Диплом жүмысы тақырыбы: «Бастауыш сыныпта есім сөздерді оқыту»
жүктеу/скачать 3,4 Mb.
|
23 жағын да ескердік. Алфавитті-жиілік сөздікте белгілі бір зерттеугс алынған мәтін көлеміндсгі сөздердің не олардың түлгаларының қодданылу жиілігі көрсетілс отырып, алдыңғы әріптсрі бойынша кдтаң әліпби тәртібімен берілсді. Жиілік сөздіктің бул түрі зерттеугс кджет болған лексикалық топтарды оңай ажыратуға, ондагы ксрек сөздерді тез тауып алуға, қаралып отырған мәтіннің стильдік сапасын тандауға, зерттеугс алынған шығарма тілінің лексикалық байлығы мен оны жазған автордыд соз қолданысындағы тілдік срскшсліктерді сонымен бірге шеберлігн білуғс, дублст сәздердің кай нүсқаларының жиі, ал қай нүскдларының сирек қолданылатындығын білу арқылы олардың орныкдылығын аныктауға, жарыса қолданылатын сездердің кдй нүсқаларының әдеби нормадан шығатындығын аныктауға жәрдемдеседі [16; 17; 76,143]. Жиілік сөздік белгілі бір зерттеугс алынған мәтіндегі сөздердің, не" оның түлғаларының қолданылу жиілік санына қарай қатаң кемімелі тәртіппен орналасқан тізбесі болып саналады. Егер мунда сөздер мен оның түлғаларының қолданылу жиілік саны бірдей болып келсе, онда олар алфавитті-жиілік сөздіктегідей алдыңғы оріптері бойынша қатаң оліпби тәртібімен беріледі. Ал снді ксрі алфавитті-жиілік сөздіктер бслгілі бір зерттеу ыысанасындагы мәтін қүрамындағы сөздердің, оның түлғаларының соңғы оріптері бойынша қатаң әліпби тортібімен берілетін, мәтіндегі жиілігі қоса көрсетілетін түрі екені белгілі [16; 17; 76,144]. Жиілік сөздіктің бул түрі зерттеушіге сәздің негізғі бөлшектерін ажыратып тануға және ол бөлшектердің қолданылуына талдамалар жасауға мүмкіндік береді. 1-кесте - 1950-2000 ж.ж. БСО мен БӘ мәтіндері бойынша пайдаланылған материалдар
Сонымен бірге ол мәтіндердегі сөз тудырушы және сез түрлендіруші қосымшаларды қиындықсыз тез тауып алуға көмектеседі. Бүларға қоса, кері алфавитті-жиілік сөздіктегі сөз тұлғаларының соңғы әріптеріне қарай бірыңғайласып тәртіппен орналасуы зерітеушіге омонимдес қосымшалардың сыңарларын бір-бірінен ажырата білугс де септігін тигізеді. Ал, олардың мәтіндегі қолданысын керсстетін жиілік көрсеткіштері ол қосымшалардың тұрақгы-тұрақсыздығы, өнімді-өнімсіздігін, нормалану жағдайындағы ерекшелік сипатын анықтауға жәрдсмі тиеді. 2-кестс — 50-70 ж.ж. БСО мәтіндерінің орбір пән бойынша сөзбен қамтылу статистикасы 
25
1-кестеден көрініп түрғандай, 50 және 1970-2000 жылдардағы БСО мәтіндері мен БӘ әр түрлі көлемдегі сөздер мен сөз формаларының және сөз қолданыстардың шамасын аңғартады. 50 жылдардағы оқулық мотіндерінде 1970-2000 жылдардағы мәтіндерге қарағанда сөздер мен сез қолданыстар және сөз формалары аз қолданылған. Бүдан байқайтынымыз, таңдама көлсмі үлгайған сайын, мәтіннің сөзбен қамтылу коэффициенті де осіп отырады. Агглютинативті тілдерде одстте бүл коэффициент 90% шамасында болады [16,44]. 2-кестегс қатысты деректерге келсск, 50 жәнс 70 жылдардагы БСО мәтіндерінің әрбір сыныпқа қатысты пәндері боііынша сөз, сөз формасы мен сөз қолданыстармен қамтылуының көрсеткіштері берілді. Мүндағы әрбір сыныптагы пәндер арасында лексикалык түлғалармен қамтылуы жағынан 50 жоне 70 жылдар оқүлықтары арасында айтарлықтай айырмашылықтарды көреміз. 3-кесте - 50 ж. БСО мәтіндеріндегі лексика-грамматикалық топтардың қамтитын үлесі
26
Мысалы, 50 жылдардағы 1 сыныпкд арналған "Қазақ тілі" окулығының 1024 сөз, 2480 сөз формасы мен 6314 сөз қолданысқа, ал 70 жылдардағы 1 сыныпқа арналған "Қазақ тілі" оқулыгының 1454 сөз, 2867 сөз формасы мен 8910 сөз қолданыскд тең екендігі байқадды. Бұл айырмашылық 70 жылдардағы оқулықтардың 50 жыддармен салыстырғанда ғылыми-танымдық және оқу-әдістсмслік мазмұнының ғылымдағы соңғы жаңалықгармен толығып, оқулық мәтіндерінің қүрылымы күрделене түсуінің нотижесі екендігі қейінгі тарауларда толығырақ сипатталады. Қарастырылып отырған 50 жылдардағы оқулықгардың лексика-грамматикалық топтармсн қамтылуындағы ерекшеліктер 3-кестеде пайыздық көрсеткіштермен берілді. Өзге сөз таптарына кдрағанда қолданылуы жөнінен жоғары пайыздық көрсеткішке ие зат есімдердің ішінен жалкы есімдерді бірнеше топтарға бөле отырыгі, шартты белгілермен көрсету барысында анықталғаны - 50 жылдар окулықтарындағы барлык. сөз қолданыстардың 0,8%-ын адам аттары', 0,73%-ын географиялык атаулар, 0,17%-ын ру, тайпа, үлттардың аты, ал сң аз пайыздык. көрсеткішті (0,0016%) мәдени-ағарту орындарының аты қамтиды екен (Қосымша Г). Көптеген статистикалық зерттеулердің нысанында қамтыла бермейтін зат есімдердің бір тобы — жалқы есімдер белгілі бір пәндік-тақырыптық мазмүн мен ғылыми-әдіснамалық ауқымға қатысты болғандықтан, олардың оқүлықтарда белгілі бір дәрежеде қамтылуы міндетті. 4-кесте - 50 ж. мектеп өкулықтарындағы сөз таптарының сыныптар бойынша сөзбен және сөз формаларымен қамтылуы
жүктеу/скачать 3,4 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||