Дәріс №2 Мәдениет тілі
Жоспар:
1.Тіл мен мәдениет сабақтастығы
2. Мәдениет тілі түсінігі
3. Сепир-Уорф гипотезасы
4. Белгілер мен белгілер жүйесінің негізгі типтері
1.Тіл мен мәдениет сабақтастығы
. Тіл және әдебиет –
лингвистермен қатар
тарихшылардың, философтардың,
психологтар мен этнографтардың, мәдениетшілердің,
әдебиетшілердің де назарын аударып келе жатқан көп салалы проблемалардың бірі.
Мәдениет пен тіл үздіксіз өзара қарым-қатынаста болатындықтан бұл проблеманың тілдік
аспектісі екі жақты болып келеді. Осы тұрғыдан алғанда лингвистика бұл мәселені шешу
жөніндегі бірқатар қызықты да батыл қадамдарды ұсынады.
Тіл мен мәдениет ара-
қатынасы лингвистикада, тіл философиясы мен мәдениеттануда түрлі қырынан зерттеліп
жүр. Тіл білімінде бұл
сауалға тарих пен мәдениеттің, этнография мен лингвистиканың
ортақ мәселелерін сөз ететін пәнаралық этнолингвистикалық зерттеулер, ізденістер жауап
береді. Қазіргі лингвистикадағы антропо және этноцентризм қағидаларына сүйенетін
лингвоелтану, этномәдени және этнолингвистика салалары тіл табиғатын оны тұтынушы
халықпен бірге қарастыруды мақсат етіп келеді. ХІХ ғасырда өмір сүрген
неміс ғалымы
В.фон Гумбольдтің «Среди всех проявлений, посредством
которых познается дух и
характер народа, только его язык и способен выразить самые своеобразные черты
народного духа и характера и проникнуть в их сокровенные тайны»деген тұжырымы, ой-
қорытындылары тілді ұлттық феномен деп танитын бүгінгі тіл біліміндегі жаңа бағыттарға
жол сілтеді. Тіл мәдениетпен бір бүтін тұтастық құрып, ажырамас бірлікте өмір сүреді. Ол
мәдениеттің өн бойында қалыптасып, оның дамуындағы алғы шарттардың міндетті түрдегі
басқышы қызметін атқарады, осылайша қайсы бір уақытта қандай да бір жерде өмір сүретін
этнос мәдениетінің маңызды бөлігін құрайды. Мәдениеттің
басқа салаларына қарағанда
тілдің өз ортасы бар. Белгілі бір тілде сөйлейтін кез келген этнос өздерін өзге топтардан
сыртқы физиологиялық айырмашылықтарымен ерекшелеп тұратын адамзат қауымының
белгілі бір нәсіліне жатады. Тіл мәдениеттен тыс өмір сүрмейді, яғни біздің өмір сүру
образымыздан хабар беретін тәжіри-білігімізбен идеяларымызға тәуелді
