Дәріс кіріспе. Балық шаруашылықтары туралы түсінік Кіріспе. Балық шаруашылығы туралы түсінік
жүктеу/скачать 5,03 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дәріс 12. Кіріспе. Бал арасы, жіктелуі, экологиясы
- А. мелліфера Ара ,ү й арасы , бал арасы
- Ара шаруашылығы Ара шаруашылығы
- Ара балының құндылығы
|
Этиологиясы. Ауру себебі табиғи азықтың жетіспеу салдарынан, балықтарға тән емес жасанды азықпен азықтандыру болып саналады. Ауру белгілері. Ересек балықтар ауырады. Клиникалық белгілері айқын көрінбейді. Кейбір балықтарда сулы домбығу байқалады, қабыршағы үрпиеді, көздері бадыраяды. Ауру балықтар анық байқалады белгісіз өтеді. Өлген балықтарды сойып жарған кезде ішкі ағзаларда майдың жиналганы байқалады. Ауру балықтардың бауыры ақшыл-бозғылт кейде сарғыш дақтар көрінеді. Көк бауыры құрт ұлғаяды және қанға толады.Кесіндіде сары жолақтар байқалады. Патологоанатомиялық зерттеу. Ауыр түрде науқастанған ақ амурлардың ішкі ағзаларын гистологиялық зерттеуден өткізгенде , бауыр паренхимасының жасушаларының ыдырауы және некроз ошақтары табылады, бүйректің интерстициялды ұлпасында және көк бауырында цирройдты гранулалардың жинақталуы, сонымен қатар бүйрек түтікшелерінің дистрофиясы байқалады. Ауруды анықтау. Балықты сойған кезде, осы ауруға тән майлы жинақтардың байқалуына және азықтың анализіне негізделе отырып қойылады. Алдын алу шаралары. Тоғанға ақ амурларды салудың қалыпты мөлшерін қадағалау, балықтардың тығыздыгын реттеу қажет. Табиғи азық жетіспеген жағдайда, әсіресе әртүрлі балықтар жіберілген кезде , тоғанға жаңа шабындық шөбін енгізеді. САЛҚЫН ТИЮ. Салқын тию – ол су температурасының едәуір және тез төмендеуінің нәтижесінде пайда болатын балықтардың патологиялық күйі. Егер балықты ол болған судан, 10°С төмен суға ауыстырса онда салқын тию салдарынан өзгерістер болады. Ал егер температура айырмашылығы 12-15°С немесе одан да жоғары болған кезде, бірінші сеголеткаларда, содан кейін ересек балықтарда естен тану байқалады. Салқын тию салдарынан пайда болатын өзгерістер, әсіресе балықтарда қыстық кезінде, судың температурасы ұзақ уақыт 0,1 – 0,2°С болғанда байқалады. АУРУ БЕЛГІЛЕРІ. Тері қара түске еніп, қалыпты жылтырау қасиетін жоғалтады, бұлшық еттер жиырылу қасиетінен айырылады. Төменгі температура ұзақ уақыт әсер еткенде кезде, балықтардың желбезек аппаратының қызметі өзгереді. Осы кезде кейбір желбезек жапырақшалары ісініп, қолба тәрізді пішінге еніп, ақшыл-қызыл түске боялады. АЛДЫН АЛУ ШАРАЛАРЫ. Балықтар бар суқоймасында, шаруашылық тоғандарында кенеттен су температурасының төмендеуін болдырмау. Егер көліктік пакеттерде және балықты өсіретін суқоймасында теңестіру үшін балықтарды пакетпен суқоймасына салады, содан кейін суға жібереді. Ересек тұқылар үшін температуралық өзгеріс 8°С–ға дейін, ал сеголеткаларға 5-6°С болуы мүмкін. Қыстайтын тоғандарда судың температурасы +1,5°С - дан төмен болмауын қадағалау қажет. Осы мақсатпен су келетін құбырларды қалыңдап жабады, аэраццияны аязды ауада шашу арқылы жүргізбейді. Сонымен қатар тірі балықты тасымалдайтын көліктердегі судың күрт салқындауын болдырмау. ЖАРАҚАТТАР. 
Ихтиофтириаз, бірен – саран балық ауырады, негізгі клиникасы мына теңге балық денесіндегідей ақтаңдақтар 
Балықтың эпидемия түрінде кездесетін «неондық ауруы», оның негізгі клиникалық белгісі балықтың түсінің өзгеруі 
Бактериалық инфекцияға шалдыққан балықтың көзінің бақырайып шарасынан шығуы («пучеглазие») Жарақаттар балықтарды көлікпен тасымалдағанда, жыртқыш балықтар, насекомдардың личинкалары, құстар, сүтқоректілер және т.б. шабуыл жасағанда, тағы да су қоймасында қатты өсімдіктердің көп болуында, су құрылыстарынан өткенде, су қоймаларында жарылыс жұмыстары жүргізілген кезде пайда болады. Табиғи су қоймаларында балықтар, жасанды жолмен көбейтумен салыстырғанда сирек жарақат алады. АУРУ БЕЛГІЛЕРІ. Жарақат түрі оны тигізу типіне байланысты. Балықтардың дұрыс жинақтамаған, аулаған және көлікпен тасымалдаған кезде, олардың қабыршақтары түсіп, жүзу қанаттарының ұштары сынып, дене үстіндегі жаралар, соғылған жерлер және бұлшық еттердің терең қабаттарында жарақаттар пайда болады. Егер балықтарды тығыз салған болса, олар бір – бірімен және қабырғамен егесіп тері қабаты жарақаттанады, шырышты жоғалтып қанталау байқалады. Егер ұзақ уақыт балықтың денесінің кейбір жерлері қысылса, осы жерлерде атрофия және өліеттену байқалады. Мұндай жарақаттар қыстау кезінде, әсіресе аналық және жүдеу балықтардың табындарында жиі кездеседі. Балық қанының жылдам ұю қасиетіне, ұлпаларда белсенді түрде жүретін регенерациялық процестерге және сапрофитті бактерияларға жоғары төзімді болуына байланысты жарақаттар жылдам жазылады. Бірақ, кейбір жағдайларда зақымданған тері қабаты арқылы патогенді агенттер еніп, қабыну проессін және балықтың өлімін тудырады. Мысалы қыстау кезінде дене жарақаттарында сапролегния дамып, жиі балықтардың өлімін тудырады. АУРУДЫ АНЫҚТАУ. Клиникалық белгілерге және табылған жарақаттарға ﴾жара, ойық жара, жүзу қанаттарының, желбезек қақпақшаларының сынуы﴿ негізделіп қойылады. АЛДЫН АЛУ ШАРАЛАРЫ механикалық зақымдалуды болдырмау болып саналады, сондықтан сапалы балық жабдықтарын және ссауыттарды қолдану, торларда тірі балықтарды қалыпты саннан асырмай, бір тоғаннан екінші тоғанға ауыстыру реттілігін қысқарту қарастырылады. Балықтармен бонтировка, аулау, көшіру жұмыстарын жүргізген кезде аса сақтық жасау қажет. Қыстақ тоғандарда, әсіресе аналық қыстақтарында тоған түбінде қиыршық тастар болмау керек.
Дәріс 12. Кіріспе. Бал арасы, жіктелуі, экологиясы БАЛ АРАСЫ ТҚҚЫМДАСЫ
Ара,үй арасы, бал арасы (Апіс мелліфера) –жарғаққанаттылар отрядының өкілі. Қазақстанның барлық облыстарында кездеседі. Ара топталып, үлкен ұя болып тіршілік етеді. Бір ұяда бір ұрғашы Ара. (аналық Ара), бірнеше жүз еркек Ара және ондаған мың (100 мыңға дейін) «жұмысшы» Ара болады. Ұрғашы ара ұяда ұрпақ өсіреді. Ол аралардың ішіндегі ең ірісі, жыл маусымына қарай денесінің ұз. 20 – 25 мм, ал салм. 150 – 300 мг-ге жетеді. Тәулігіне 2 – 3 мың, маусымына 200 мың ұрықтандырылған жұмыртқаға дейін (кейде ұрықтандырылмаған жұмыртқа да) салады. Ұрықтанған жұмыртқадан ұрғашы, жұмысшы және аналық Аралар, ал ұрықтандырылмаған жұмыртқадан тек еркек Аралар ғана шығады. Омарта  /wiki/%D0%A1%D1%83%D1%80%D0%B5%D1%82:Bee_Apis_mellifica_on_Muscari_comosum_(Sakhalin)_3.JPG
/wiki/%D0%A1%D1%83%D1%80%D0%B5%D1%82:Bee_Apis_mellifica_on_Muscari_comosum_(Sakhalin)_3.JPG  Бал арасы.
Омарта – бал арасын өсіретін шаруашылықтардың өндірістік бірлігі. Омартада ара ұясы, омарташының үйі, әр түрлі құрылыстар (ара қыстайтын, құралдар қоятын, бал сақтайтын кәрез, т.б.) көшіп-қонуға арналған жиналмалы үйшіктер, Омарталық шеберхана, т.б. болады. Омарта Қазақстанның шығыс және оңтүстік облыстарында көбірек орналасқан Ара шаруашылығы Ара шаруашылығы , ара өсіру – ауыл шаруашылығының ара өсіріп, бал жинаумен айналысатын бір саласы. Ара шаруашылығы. ерте заманнан бері бал ғана емес, басқа да құнды өнімдердің (ара уы, прополис, балауыз, ара желімі, т.б.) көзі болды. Қазақстанда Ара шаруашылығы кәсіпшілік ретінде алғаш Шығыс Қазақстан өңірінде дамыған. 1777 ж. Ресей ғалымы П.С. Паллас Үлбі өз-нің бойы бал арасын өсіруге қолайлы екендігін жазған. 1812 ж. Үлбінің ара өсірушілері бірнеше рет Ірбіт жәрмеңкесіне қатынасып, балдарының дәмі мен тамақтық сапасы жоғары екенін іс жүзінде дәлелдеді. 19 ғ-дың ортасынан бастап омарталар Жетісу мен Іле Алатауларының көптеген жерлерінде, Ыстықкөл маңайына, Орта Азия елдеріне тарады. Тянь-Шань тау жүйесінің табиғаты бал арасы үшін ең қолайлы жер болды. Қазақстанда Ара шаруашылығының дамуы алмалы-салмалы омартаны кең қолданудан басталады, оған дейін бал аралары ағаш ұяларда өсіріліп келген болатын. Ара шаруашылығын дамытуға ғалымдар – Б.Герасимов, П.А. Ермаков, Е.П. Михаэлис, А.Н. Федоров, т.б. зор үлес қосты. Федоров ара өсіру мектебін ашып, өзі онда ақысыз дәріс берді. Ол Шығыс Қазақстанға бал беретін өсімдіктердің тұқымын алдырып, оны жергілікті ара өсірушілерге таратты және омартаға қажетті жаңа құрал-жабдықтар әкелдірді. 1915 – 16 ж. оның басшылығымен Оңт.-батыс Алтай ара өсірушілерінің 2-съезі өткізілді. Бал араларын өсірумен атағы шыққан алғашқы қазақ Алматы облысы Қабанбай ауылының тұрғыны Ә.Құрманбаев болды. 1934 жылға дейін Ара шаруашылығы республиканың тау және тау етектеріндегі аудандарда ғана дамыды. Кейін омарталар Шығыс Қазақстан, Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан облыстарының таулы аудандарында және Солтүстік Қазақстан облысының орманды, егінді алқаптарында қанат жайды. Араның балы тағам ретінде, ал балауызы өнеркәсіптің металлургия, радиотехника, автомобиль, химия, т.б. салаларында шикізат ретінде пайдаланылады. Ал прополис, ара уы, т.б. осы сияқты ара өнімдері медицинада, ветеринарияда және косметикада кеңінен қолданылады. 
Жер бетінде ең жақсы ара нәсілінің бірінің таза Кавказ арасы екенін және әлемде саф нәсіл өмір сүретін жалғыз аймақтың Түркияда Артвиннің Мажахел аймағы екенін білесіз бе? Ара тұқымының жер бетінде 3 түрі бар: италиян, карниол және Кавказ аралары. Кавказ арасы әлемде таза, басқа түрмен араласпай сақталып қалған жалғыз жер – Артвин Жамили аймағы. Осында өсірілетін аралардың үстінде нөмірлері де бар. Мол бал беретін саф Кавказ арасының ең үлкен ерекшелігі – жұмысшы аралардың қарындарының қара болуы. Сары қарындылар басқа аралармен араласқан деп есептеледі. Кавказ аралары 500 гр бал үшін 3 миллион 750 мың мәрте гүлге қонып шығады. 1 кг бал үшін болса 40 мың дана ара 6 миллион гүлге қонады. Ара балының құндылығы Оның дәмдік және емдік қасиетінде 
Жұмысшы бал арасының гүлді өсімдіктердің шырынынан өңдеп шығаратын өнімі – қоймалжың, тәтті сұйықты бал деп атайды. Және де бал арасынан фармацевтика, электротехника, авиация өнеркәсіптерінде пайдаланылатын органикалық зат – балауыз алынады. Аралардан прополис (ара желімі), ара уы, гүл тозаңы, биологиялық белсенді заттары бар және емдік әсері өте күшті сүт дайындалады. Бал арасының тіршілігін бақылау адамды табиғатты жақсырақ білуге, байқағыштыққа, еңбексүйгіштікке баулиды. жүктеу/скачать 5,03 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||