әдеби тіл жасалды. жүктеу/скачать 35 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|