Диплом жұмысы 5В010200 «Бастауышта оқыту педагогикасы мен әдістемесі» мамандығы
жүктеу/скачать 0,77 Mb. Pdf көрінісі
|
Отбасындағы баланың сөйлеу мәдениетін қалыптастыруда педагогикалық қарым-қатынастың тиімділігі.-конвертирован
| №
Отбасы түрі Қарым-қатынас мазмұны 1 Үстемді-лік әкім-шілік қа-
тынастағы отбасы
Үстемдік жағдайында отбасында балаға өз бетімен іс-әрекет орындауына жол берілмейді, өзінің жеке өміріне байланысты мәселелерге қатыстырылмайды. Мұндай отбасындағы қарым-қатынас ата-ананың балаға үстемдік көрсетуі мен бала ынтасын, белсенділігін тежеу барысында жүреді. Ата-ана бала жасын, мінез-құлқын ескерместен өзіне сөзсіз бағыну талаптарын қояды, балаға сенбейді. Олардын бет жүзінде салқындық байқылып, үнемі отбасына қатысты орасан зор істер жайында ойланып-толғанып жүргендей кейіпте болады. Әміршіл ата-ана сөзі әдетте, қысқа, баласының өзіне қарсы ой- пікір айтқанын ұнатпайды, одан өз айтқанын ғана орындатуды талап етеді. Отбасында үнемі психологияльтқ қысым көріп үстемдік қатынаста өскен балада флегматизм байқалады, мінез-құлқы ашулы күйде болады, және де ондай бала өзіне сенімсіз, агрессивті болып өседі. Үстемдік қатынастағы отбасында өскен бала ата-ана тарапынан жүргізілген арнайы бақылау мен қамқорлықты қажетсінеді. 2 Қамқор
-шылық қарым-
қатынас- тағы отбасы Қамқоршылық күшті жағдайда баланы желге-күнге тигізбей, мәпелеп өсіреді. Мұндай отбасында өскен бала түрлі қиыншылықтармен кездескенде, дұрыс шешім таба алмай, үрейленіп, қайғырады. Қамқоршылық жағдайында өскен бала тәртібінде эгоизм, инфантилизм, еркелік сияқтьт құбылыстар жиі байқалады. Бала өзін айналадағы қоршаған әлемнен жекеленген күйді кешіп, шынайы өмірден мүлдем алшақ болады. Кез келген жаңа ортада қиналып, қарым-қатынас жасаудан сескенеді. Ол бала толығымен ата-анасына тәуелді болып, өз еркімен бір өрекет орындауға күші де, қабілеті де жетиейді. Аллан Фромм, мұндай отбасында өскен бала көп жағдайда ерке, бірбеткей, қиқар болып өседі деген. Шамадан тыс қамқоршылық қатынастағы бала ымыраға келе алмайтын қыңыр мінезді болады. Ата-ана, ең алдымен отбасы қарым-қатынасында баланың есейіп, өсуіне толық жағдай тудырып, тәрбиеде нәтижелі педагогикалық әдіс-тәсілдерді қолданулары керек.
14
3 Қақты- ғысушы-лық қарым- қатынас-
тағы отбасы Отбасындағы ата-ана мен баланың, басқа да мүшелерінің арасындағы қайшылықтардан - қақтығысулар туады. Отбасында бір- біріне наразылық білдіру, бірін-бірі табалаушылық, келеке, қиянат жасау, сәгу, беделіне нұсқан келтіру бір-бірімен шиеленістіруге ықпал жасап, олардың ауызбірлігін жояды. Үнемі дау-дамай, ұрыс-керіс жағдайында өскен бала тәртібін-де ашу-ыза, агрессия басым болып, ол күйгелек балып өседі. Мектеп жасына дейінгі кезең психологияда - бала дамуының қарқынды жүретін кезеңі деп белгіленген. Мектепке дейінгі шақ - баланың таным үрдістері, мінез-құлық нормаларын игеретін кезең болғандықтан - отбасындағы жайсыз климат, ұрыс-жанжал бала психикасыиа өте ауыр соққы болып тиеді. Ондайда баланың психикалық ауруға (өсіресе невроз) шалдыққаны көп кездеседі. Оның пайда болуы тұқымқуалау факторлардан емес, өлеуметтік фактор, яғни аурудың себебі отбасындағы адамдардың өзара қарым-қатынас сферасында жатыр. 4 Аралас
-паушы- лық,
немқұ- райлық
қарым- қатынас-
тағы отбасы Араласпаушылық жағдайда ата-ана мен балалар өз беттерінше бір - бірімен ақылдаспай өмір сүреді. Отбасы мүшелерінің бірі кездейсоқ қайғылы оқиғаға ұшыраса, оған қалғандарының қайғы-қуанышына ортақ болу өз дөрежесінде бола бермейді. Мұндай отбасында қатыгездік, солқостық немесе мейірімсіздік сезімдері байқалады. Ешбір үлгі-өнегесіз өскен бала қандай жағдайда болмасын өрескелдік танытып, қарым- қатынаста дөрекі келеді. Бала отбасы мүшелеріне қатыгез, қайырымсыз болып, өзіндік қызығушылық пен қажеттіліктерді ең негізгі орынға қояды.
5 Ынты-
мақтастық қарым-
қатынас- тағы отбасы Ынтымақтастық ата-ана мен бала арасындағы сыйласушылық қағидасына сүйенеді. Мұндай отбасында балалардың пікір, ойлары тыңдалып, барлық мәселе үй ішінің бірлескен кеңесінде шешіліп отырады. Ынтымақтастығы жарасқан отбасына әдептілік, сыпайлық, төзімділік, дау-жанжалдан алыс болу белгілері төн. Бұл түсіністік, достық ұстанымын сақтайды. Ынтымақтастық қатынастаға отбасы баланы өз ойын ашық айта білуге, кез-келген тапсырманы мүлтіксіз орывдап, таза, мәдениетті сөйлеп, пікірлесуге дағдылындырады, бала төртібінде жағымды көңіл-күй, өзіне деген сенім, тәртіптілік негіз алады. Бұл қарым- қатынас отбасындағы ата-ана мен балаларды біріктіріп, оларда «біз» деген сезімді туғызады жөне олар өздерінің ортақ жұмысқа қатысты екендерін сезініп өседі. А.В.Петровскийдің көрсеткен отбасы қарым-қатынасының түрлерін талдап көрсек, қазақ отбасында көбіне үстемдік қатынастың басым екенін аңғаруға болады. Тағы да бір айта кететін жайт, осы аталған қарым-қатынастың түрлері кейде бірнешеуі араласып келетіндігі көрінеді. Дегенмен де, баланы дұрыс, жүктеу/скачать 0,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|