Диплом жүмысы тақырыбы: «Бастауыш сыныпта есім сөздерді оқыту»

Мазмұны

1. 
   Бастауыш сынып оқулықтарының лексикалық жүйесін зерттеуде
   статистикалық эдістерді қолдану 18
   

1. 
   Оқулық мэтіндерінің жиілік құрылымының ерекшеліктері 30
   

1. 
   Оқулық мәтіндеріндегі лексикалык жүйені реттеудің кейбір
   мэселелері 48
   

1. 
   Бастауыш сынып оқулықтарының лексикалық минимумы 63
   

Соңғы жылдары тілдік қубылыстарды сандық және сапалық жақган анықгауда зерттеліп отырған матсриалдың бслгілі бір ықтимал статистикалық зандылықгарын ашуга мүмкіндік беретін лингвостатистикалык^ әдіс-тәсілдер қолданылуда (Қ.Бектаев, А.Жүбанов, Ә.Ахабаев, Қ.Молдабек т.б.). Бүл тәсілдерді әсіресе бастауыш сынып оқулык^ары (БСО) тілінің лексикасы мен морфологиясына қолданып (Қ.Молдабек), ондағы сандық және сапалық ерекшеліктерді айқындау, зерттеу нәтижелеріне сүйене отырып, сөздердің қолданылымындағы кейбір тіл заңдылықтарын түсіндіру жалпы тіл білімінде ерекше маңызға ие болып отыр.

1950 жылдардагы оқулық мәтшдерін

зерттеу насынасы ретівде алу себебіміз - бслгілі бір мақсатқа орай Қ.Молдабек 70 жылдардағы БСО мәтіндерін, Қ.Мамаев 90 жылдарды, ал М.Ермекбаев 2000 жылдардағы БСО мәтіндері бойынша зерттеу жүргізіп келсді. Зерттеу бағытындағы орынды достүр жалғастығын қүптай отырып, осы оқулықтардың қүрастырылуы белгілі бір жүйегс түсіп, балалардың жас срекшеліктеріне қарай білім мазмүны сүрыптала бастаған 50 жылдарға соқпай өту мүмкін емес. Сондықтан да оқулықтар тілі жайында сөз қозғағанда, алдымен осы окулықгардың қүрастырылу, зерттелу тарихына қатысты материалдардан бастағанды жен санаймыз.

Лингвостатистикалық әдістер тіддік фактілерді жадағай түрде санамалаудан гөрі оларды топтастырып, белгілі бір елшемдер негізінде ықтималды немесе дедуктивтік болжамдар жасауға мүмкіндік береді. Осы түрғыда XX ғасырдың соңында түрлі жастагы балалар тілін статистикалық әдіс-тәсілдермен зертгеудің алғашқы қадамдары жасалды (Н.А.Рыбников, Э.Штейнфельдт, А.Люблинская, М.Р.Львов т.б.). Баланыц ана тілді меңгеруінде оның мектеп-жасывдағы кезеңі ерекіде маңызды. Себебі, бүл кезде тілді үйренудің балалық кезеңі біртіндеп оны хмектепте оқытып-үйретудің жүйелі формасына көшеді. Осы жүйелі білім берудің бірден-бір көзі ретіндегі окулықгарды лингвостатистикалық әдіспсн зерттеушілердің бірі Қ.Молдабек 70 ж. БСО мәтіндері мен балалар әдебиеті (БӘ) мәтіндеріндегі сөз қолданыстарды қарастырса, Қ.Мамаев 90 ж. БСО мәтіндеріндеп сөз формалары мен сөз қолданыстардыд қолданылу жиілігі негізінде кейбір тілдік заццылықтарды ашуға тырысты. Соңғы жылдары

"Атамүра" баспасынан шықкдн БСО мәтіндерін зерттеген М.Ермекбаев окулықтардағы сирек қолданылган сөздерді анықтап, олардың окушылардың тіл байлығын арттырудағы маңызын ескеріп, оны дамыту жолдарын қарастырды. Біздің зерттсу нысанымыз ретіндеғі 50 жылдардағы БСО мәтіндерін статистикалық әдіспен

зсрттеуіміздің жоғарыда аталған еңбектерден ерскшелігі - осы зерттеулер негізінде әрбір 20 жыл аралығындагы БСО мәтіндеріндегі сөздік қорды анықтап, олардың өсу динамикасын ашу. Бүл да такырыптың өзсктілігін сипаттайды.

НБІлім берудің компыотерлік қүралдары кеңінен іскс қосылып отырған біздің дәуірімізде "адамзаттың жасаган рухани-мәдени күндылықтары мен ашқан гылыми жаңалықтарын жеткіншек үрпаққа сатылап жеткізудің қолайлы қүралы"[1,8] окулықгардың лингвистикалық, стильдік сипаттарын анықтауда жәнс мәтіндерді формалық жүйеге келтіруде лингвостатистикалық әдіс-тәсіддердің айрықша маңызы бар. Өйткені оқулық жасайтын басты қүрал оның мәтіні десек, осы мәтіндердің балалардың жас срекшеліктеріне қарай лексикалық жагынан мақсатқа сай бөлінуі мен грамматикалық жағынан толыктығын арнайы зерттеу - бүгінгі таңдағы оқулық сапасын айқындайтын өзекті мәселенің бірі.

50 жылдардағы БСО мәтіндерін зерттеу нысаны ретінде алу мақсаты тарихи себептерге де қатысты. Үлггық оқулықгарымыздың іргесін қалаған Ы.Алтынсарин, А.Байтүрсынов пен М.Дулатовтардың жазған оқулықгарынан бергі ксзевдс қалыптасып кслс жатқан үрдісті 1918 жылғы "Шагын үлттардың мектептері туралы" қаулы бүзып жіберді. Таптық козқарасты басшылыққа алған үлтсыздық бағытындағы бір үлгщегі мектептерде орталықтан жіберген оқулықтар мен оку бағдарламалары басшылыкка алынды. Әсіресе "халық жауларын" талқандау секілді әйгілі нәубет жылдары үлтымыздын зиялылары жаипай кудалауға үшырап, окулық жазу ісі іркіліске үшырады[1,22].

Балаларға арналған 50 жылдардағы оқулыктар мәтіндерін квантитативтік әдіспсн зерттеу жәнс оны 1970-2000 жылдар

балаларға арналган 50 жылдардағы оқулық мәтіндері лингвостатистикалық әдіспен зерітеліп, олардың лексикалық қоры анықгалды;

- окулық мәтіндерінің алфавитті-жиілік сөздіктерін алу нәтижесінде
жиі және сирек қолданыстағы сөздердің лингвостатистикалық
сипаттамасы берілді;

- БСО мәтіндерін квантитативтік әдіспен зерттеу нәтижесіндс

65535. 
       50 жылдардағы оқулыктардың лексикасын 1970-2000 жылдардағы
       оқулықгармен салыстыру арқылы әрбір 20 жыл аралығындағы
       оқушылардың сөздік қорының осу динамикасы анықталды;
       

65535. 
       окулықтар мәтіндеріндегі сирск кездесетін сөздерді нсгізге ала
       отырып, окушының тіл байлыгын арттыруда мағыналық қүндылыгы
       жоғары, жаңа мәнге мс сөздердің болашақта оқулықтар қүрастыруда
       кеңінен қамтылу мүмкіндігі статистикалық нәтижелср арқылы
       негізделіп, нақтыланды;
       

65535. 
       лингвостатистикалық зерттеу нәтижесінде оқулықтардағы сездік
       қордың мәтін колемінс тәуелді екендігі анықталды;
       

65535. 
       тандама көлемінің өсуіне қарай, сирек қолданылатын сөздер саны
       азая түсетшінс 1950-2000 ж.ж. БСО мәтііщерін салыстыра зерттеу
       негізінде кез жеткізуге болады;
       

65535. 
       типологиялық сипаттағы айырмашылықтар тіддің морфологиялық
       қүрылымына да байланысты: тілдс неғүрлым аналитикалық қүрылым
       элементтері көбейген сайын, согүрлым сөздердің орташа қайталануы
       да өсе түсетіні түрлі күрылымдағы тілдерді салыстыру нәтижссіндс
       айқындалады;
       

65535. 
       оқулықтарды лингвостатистикалық түрғыда зерттеу мәтіндердің
       сөзбен қамтылуындағы айырмашылык тілдің типтік белгілеріне қарай
       емес, мазмүндау стилі мен тақырыптық ерекшеліктеріне байланысты
       болатындыгын керсетсді;
       

65535. 
       сөз таптарының қолданылымы бойынша салыстырылған мәтіндер
       арасындағы өзара байланысгарды анықтауға болады. ІМәтіндердің
       кейбір сапалары осы шамаларға байланысты;
       

6
грамматикалық қүрылымын салыстыра зерттеу нәтижесіиде окулыктардағы лексикалық қордың өсу динамикасы анықталады;

- окулық мәтіндеріндегі соз қолданыстарды анықгау әрбір сынып
бойынша меңгерілуге тиісті материал колемінің жаңа қолданыстармсн
толығып отыруын реттестіруге мүмкіндік береді.

Мәтінге типологиялық, стилистикалық және статистикалық зерттеулер жүргізуге қажетті материал болып табылатын БСО мӨтіндерініқ лексикалық және морфологиялық қүрылымы анықгалып, жиілік сөздіктсрі алынды. Бүл қолданбалы тіл білімі саласына, лингвостатистикалық әдіспен зерттеушілерге, компьютермен тіл үйренушілерге езіндік үлес қосары анық.

Соңғы 50 жыл аралығындағы оқулық мәтіндерінің лексикалық қоры анык^алып, олардағы сөздердің қолданымы көрсетілді. Бүл түрғыда зерттеу жүмысы тіл тарихына да қажетті материал бола алады.

Зерттсу жүмысының үсынған тсормялық негіздемелері мсн алынған нәтижелерін:

65535. 
       БСО мәтіндерін қүрастырудың теориялық-әдіснамалық негізін
       анықтауда;
       

65535. 
       мәтіндердің лексикалық байлығы мен ондағы сөз қолданыстар
       негізіндс тіл табиғаты жөншдсгі теориялық мәселелерді қарастыруда;
       

- бала тіліндсгі қолданымы ескерілгсн оқулықтардың жиі және

Зерттеу материалы рстіндс 50 жылдардағы БСО мәтіндсрі алынды. Алынған нәтижелср 1970-2000 жылдардағы БСО мәтіндсрі

Зерттеу нысанасы 50 жыддардагы ЬСО мәтіндсрінің лексикасы мен морфологиясының лингвостатистикалық ерекшеліктері болып табылады.

Заттар мен қүбылыстарды және олардың арасындағы байланыстар мен қарым-қатынастарды атау жоне түсіндіру барысында ересектер баланыц оз бетінше қалыптасатын таным-түсінігінен гөрі күрделі әрі терең танымдык байланыстарды қалыптастырады.

Ырықсыз ес, срікті әрекет пен қызығушылық секілді барлык. жоғары психикалық процестер таным әрекетінің формалары ретінде өзара бірлікте іскс асады да, содан кейін ғана бала тілі арқылы таным қызметінің психоло.иялық формасына көшеді. Алғашқы кездегі жоғары психологиялық қызмет екі адам арасындағы өзара беліскен әрекетке келіңкірейд;. яғни, бір адам екіншісінің іс-әрекетін арнайы тітіркендіргіштер аркьглы, әсіресе сөйлеу арқылы рсттсп отырады.

Өз зерттеулеріі: ғылыми түрғыда негіздей отырын, бала тілін зерттеуге алғаш ден қойған психологтар болды. 40 жылдары О.Моурер фонологиялық даму тсориясының негізін қалаушылардың бірі болды.

Кейбір теорстиктер (Р.Якобсон 1969; Б.Московиц 1971) баланың тілін туа бітті мсханизмнің, япш сөйлеу қабілетінің дамуына немесе оның жан-жақты дамуының бір бөлшегі рстінде кдрастырса , енді біреулері (Д.Ольмстел 1971; Д.Стэмп 1969) бала тілінің дамуын оның. өзін қоршаған орт.імен қарым-қатынас жасауына байланысты қалыптасатындығын дәлелдеуге тырысады. Б.Московицтің пікірінше, бала бірте-бірте айкындала түсетін дыбыстық бірліктсрді айтуды үйрене бастайды, яғни СГ, ГС немесе СГС формасындағы буындардан ол өз бетінше дыбыстық қүрылымдар түзугс (сөздср

Әдетте балаларға өзіндік сөйлеу әрексті тән. Кейбір идеалистік бағыттағы психологтардың (Д.Элиасберг, Э.Клапаред, К.Бюлер) пікірі бойынша, баланың сөйлсу әрекеті бірден пайда болады. Өз тіліндегі сөздік қорға қанағаттанбаған екі жасар бүлдіршін өзінше тілдесуге кажет сөздер ойлап табады. Ол сөздер тск озінің айналасындағы азғана ортаға түсінікті болады [4,284].

Улкендермен қарым-қатынас жасау баланың тілін тез дамытады. Оның түсінетін және айта білстін сөздік қорыныд дамуы үлкендермен және өзін қоршаған ортамен қарым-қатынас жасауына байланысты. Ол үлкендерден көмек сүрауы, оз ойын жеткізгісі келуі т.б. мүмкін. Немесе үлкендердің сүрағына жауап берумсн қатар, озі де сүрақ қоя бастайды. Ол алашқы мынау не? мынау калай аталады? секілді сүрақтары арқылы үлкендсрдің өзіне назар аударуына жагдай туғызады. Әрбір сүрағына тиісті жауап алу арқылы бала әрбір заттың, нәрсенің өзіне тән атауы бар екендігін паііымдайды. 1 жыл 8 аи жастан кейін баланың сөздік қоры жедел дамиды. Егер 1,5 жастағы баланың сөздік қоры 18-25-тен аспаса, 3 жастан кейін ол 1000-1200 сөзге жетеді. Мүның ішіндс сездік қордың басым болігін зат есімдср (60%), етістіктер (25-27%), сын есімдер (10-12% ) қүрайды [4,284-285]. Н.А.Рыбников, Н.А.Менчинская, А.М.Гвоздев секілді зерттеушілердің айтуы бойынша, 1 жыл 6 айдан 2 жыл 6 аііға дейінгі жас кезеңінде баланың сөздік қорындагы зат есімдер саны 4 есе. етістіктер 8 есе, сын есімдер 5-6 есе өссді. Сонымен бірге жоғарыда аталған ғалымдар әрбір жас кезеңіндегі сөздік қордыц қалыптасуындағы балалардын. өзіндік ерекшеліктері мен сөздерді қабылдау және қолдану ерекшеліктеріне дс баса назар аударады [4,285]. Ал баланың алғашқы граммматикалық формаларды, япш сөйлемдегі сөздердің өзара байланысын меңгеруге бейімделуі жалгіы Динамикалық стереотиптің калыптасу заңдылығы негізінде жүзсгс асады. Әртүрлі заттар мен қүбылыстар арасындағы түрлішс кзтынастарды білдіретін грамматикалық күрылымдар баланын бойында әңгімені тындау және қайталау барысында қалыптасады " әрі жетіліп отырады. Сонымен қатар тілдің грамматикасын меңгеру баланың жалпы дамуымен де (ақыл-ой қызметінің кеңеюі, өз бетінше ізденістері) сабақтас дамиды. Сондықтан да түрліше әрекет жасау барысында баланың мазмүнды өмір сүріп, ой-өрісін дамытуы, үлкендермен тілдік қарым-қатынас жасауы оиың тілінің дамуына

1) пікірлесінің сөзін түсініп тындау, 2) өз сөзі. Бүл ретте өз сезіне қарағанда пікірлесінің сөзін түсінуі жедел түрдс дамиды. Дауыстап сөйлеу негізіндс проблемалық жағдайлар тугызуға байланысты іштей сөйлеу қалыптасады [4,300].

Анық дәлелденген нәрсе — өмірінің алғашқы күндерінен бастап-ақ бала үйренуге қабілетті болып келеді. Бүған қоса, адам сресек кездегіге қарағанда жас ксзінде тез қабыддайды.

Таным қызметінің қалыптасу процесін зерттеу барысында психологияға қатысты ойлау мен сөйлеудің қатысы, балалар ойлауының негізі - арнайы оқытудыіі бала ақыл-ойының даму бағытын анықтайтын жалпылаушы процесі қарастырылуы тиіс.

А.С.Выготскийдің пікірінше, баланың білім мазмүнының калыптасу процесі оның мінез-қүлқы және ақыл-ойы дамуының бағытына байланысты анықталатын таным әрекеті арқылы іске асады. Баланың қоршаган ортамен, адамдармен қарым-қатынасы әсерінде қалыптасқан таным-түсінігі танымдық байланыстар жүйесін Қүрайды [7,28]. Демек, бала алғашқыда өзгс адамдардың іс-әрекетін үйлестіруші, реттеуші қызмстін атқара отырып, бірте-бірте өзінің де іс-әрекетін басқаруды үйренеді. Олай болса, срікті іс-әрекеттің негізі

тіл арқылы адамдардың өзара сөйлесуінде жатыр. Ал сөйлесу өз іс-әрекеттерін басқара білу механизмінің негізін қүрайды.

Баланың сөйлей білуге деген алғашқы талпынысы - оның дамуының бастапқы кезіндегі басты нәрСе. Ол үлкендердің сейлеген сөздерінен бірнсше мәртс қайталанатын белгілерді ептеп түсінс бастайды. Сөйтіп ол бер, мә, кеп т.б. сөздсрге түсінетін сияқты көрінеді. Ғалымдардың зерттеуіне сүйенсек [2; 6-13], скі жастан бастап бала тілі күрт дамиды. Мсктеп жасына келген бала, ягни 6-7 жасар бала 3,5-4 мыңға жуық сөз біледі екен. Демек, ол тілдің бүкіл фонологиялық жүйесін түсінеді. Олай болса, өз бетінше сөйлемдер қүрастыра, өз ойын өзгеге түсіндіре, жсткізе алады [2; 6-13].

Зерттеулер көрсеткендей [2,35-38; 6,9-12; 7,28; 8,20; 9,9], түске, үлкендікке, заттың жай-күйіне байланысты ерекшеліктерді жас баланың естіп қабылдауынан гөрі, сол заттарды көріп, қолмен үстап барып, ажырата қабылдауы 10-12 есе тезірек іске асады да, бала жадында үзақ сақталады.

Жалпылама "сөзге" қарагаңда, балаға сол зат, белгі, қүбылысты көрсету, оларды ажырата отырып көрссту арнайы үйретусіз-ақ тез қабылданады. Сөз жалпылама үғым болгандықтан, бала тсз арада озі қабыддаган сөздсрді белгілі бір топтарға бөле отырып меңгере бастайды (мысалы: биік, үшбүрыш, ащы т.б.). Баланың өз бстіншс меңгеруі алғашқыда әрине, қателесусіз жүрмейді. Табиғаттағы зат пен күбылыс арасындағы байланысты білдіретін сөздер (кеңістік, сан т.б.) сезімдік қабылдауга негізделеді де, балаға көрінбейтін болгандықтан, ол нәрселер мсн байланыстарды үлкендер түсіндірсді. яғни елестетеді [2; 6-8]. Бүларды түсінуте талпыну жәме тілдс қолдану баланың ойлау қабілетін дамытады. Сол секілді үлкендердің сезімдік, эмоциялық күйін білдіретін сөздер де балаға түсінікті бола бастайды да, балада да эстетика, адамгершілік туралы алгашқы түсінік қалыптасады.

Балада алгашкы кездс өз шамасын байқап кәру қасиеті үлкендермсн, заттармен байланысқа түсу, яғни сөз арқылы жүзеге асады. Алғашқыда ол зат пен қүбылыстың аттары арқылы, ал кейінірек жіктеу есімдіктері арқылы, содан соң өзін басқа балалармен салыстыру арқылы жақсы және жаман қасиеттерді ажырата бастайды [9-10]. Сөздік қорын дамыту арқылы бала ертегі, өлен тындауға. он салуға, мәнерлі дс мәнді сөйлесуге бейімделе бастайды.

Демек, баланың алғашқы даму сатысында оның физиологиялык және физикалық дамуы мен ойлау бслсенділігі үлкендердің жүйс.чі тәрбиелік жүмыстарына байланысты болады. Өмірдеп қүбылыстарды көру, есту арқылы бүл жаста бала психикасында үлксн өзгсрістер байқалады. Ол өзін қоршаған әлемді тек байқаушы ғана емсс, онда өзі әрекеггенуші де. Ол омірде әзі көрғен қүбылыстарды, үлкендердің сездері мен іс-орекеттерін ойын аркьілы ойпап, сол ойындарда

12

қолдана бастайды.

Дұрыс үйымдастырылган ойындарда балаларда жақсы дагдылар кдлыптаса бастайды, ягни ойын - ойды дүрыс дамытады. Тск баланың ақыл-ой қызметін активтендіру және үйымдастыру нәтижесінде ғана білімді меңгсртугс болады. Н.А.Менчинскаяның пікірінше, "таным, танымның қалыптасуы өзара байланысты скі процестен түрады: білімді игеру және оны қолдану" [8,20].

Жоғарыда айтылғандардан шығатын қорытынды: балалар тілінің дамуы мен қалыптасуын зерттеу балалар психологиясы мси психолингвистиканың проблемаларын шешудс гана емес, сонымен қатар тілдің табиғаты жөніндегі аса маңызды теориялық мәселелерді талдау, зерттеу барысында да ерекшс маңызды. Әсіресс, бүл зерттеулср балалар тілі онтогенезін, ол арқылы тіддің лсксикалық. грамматикалық категорияларының фнлогенезін, оның фонологиялык жүйесін және мотін тудыру механизмдерін танып-білуде аса маңызды роль атқарады [9,9; 10,19-25].

XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында балалардын сөйлеу тілін зерттеу психологтар мен тілші ғалымдар назарын әзіне аударды, балалар ойлауының, ой-өрісінің деңгейін білдіретін алғашқы жиілік сөздіктер пайда болды [ 11,225].

Батыс Еуропа психолинпшстикасына тән жасөспірімнің сөйлесу қызметінің қалыптасу процесін туа пайда болатын қүрылымга жатқызатын көзқарастарга қарсы шыга отырып, қазіргі тіліш галымдар мен психологтар бүл физиологиялық, лингвоментальдық қүрылымдар баланың сырткы ортамен байланысы, ягни элеуметтік әрекетінің нәтижесі екендігін көрсетті [12,113].

Адамның сөйлеу әрекеті, оның күрылымдық-типологиялык. ерекшеліктсрі жоғары лингвпстикалык шамалар лексикалык. морфологиялық, семантика-синтаксистік ерекшсліктер нотижссінлс қалыптасады.

Элькониннің пікірінше, бала қызметінің барлық жағы мазмүны, формасы бойынша қоғамға байланысты, сондықтан бала ез өмірінің алғашқы күндерінен бастап қогамдық дене болып табылады. Оның адамзатқа тән мәдениеткс жстуі белсснді әрскетіне байланысты болады [13,9].
Баланың сөздік қоры сыртқы жағдайлармен, динамикалық әрекетпен сипатталады. Баланың жеке іс-әрекеттерінің күшсюі жонс өзге балалармсн кобірек араласуы оның оз жолдастарынан көргендері мен алган әсерін айту үшін монолог түріндс түсіндіру, айту кджеттілігін тудырады. Бүған қоса әрексттердің озара байланысуы, бір нәрсегс баға беру, бүйыру т.б. формасында да сөйлеуі үнемі даму устіндс болады. Мүның барлыгы балалардың сөздік қүрам мен тілдің грамматикалық қүрылысын интенсивті меңгеруіне әкеледі де, олардың созі бір-бірімен байланысты, жүйелі бола түседі [5,96]. Мектепке дейінгі кезеңдс балалардың практикалық іс-әрекеттерін жоспарлау мен бағыттау, реттеуге негізделген сөйлеудің жаңаша қызметтері қалыптасады [15,31]. Міне, сондықтан да ауызша тілді меңгерудің жүйесіз түрінен мектепте морфология мен лексиканы үйретудің жүйелі тәсілдеріне көшу үшін мектеп окулықгарындағы мәтіндердің сөздігіне мүмкіндігінше тілімізде жиі және сирек қолданылатын жаңа мәнгс ие сөздерді сүрыптап ала білудің айрықша маңызы бар [14,39]. Бул мақсаттарды шсшу үшін, алдын-ала 6-10 жас аралығындагы балалар тілінің лексикасы мен морфологиясын, сонымсн қатар балалар тілі дамуының көзі болып табылатын балаларға арпалған оқулықтар мен көрксм шығармаларды лингвостатистикалық әдіспен зерттеу қажет [16; 17].

Тілдің синтаксисі мен семантикасына квантитативтік әдістер қолдануда көптеген қиындықгар бар: біріншіден, өте үлксн мөлшердегі сөз, сөз тіркестерінің жиыны қажет, екіншіден, мәтіндердсгі соз тіркестерін кдрастыруда жекелеген киыидықтар туындамай қоймайды [16,9].

Осыларды нақтылы аГіқындау үшін балалар тілін квантитатіштік әдіспен зерттеу - олардыц лексика-грамматикалык срекшеліктерін ашуда, сонымен қатар бастауыш білім беру ксзіндс оларга берілуғе тиісті материалдың сандык жоне сапалық ерекшеліктерін аныктай отырып, алынған зерттеу нәтижелерін көркем әдебиет псн публицистикалық жанрдағы үлгілермен салыстыру арқылы тілді меңгертудің кейбір тиімді әдіс-тәсілдерін қолдануда аса маңызды. Бүл орайда алдымсн зерттеу нысаны ретіндегі БСО мәтіндерінің