Диплом жүмысы тақырыбы: «Бастауыш сыныпта есім сөздерді оқыту»

жүктеу/скачать 3,4 Mb.

бет	13/23
Дата	22.03.2017
өлшемі	3,4 Mb.
	#12060
түрі	Диплом

1 ... 9 10 11 12 13 14 15 16 ... 23

Өйткені

6. Үстеу	502	1348	2144
7. Сан есім	961	1342	5046
8. Модаль сөздер	453	618	1909
9. Еліктеу сөздер	12	100	150
10. Одағай	26	263	193

Бірақ осы жалқы есімдсрдің де баланың таным-түсінігін арттырып, үғымдық ой қорыту қабілетін дамытатынын ескере бермейміз. Окулық мәтіндерінің қүрастырылуында ескерілетін мәселенің тағы бірі - дерексіз үғымдағы зат есімдер мен нақты мәнді сөздердің ара қатынасы "10-ға - бір", яғни 10 нақты сөзге 1 дерексіз мәнді сөз [1,57] тура келуі дүрыс деп қарастырылатынына сүйене отырып, бүл реттіліктің 50 жылдардағы оқулықтарда сақталмағандығы анықтадды. Енді осы оқулық мәтіндеріндегі сөз таптарының ара салмағын олардың қолданысы бойынша анықтайтын болсақ, жогарыдағыдай көріністі байқаймыз (4-кесте).

Сыныптар бойынша алғандағы соз қолданыстарды салыстыру барысында анықталғаны - зат есімдердің үлсс салмағы өзге сөз таптарына қараганда жоғары деңгейді көрсстсді (1 сыныпта 8483 с.қ., 2 сыныпта 16412 с.қ., 3 сыныпта 49495 с.қ.). Өйтксні, зат есімдер тілдегі өзге сөздердің барлығына әрі үйтқы, әрі өзек болып қызмет атқарады [45,135]. А.Жүбанов өз еңбегінде қазақ мәтіндерін тудырушы сөз таптарының бірі ретінде оларды 70-тен аса семантикалық топтарға беледі. Ал осы 50 жылдардағы сөз таптарының қолданысын 70 жылдардагы окулықгармен жоне БӘ салыстыру барысында төмендегіше керіністі байқаймыз:

5-кссте - 50-70 ж.ж. БСО мен БӘ мәтіндеріндегі сез таптарының статистикасы

Сөз таптары

50

ж. (9

БСО

70 ж. БСО

(%

^}

БӘ

(%) 1

1

с.

2

с.

3 с.

[ 1 с.

2 с.

3

с.

1.

Зат есім

34

,87

37

,19

42,14

38,84

39,42

42

,46

37,7

9

Етістік

32

,26

31

,17

29.35

28.17

28,91

17

,65

35,8

3.

Сын есім

6

,62

6

,99

6,38

6,63

7,22

8

,09

7,00

4.

Шылау

5

,67

4

,43

5,00

5,67

4,46

5

,00

394

5.

Есімдік

12

,61

11

,87

9,08

12,62

11,65

9

,18

7,20

6.

Үстеу

2

,05

3

,05

1,85

2,06

2,83

2

,66

3,78

_{Г 7.}

Сан есім

3

,94

3

,04

4,29

3,94

3,27

3

,53

2,46

_8.

Модаль сөздер

1

,86

1

,39

1,62

1,86

1,40

1

,54

1,37

_9.

Еліктеу

0

04

00

,22

0,12

0,05

0,34

0

,13

0,18

28

сөздер

10. Одагай

0,10

0,59

0,16

0,11

0,37

0,17

Г 0,46

Мүнда 50 жылдардагы бкулықтар мсн 70 жылдардагы оқулыктарда сыныптар бойынша алғанда зат ссімдердің алатын улестік салмагы шамалас (50 ж. БСО 1 сыныпта 34,87%, 2 сыныпта 37,19%, 3 сыныпта 42,14% болса, 70 ж. БСО 1 сыныпта 38,84%, 2 сыныпта 39,42%, 3 сыныпта 42,46%) болып келсе, БӘ зат есімдердің пайыздық үлесі де соган жақын (37,7%). Сол сияқты өзге сез таптарының қолданысы бойынша да салыстырылған мәтіндерде олардың алатын үлестік салмагы үқсас екендігін көреміз. Мүның өзі БСО мәтіндік қүрылымындагы тақырыптық-мазмүндық үқсастықты гана емес, сонымен бірге сөз таптарының қолданылуындагы бслгілі бір зандылықты аңғартса керек. Бүл түжырымның нақтылығына 90 және 2000 жылдардағы оқулықтарды салыстыру барысында коз жеткізуге болады (6-кесте).

6-кесте - 1990-2000 ж.ж. БСО мәтіндерінің лексика—грамматикалық

топтармсн қамтылуы

Соз таптары	90 ж. %		2000 ж.%
1. Зат есім	39,14	88603	38,61	142457
2. Етістік	29,02	65694	29,1	107369
3. Сын есім	6,85	15507	7,54	27820
4. Шылау	5,63	12745	5,92	21843
5. Есімдік	11,16	25218	10,18	37561
6. Үстеу	2,86	6474	2,64	9741
7. Сан есім	3,4	7697	3,83	14131
8. Модаль сөздер	1,52	3441	1,62	5977
9. Еліктеуіш сездер	0,16-	362	0,24
__10. Одагай	0,28	633	0,32	1180\|

6-кестеде келтірілген мәліметтерден 90 және 20000 жылдардагы оқулыктардың мәтіндеріндегі сөз таптарының ара салмағы жогарыда келтірілген дер.ектерге үқсас екендігін байқаймыз: 90 жылдардагы оқулыкхарда зат есімдердің олданылуы 39,14% болса, 2000 Жылдардағы оқулықтарда 38,61%. Сол сияқты етістіктердің Қолданылуыи салыстыратын болсақ, 50 жылдардагы оқулықтарда °лардың үлссі 30,16% шамасында (1 сыныпта 32,26%, 2 сыныпта 31,17%, 3 сыныпта 29,35%) болса, 90 жылдарда 29,02%, 2000 29,01%. Мүнда тіліміздегі сөз таптарының ішіндсгі ең және қарымы ең ксң грамматикалық категория ретіндегі

етістіктердің біз кдрастырған окулықтардағь: қолданылуы ор жылдардағы оқулықтармсн шамалас дсңгейді көрсетеді. Бүл да біз карастырған мәтіндсрдегі сөз таптарының қолданысындағы өзіндік ерекшслік дср едік.

-Ү .Ц Оқулық мәтіндерінің жиілік күрылымының ерекшеліктері

Алдыңғы зерттеулер көрсеткендей (Бектаев, Молдабеков), мәтіндердің статистикалық жағынан нақты бір жиіліктегі сөздермен қамтылуы зерттелініп отырған мәтіннің келеміне байланысты. Статистикалық жағынан едәуір аз мағлүмат беретін сөздерді көлемі шағын оқулыктар бсреді.

Жиілік сөздіктің бастапқы (едәуір жиі кездесетін) аумақтарында ақпарат көлемі онша болмайды. Өйткені бір ғана "ол" есімдігінің жиілігі 3609 (50 ж. БСО).

Зерттелініп отырған оқулықтардағы мәтіндердің едәуір жш ксздесетін лексикалық единицалармен қамтылуы өте төмен. 50 жылдар окулықтарында 40,77%, 70 жылдар оқулыктарында 39,96%, Б 30,51%, 90 ж. оқулықтарында 40,28%, ал 2000 жыл оқулықтарында 40,13% (7 кссте).

7-кесте - Жиі қолданыстағы сөздердің статистикалық сипаттамасы (Ғ>4)

Жиілік сөздіктер	Мәтін	Түбір сөз		Пайыздық
	колсмі	1	Ғ>4	үлссі
	N			(Ғ>4, %)
1. Балалар әдебиеті	97260	11068	3376	30,51
2. 50 ж. оқулықтары	185961	10298	4199	40,77
3. 70 ж. оқулықтары	241984	12281	4908	39,96
4. 90 ж. окулықтары	226374	12813	5162	40,28
5. 2000 ж. окулықтары	368965	13869	5566	40,13
6. Абай шығармалары	49819	6017	3877	64,43

жүктеу/скачать 3,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 9 10 11 12 13 14 15 16 ... 23