Дәріс кешені 1-дәріс. Қазақстан Республикасының конституциялық құқығының пәні, қайнар көздері және жүйесі. Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы ұлттық құқық жүйесі саласы ретінде
Қазақстан Республикасының Парламенті және оның мемлекеттік
жүктеу/скачать 246,53 Kb.
|
дәріс 2
| Қазақстан Республикасының Парламенті және оның мемлекеттік
билік жүйесіндегі орны: Президенттік Республикаларда Парламент биліктің басқа тармақтарынан заңды түрде тәуелсіз; Конституцияда көрсетілген басқа да жағдайлардан басқа болмаса, ол Президентпен таратылуға жатпайды. Парламенттің мемлекеттік органдар жүйесіндегі шынайы рөлі Конституциямен анықталады. Қазіргі парламенттер көбінесе екі палатадан тұрады-жоғарғы және төменгі. Екі палаталы құрылым, парламентті төменгі палатаның тез шешімдерінен сақтап тұрады. Ереже бойынша, жоғарғы палатаның өкілеттігінің мерзімі жоғарғы палатаға қарағанда ұзағырақ, ал оның депутаттарында жоғарғы жастық цензура болады, ол аз жаңартылады және жанама (тікелей емес) сайлау негізінде қалыптасады. Мемлекеттердің көбісінде мерзімнен бұрынғы таратуға тек қана төменгі палаталар жатады. Парламентке жетекшілікті тек қана төраға жүргізеді, ал алқалы органдар (президиумдар) сирек кездеседі. Төраға парламентті басқа органдармен өзара қарым-қатынастарда көрсетеді, жарыссөздерге, сайлауға жетекшілік жүргізеді, ішкі парламенттік органдардың жұмысын үйлестіреді және т.б. Қазақстан Республикасы Парламентінің басты функциясы заң шығару, яғни заңдарды және басқа да нормативтік актілерді қабылдау, мемлекет және қоғам қызметінің нормативтік негізін қалыптастырады. Қазақстан Республикасының Парламенті ҚР Конституциясының 53, 54 баптарына сәйкес оның құзыретіне қатысты барлық сұрақтар бойынша заң шығарады. Дж. Локк айтқандай, «заң шығарушы билік қажеттілік бойынша жоғарғы болу керек, ал барлық биліктер қоғамның мүшелерінің немесе бөліктерінің беттерінде одан туындайды және оған бағынады». Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясының соңғы басылымдарында заң шығарушы органның заңдарға ресми талқылау құқығы көзделген. Ал 1995 жылғы Конституция ҚР Парламентінің заңдарды тікелей талқылауға құқығын бекітпейді, бірақ осы аталған құқық (аутентикалық талқылауға құқық) шын және Қазақстан Республикасы Парламентінің конституциялық өкілеттігі болып табылады. Аутентикалық талқылауға деген құқық заң шығарушы өте кең құқықтың мазмұнына кіреді, сондықтан да арнайы нормативті бекітуді қажет етпейді. Іс жүргізуде талқылаудың актілері талқыланатын заңдарды қабылдайтын тәртіппен сәйкес келіп қабылданады. ҚР Парламенті өзінің функцияларын іске асырғанда, барлық қоғамның , жеке тұлғалардың мінез-құлқын және объективті мүдделерін ескеру керек. Өкілді орган ретіндегі Қазақстан Республикасы Парламентінің іс-қимыл жасауы, оның ішінде қоғамдық мүдделерді алып-жүруші негізгі топтардың тұрақты өкілділігін кепіл ететін, оның қалыптастырудың ерекше процедураларын қажет етеді (мінсіз Парламент-жалпы алғанда қоғамның микромоделі). 1998 жылғы Парламентпен қабылданған Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар, мемлекеттік билік жүйесіндегі жоғарғы өкілді органның маңыздылығын, рөлін күшейтті. Түзетілген Конституциялық нормалар заң шығарушы органы мемлекеттегі қызметінің нәтижелігіне және оны депутаттық корпусының кәсібилілігіне бағытталған. Парламенттің заң шығарушылық құзыретінің шектерін нақты анықтау, көбісі айтатындай әлсіретпейді, керісінше заң шығарушы биліктің мақсатты іс-қимыл жасауына жағдайлар жасайды, заң шығармашылық жұмыстық әрекеттілігін және сапасын жақсартады, оны қатаң Конституциялық негіз қояды. Ал осы, өз кездегі, мемлекеттегі Конституциялық заңдылықтың режимін бекітеді. Ел конституцияның 53-ші және 61-ші баптарында көрсетілген жағдайларға сәйкес, Ел Президентінен басқа бірден-бір мемлекеттік органның заң қабылдау құқығы жоқ. Демек заң шығару тек Парламентке ғана беріледі. Заң шығарушы орган бола отырып, Республика Парламенті атқарушы билікке қатысты бірқатар бақылаушылық қызметін де жүргізе алады. Бақылаудың бұл түрін біз негізінен республика бюджетін бекітуінен және оның орындалуын қадағалаудан және Үкіметке сенімсіздік білдіруден терең көрінеді. Аталған бақылау қызметтері Еліміздің Конституциясында бекітілген. жүктеу/скачать 246,53 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|