Диплом жүмысы тақырыбы: «Бастауыш сыныпта есім сөздерді оқыту»
жүктеу/скачать 1,89 Mb.
|
Дип.-Бастауыш-сыныпта-есім-сөздерді-оқыту
б) 3-сынып оқулықтарында қолданылған сөздердің салыстырмалы кестесі.
в) 4-сынып оқулықтарында қолданылған сөздердің салыстырмалы кестесі.
Мұндағы шартты белгілер: - оқулықтағы барлық сөз қолданыс. оқулықтағы түбір сөз (лексикалық единица). оқулықтағы сирек қолданылған сөздер. п Көріп тұрғанымыздай: бірінші сыныпта- 1259 сөз, екінші сьіньіпта — 1481, үшінші сыныпта- 1942, төртінші сыныпта- 2670 сөз сирек қолданылады екен. 2 Мағьшалық құндылығы жоғары сөздер. Лексикалық минимумдарда іріктеуте сөздердің мағыналық құндылығына қарау керек мағыналы құндылығы жоқ сөздер балалардың ойлау қабілетін, сөйлеу дағдылары жетілдірмейтіндігі белгілі. Бастауыш мектеп оқушыларына сөз мағыналарын, мәнін меңгерту арқылы баланың танымы кеңейіп, ұғымдық ой қорытулары дамиды. Сөз мағыналары топталып, жинақталып белгілі бір ұғымдардың аясын кеңейтеді, бір-бірімен қарым-қатынасқа түсу арқылы баланың ойлау қабілеті жетіледі. Сөз мағынасын жете түсінген оқушының бойында сөздерді орынды қолдана білу дағдылары мен өз ойын толық жеткізе алушылық икемділіктері қалыптасады. Сөздердің мағыналық құндылығы арқылы оқушылар сөзді тілдік қатысым әрекетінде қолданып қана қоймай, солар арқылы бала санасында белгілі бір ұғым қалыптасады. Лексикалық тұлғалардың мағыналық құндылығын ажыратуға арналған жұмыстар екі жолмен жүргізідді: 1. Лексикалық негіздердің құрылымын техника - ғылыми терминдер атаулары мен жалқы есімдер алынып тасталынды. Себебі мұндай сөздер ауызекі тілде де оқулық мәтіндерінде де жиі қолданылады. Мұндай сөздер оқушылардың пәндік сабақтарында кеңірек түсіндіріліп, ұғындырылады. 2. Лексикалық негіздерді іріктеуде көп мағыналы сөздер алынды. Көп мағыналық қасиеттері жоқ сөздер алынып тасталынды. Мысалы, Жазғытұрым- көктем мен жаздың түйскен кезі. Көктемнің аяғы Жаздың басы. Жазу-сызу- жазба жұмыстар. Тамыржеміс- жерде өсіп, өнетін жемістер (сәбіз, жуа т.б.). 12 Тана- бұзау мен сиырдың аралығындағы кдра мал жасы. Тамыз- ай аты. Нәтижесінде бірінші сыныпта- 954 сөз, екінші сыныпта- 1027 сөз, үшінші сыныпта- 1484 сөзг төртінші сыныпта- 1036 сөз қалды- 3. Сөзжасамдық қасиеттері өнімді сөздер. Тіл - қоғамдық қүбылыс болғандықтан, бастауыш сынып оқушыларына құр сөздерді жаттатқызғанымыздың пайдасы шамалы, сол сөздердің басқа сөздермен тіркесе алуы, өзіне жұрнақтар мен жалғаулар жалғай алу қабілеттерінің болуы керек. Мұндай қасиеттері болмауы балшалрдың сөздік қорын молайтпайды. Сөздерді сөзжасам қасиеттеріне қарай таңдау арқылы балаларда мынандай дағдылар қалыптасады: сөйлем құрастыру жолдарын үйренеді, сөздердің мағналарын жете түсінеді, жүрнақтар мен жалғаулардың жалғану ерекшеліктерін іс-жүзінде үйрене алады. Мысалы: Шөптегі- шөптің үстінде, ішіндегі. Шөптей- шөп сияқты. Шөпті- шөбі бар жер. Шөпше-шөп сияқты Деген сөздердің барлығы "шөп" деген сөздің мағынасы түсіндірілетін болғандықтан алынып тасталынды. Оның үстне бұл сөздер көп мағына бермейді Сипатта- бір адамды немесе затты сипаттау Сипаттағы- түріндегі Сипаттама- бір адамды сипаттау нәтижесінде жазылған жазу Жаз- бір нәрсені жазу Жазғандай — бір адамның жазуын басқа адамның жазуымен салыстыру 13
— адамға жазу жаздыру т.б. сөздер алынып тастадды. й сөздер баланың сөздік қорын молайтпайды, қайта құр ясаттанды болып, бала санасына ауырлық түсіреді. Мұндай сөздерді балалар сөзжасамды оқыған уақытында өздері іүрлендіріп.қолдана алады. Нәтижесінде бірінші сыныпта- 612 сөз, екінші сыныпта- 754 сөз, үшінші сыныпта- 1081, төртінші сыныпта- 1219 сөз қалды. 4. Тіркесу қабілеттері жоғары сөздер. Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын дамыту үшін алдымен оны сөйлеуге, сөйлем құрауға үйрету қажет. Сөйлемді к^рау кезінде оқушылардың бойында сөздерді дұрыс орналастырып, сөздерді бір бірімен байланыстыра білу екенділіктері қалыптасады. Мұндай мақсатқа жету үшін оқушыларда тек грамматикалық білімнің болуы жеткіліксіз. Сондықтан, оған сөздік қорда молайту ж^ыстарында басқа сөздермен байланысу қабілеті бар сөздерді іріктеп беру керек. Бұл сөздер оқушының гармматикадын алған білімдері қалыптастырудың негізі болып есептелінеді. Сөздердің тіркесу қабілеттері ескерілгенде олардың стилистикалық тұрғыдан нейтральды тұрған жағдайы да ескерілді. Мысалы, "таза" деген сөз мағынасы "ақ кіршіксіз" болғандықтан ол адамға (таза жүрек, бойы таза), іс-қимылға (таза іс, таза жұмыс), заттың сын-сипатын білдіруде (таза киім, таза бұлақ) қатысты болып тіркесе алады. Керісінше оқулықтардағы кейбір сөздер өздерінің тіркесу Қабілеттері аясы тым тар болуына қарай алынып тасталынды. Мысалы: қалбаңда, қалбаңдай сөздерін тек зат есімге ғана тіркесе алады, ал қалғып-мүлгіп сөзі тек адамға ғана тіркесе алатындығы көрінеді. Осындай сөздер бастауыш мектеп оқушыларығың сөздік Қорын молайтуда берілетін лексикалық тұлғалар құрамынан алынып тасталынды. Себебі, мұндай сөздердің тіркесу қабілеті болмағандықтан, ол оқушылардың сөздік қорын молайтпайды. 14 Нәтижесшде: і сынып оқушыларына берілетін лексикалық негіз-257 сөз. і сыныпта- 416 сөз і сыныпта- 733 сөз Төртінші сыныпта- 862 сөз іріктелініп алынды. Сөздерд іріктеу негізінде оқушыларға лексикалық минимум іріктелініп алынды. Сонымен, бұлар бастауыш мектепте оқытылатын лексикалық минимумның басты белгілері. Қорыта айтқанда, бастауыш мектеп оқушыларының сөзДк қорын молайту жұмыстары сөздің мағыналық құндылығы, қолданылуы сирек, сөз жасамдық қасиеттері, сөздердің тіркесу қабілеттері тұрғысынан жүргізіледі. Бұл үшін гсөздік қорды молайту сабақтарының құрылымын және сабақты өту әдіс-тәсілдерін білу қажет. жүктеу/скачать 1,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|