Дипломдық ЖҰмыс 5В012800 «Физика-Информатика»
жүктеу/скачать 2,63 Mb.
|
Аширова Жазира
| Қорытынды.
Тұжырымдаманың ауысуы жалпы білім беру жүйесінде және оның әрбір буынында жеке-жеке жергілікті өзгерістердің лавин тәрізді процесін тудырады. Әр мұғалім оқытудың жаңа тәсілдері мен әдістерін қолдана отырып, біздің білімімізді жетілдіруге өз үлесін қоса алады. Оқытудағы мұндай маңызды өзгерістер не үшін қажет? Неге бұрынғы, уақытпен тексерілген әдістермен жұмыс істеуге болмайды? Жауап айқын: себебі жаңа жағдай жаңа тәсілдерді қажет етеді. Егер оқушы оқу жобасымен жұмыс істей алатын болса, осы ересек өмірде ол анағұрлым бейімделген болады деп үміттенуге болады: өз қызметін жоспарлай алады, әр түрлі жағдайларда бағдарлай алады, әр түрлі адамдармен бірге жұмыс істей алады, яғни өзгермелі жағдайларға бейімделе алады. Әлбетте, тек қана біздің түлектер отандық білім жетістіктерін лайықты көрсете алады. Соңғы уақытта әлеуметтік қажеттіліктер тізіміне, қазіргі таңда қажетті жеке тұлғаның келесі қасиеттері кірді: қызметтің әмбебап тәсілдерін меңгеру, коммуникативтік дағдыларды, ұжымдық еңбек дағдыларын меңгеру, оқу еңбегінің ерекше дағдыларын меңгеру, әлеуметтік тіршілік әрекетінің нормалары мен эталондары. Егер оқушы аталған қасиеттерге ие болса, онда ол қазіргі қоғамда іске асырылады. Сонымен қатар, мұндай білім беру жаңа сапаға ие болады, өйткені ол білім берудің пәндік - нормативтік моделінде іске асырылып жатқандығымен және оның сапасын бағалауға ұсынылған тәсілдерде пайдаланылуымен салыстырғанда жаңа нәрсе [20,21,22]. 2 Мектеп физика курсын оқу кезінде оқушыларды жобалау іс-әрекетін оқыту Физика бойынша негізгі жалпы білім берудің мемлекеттік стандартында күнделікті өмірдің практикалық міндеттерін шешу, табиғатты тиімді пайдалану және қоршаған ортаны қорғау үшін алған білімдері мен іскерліктерін қолдана алатын түлектерді дайындау талаптары тұжырымдалған. Бұл талапқа физика сабақтарында оқушылардың жобалық қызметін ұйымдастыру барысында қол жеткізуге болады. Шынында да, адам үшін әртүрлі іс жүзінде маңызды жобалардың көп саны физикалық білім негізінде орындалады. Жобаның тақырыптары және оларды іске асыру кезінде құрылған техникалық құрылғылар бірқатар жұмыста сипатталған [23,24,25]. Мысалы: - "жабық үй-жайдағы микроклиматты бақылауға арналған құрылғыны әзірлеу"; - "тұрмыстық аспаптардың ПӘК-ін бағалау тәсілдерін әзірлеу"; - "кристалдардың өсуіне әсер ететін факторларды анықтау"; - "су буының геотермальды көздерінің энергиясын электр энергиясына түрлендіру технологиясын әзірлеу"; - "көкөніс сақтау қоймасындағы қатты су басу туралы дабыл беретін техникалық құрылғыны әзірлеу". Жоба тақырыптарының келтірілген тұжырымдамаларында орындау қажет қызмет түрлерін әзірлеу, анықтау және т.б. және талап етілетін қасиеттері бар соңғы өнімдер көрсетілген. Әр түрлі жобалар тақырыптарының тұжырымдамаларында соңғы өнімдерге жүргізілген талдау физика бойынша білімді қолдана отырып орындалатын жобалардың төрт түрін бөліп көрсетуге мүмкіндік берді: 1) берілген қасиеттері бар адам үшін іс жүзінде маңызы бар өнімді жасаумен байланысты жобалар; 2) объектілердің қасиеттері параметрлерінің мәндерін белгілі бір күйде бағалаумен немесе табумен байланысты жобалар; 3) нақты қызметті орындау технологиясын әзірлеумен немесе іс жүзінде маңызды өнімді алумен байланысты жобалар; 4) құбылыстың, процестің себептерін анықтауға бағытталған жобалар [3]. Тәжірибе көрсеткендей, жобалардың едәуір бөлігін бірінші және үшінші үлгідегі жобалар құрайды, яғни техникалық құрылғылар, макеттер, үлгілер, аспаптар немесе оларды жасау технологиясын әдісін, тәсілін немесе белгілі бір қызметті орындау технологиясын әзірлеумен байланысты жаңа іс жүзінде маңызды өнімді алумен байланысты жобалар. Жобаның мұндай тұжырымдамаларының мысалдары: - " қараңғылық пайда болған кезде көше жарығын автоматты түрде қосатын техникалық құрылғыны әзірлеңіз "[26]; - " атмосфералық қысымды өлшеуге арналған құралды әзірлеңіз»; - "Болат өзекшелердің біртектілігін тексеруге арналған аспапты әзірлеңіз" Олар бірінші үлгідегі жобаларға жатады. Үшінші түрдегі жобалардың тұжырымдарын келтіреміз: - "ұзақ аяқты-кішкентай жәндіктердің, зиянкестердің температурасын өлшеу тәсілін әзірлеңіз"; - "үй аквариумындағы судың булануын азайту әдісін ойлап табыңыз"; - "автомобильдің нитрокралық корпусын біркелкі жабу әдісін ойлап табыңыз". Осындай жобаларды орындау бойынша қызметтің мазмұнын және оқушыларды оларды орындауға дайындау әдістемесін қарастырайық. Жоба деп жаңа, іс жүзінде маңызды өнімді алуға байланысты тапсырмаларды түсінеміз. "Жаңа" деп субъективті жаңа өнімді де санауға болады. Оқу жобасы оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекеті шеңберінде пәндік білімдерін қолдана отырып орындайтын жобаны атаймыз. Жоба әдісімен-оқу жобасын әзірлеуге және орындауға бағытталған оқушылардың өзіндік өнімді қызметін ұйымдастыру тәсілі. Оқушылардың жобалық қызметін ұйымдастыруды неден бастау керек? Жоба тақырыптарын дұрыс тұжырымдаумен. Жобалық қызметтің тұжырымдамасында оқушылар орындауы тиіс қызметтің атауы, түпкі өнімнің атауы және оның қасиеттерінің сипаттамасы көрсетілуі тиіс,ал соңғы өнім іс жүзінде маңызды және жаңалыққа ие болуы тиіс. Бұдан әрі оқушыларды бірінші және үшінші типтегі жобалардың тапсырмаларын ынталандыратын қызмет түрлерін орындауға үйрету қажет. Оқушылардың осындай қызмет түрлерін табысты игеруі үшін оларды орындаудың жалпыланған әдістерін, яғни жобалық тапсырмада көрсетілген нақты материалға қарамастан, дәйекті орындалуы дұрыс нәтижеге әкелетін іс-әрекеттер жүйесін бөліп көрсету қажет. Психологтардың жалпылама әдістердің кең таралудың қасиетіне ие екендігі анықталды: оларды тек бір пән шеңберінде ғана емес, сонымен қатар басқа пәндер бойынша сабақтарда, сондай-ақ практикалық қызметте үлкен міндеттер шеңберін шешу кезінде пайдалануға болады. Бірінші үлгідегі жобаларда қарастырылатын қызмет түрлерінің жалпылама мазмұнын келтіреміз: 1. Орындау қажет қызметті орнату, алу қажет соңғы өнім және оның қасиеттері. 2. Элементті және оның міндетін орындау үшін техникалық құрылғыда болуы тиіс мүмкіндіктерін таңдаңыз. 3. Қажетті техникалық құрылғыны жасау үшін маңызды болып табылатын таңдалған элементтің сипаттарын таңдау. 4. Физикалық құбылыстарды үрдістерді, әсерлерді бөлу, нәтижесінде техникалық құрылғы өзінің мақсатын орындайтын болады. 5. Осы құбылыстардың үдерістердің, әсерлердің жүзеге асырылуы мүмкін жағдайларды ерекшелеу. 6. Техникалық құрылғының принциптік сұлбасын құру. 7. Техникалық құрылғының принципті схемасын адам және қоршаған орта қауіпсіздігі талаптарына сәйкестігін тексеру. 8. Қажетті техникалық құрылғыны әзірлеу үшін жабдықтар тізімін құру. 9. Техникалық құрылғыны оның принциптік схемасына сәйкес монтаждауды жүзеге асыру. 10. Техникалық құрылғыны іске қосу бағдарламасын құру. Үшінші типті жобаларды орындаудың жалпыланған әдісі келесі әрекеттердің бірізділігін білдіреді: 1. Мақсатқа жету үшін технологияны әзірлеу қажет. 2. Әсер ету керек нысанды таңдау. 3. Көрсетілген мақсатқа сәйкес өзгертілуі тиіс объектінің қасиеттерін таңдау. 4. Физикалық құбылыстарды, процестерді, әсерлерді таңдау, олар талап етілетін қасиеттерге сәйкес болатындай етіп бөлінген қасиеттерді өзгертуге мүмкіндік береді. 5. Осы құбылыстарды, процестерді, әсерлерді жүзеге асыру үшін қажетті жағдайларды бөліп көрсету. 6. Талап етілетін технологияның принципті схемасын әзірлеу. 7. Адамның және қоршаған ортаның қауіпсіздік талаптарына сәйкестігіне технологияның принципті схемасын тексеру. 8. Өңделетін технологияны жүзеге асыру үшін жабдықтар тізімін құру. 9. Әзірленген технологияны жүзеге асыру бағдарламасын құру. Бөлінген іс-қимылдар жүйесі адамның кез келген жобалық тапсырманы орындау кезінде өз іс-әрекеттерін саналы жоспарлауға мүмкіндік береді. Осы іс-әрекет жүйелеріндегі Логика оқушылардың ойлау стилі болуы тиіс. Бұл стильді қалыптастыру-мұғалімнің негізгі міндеттерінің бірі. Бұл мақсатқа жету бірнеше кезеңде жүзеге асырылады. Бірінші кезең-әрбір оқушы жалпылама әдістерге кіретін жеке әрекеттерді орындауды үйренуі керек. Жеке әрекеттерді меңгеру үшін оқушылар арнайы жаттығуларды орындайды. Бірінші типті жобаларды орындау әдістерінің кейбір әрекеттерін қалыптастыру әдістемесін қарастырайық. Ең алдымен, оқушылар жобалық тапсырманы тұжырымдауда өз қызметінің мақсатын белгілеуді үйренуі тиіс, бұл іс-әрекеттің мазмұны: 1) орындау қажет қызметті білдіретін етістік; 2) алу қажет техникалық құрылғы түріндегі түпкілікті өнім; 3) бөлінген түпкі өнімнің қасиеттері, яғни техникалық құрылғының мақсаты. Қызмет мақсатын белгілеу бойынша іс-әрекетті қалыптастыру үшін оқушыларға ұсынылатын арнайы жаттығулардың мысалдарын келтіреміз. 1-мысал. Келесі нақты жағдайларда қызмет мақсатын тұжырымдаңыз: 1) саз құмырасының бетіне бояуды біркелкі жағуға арналған құрылғыны әзірлеу; 2) адам ұзақ уақыт болмаған кезде таза ауыз сумен попугая қамтамасыз ететін құрылғы жасау; 3) ауаның абсолюттік ылғалдылығының мәнін табу үшін қарапайым құралды жасаңыз; 4) жаяу жүргінші немесе велосипедші жүріп өткен жолды автоматты түрде өлшеуге арналған құрылғы әзірлеу; 5) ванна бөлмесінің тегіс қабырғасына оңай бекітуге мүмкіндік беретін құрылғыны жасаңыз және киім ілгіші; 6) электр тізбегіндегі тоқты тіркеуге арналған аспапты жасаңыз; 7) иінтіректі пайдаланып қағазды бекіту үшін құрылғыны жасаңыз. Бұл тапсырманы орындау оқушылардың өздері әзірлеген бағдарлама бойынша жүзеге асырылады және мұғалімнің "Қандай қызметті орындау қажет?"; "Қандай түпкілікті өнім алу қажет?"; "Ол қандай қасиеттерге ие болуы керек? "Осы тапсырманы орындау бойынша іс-әрекет бағдарламасын және 1 және 2 жағдайларға қатысты оқушылардың іс-әрекет нәтижесін сипаттаймыз (кесте.1). Физикалық құбылыстарды үдерістерді, әсерлерді таңдаумен байланысты іс-әрекетті қалыптастыру үшін, нәтижесінде техникалық құрылғы өз мақсатын орындайтын болады, сондай-ақ арнайы жаттығулар жүйесі ұсынылады. 2-мысал. Физикалық құбылыстарды үрдістерді, әсерлерді орнатыңыз, олардың нәтижесінде аталған техникалық құрылғылар өз мақсатын орындайтын болады: 1) тұрғын үйлерді электр разрядтарынан қорғауға арналған құрылғы; 2) оқталған бояу бөлшектерін алуға, оны қайықтың корпусына біркелкі жағуға арналған құрылғы; 3) беттің көлденең сапасын анықтауға арналған құрылғы; 4) кернеуді арттыруға мүмкіндік беретін техникалық объект; 5) бөлшектерді таза металл қабатымен жабуға мүмкіндік беретін құрылғы; 6) тамақты буда жылытуға арналған құрылғы; 7) үй-жайдағы ауаны ылғалдандырушы. Берілген тапсырма тұжырымдары белгілі бір тақырыптарды оқу кезінде физиканың нақты бөлімдерінде ғана қолданылады [27,28]. 1 - кесте - Қызмет мақсатын қалыптастыру бойынша тапсырманы орындау бағдарламасы 1 жағдай
Оқушы осындай жаттығуларды орындау кезінде өз іс-әрекеттерін жоспарлауды үйренгеннен кейін екінші кезеңді – сабақ ұйымдастыру қажет,онда оқушылар бірінші және үшінші үлгідегі жобаларда іс-әрекетті орындау бойынша жалпылама әдісті өз бетінше бөледі. Бұл ретте мұғалім бірінші және үшінші үлгідегі жобаны орындау бойынша қызмет үлгісін көрсетеді. Оқушылар тек мұғалім орындайтын іс-әрекеттерді белгілейді,содан кейін оларды талқылайды және нәтижесінде қарастырылатын жобаларды орындау бойынша іс-қимыл жүйесін құрайды. Оқушылар өз бетінше жалпыланған әдісті бөліп көрсету өте маңызды. Әйтпесе, ол оларды түсінбейді, таңқаларлық болады және бас тартады. Қорытылған әдісті құрастырғаннан кейін оны игеру бойынша жұмыс ұйымдастырылуы тиіс. Бірлескен жалпыланған іс – әрекет жүйесі оқушылардың көру өрісінен алынады және әрбір оқушыға "мәтіннің шашырауы" (әр қайсысында нөмірсіз жалпыланған әдістің бір әрекеті жазылған қағаз парақтары) және тапсырмалардың сегіз-он тұжырымы бар, бірақ нақты жағдайларды көрсетпестен конверт беріледі. Тапсырмаларды тұжырымдау алдында тапсырма беріледі: осы тапсырмаларды орындау бойынша іс-қимыл жүйесін жалпылама түрде құрастыру. Әр оқушы өз қарқынында жалпылама әдістің мазмұнын "шашырандыдан" қою керек. Аяқтаушы қолын көтереді, мұғалім дұрыс орындалуын тексереді. Егер оқушы іс-әрекет реттілігін дұрыс қойса, мұғалім қағазды араластырып, сол жұмысты екінші тұжырымдау үшін орындауды ұсынады. (содан кейін үшінші және төртінші үшін жағдай бойынша оңай бағдарланады). Содан кейін" мәтіннің шашырауы "алынып тасталады және оқушылар"мұғалім – оқушы" ойнай отырып, жұптармен жұмыс істейді. "Оқушы "өз алдына тапсырманың келесі тұжырымын ала отырып, орындау керек әрекеттерді айтады, ал" мұғалім " бұрын жасалған әрекет жүйесін пайдалана отырып, оны бақылайды. Тапсырманың әрбір келесі тұжырымдамасымен жұмыс істегенде олар рөлдермен өзгереді. Ақырында, әркім қойылған сұраққа жауап алу үшін ортақ іс-қимыл жүйесін жазу керек[29,30,31]. Үшінші кезең-нақты жобалық тапсырманы орындау бойынша іс-қимыл жүйесін құрастыруды жалпылама әдіске сүйеніп оқыту. Бұл кезеңде жұмысты ұйымдастыру үшін оқушыға жұмыс дәптерінің кестеден тұратын парағы беріледі, онда жалпыланған әдістің әрекеттері және оларды орындау нәтижелері көрсетілген (кесте. 2). Іс жүзінде маңызды техникалық құрылғыны құрудың жалпыланған әдісі. Әрбір әрекеттің орындалу нәтижелері 2 – кесте - Бірінші үлгідегі жобалардың жалпыланған әдістерінің әрбір әрекетінің орындалу нәтижелері
1-міндет. "Соқыр және нашар көретін адамдарға кеңістікте бағдарлауға көмектесетін навигатор-құрылғыны жасаңыз". 1. Қондырғыны іске қосу бағдарламасын құрайық. 2. Бағдарламада көрсетілген әрекеттерді орындаңыз. 3. Алынған жаңа өнім мен оның қасиеттеріне сәйкес келетінін тексереміз. Бірінші тапсырма мұғаліммен бірге орындалады, ал келесі екі - үш – өз бетінше орындалады, мұғалімнің әрбір іс – әрекетті орындау нәтижелерін бақылауымен іс - әрекетті орындаса - нәтижені талқылаймыз. Одан әрі жұмысты оқушылар өз бетінше орындайды. Қарай меңгеру жалпы әдістері оқушыларға емес, тәлімгерлік коэффициенті және оның мазмұны[32,32]. Егер оның нәтижесі дұрыс толтырылған болса, оны толтырудың қажеті жоқ. Егер оқушы кез келген тапсырманы қатесіз және тез орындаған болса, онда ойлау стилі қалыптасқан деп санауға болады. Осылайша, қалыптастыру әдістемесі тривиалды идеяға негізделеді: қызметті тек бір ғана тәсілмен – оны саналы түрде бірнеше рет орындай отырып, игеруге болады. Жоғарыда сипатталған тәсілмен құрылған оқушыларды жаңа іс жүзінде маңызды өнім мен оны алу технологиясын әдісін жасаудың жалпылама әдістеріне оқыту оларды табысты жобалық қызметке дайындауға мүмкіндік береді. Оқушылардың жобалық қызметін жүзеге асыру үшін мұғалімнің арнайы дайындығы қажет. АИУ –де болашақ физика мұғалімдерін дайындау әдістемесін енгізу бойынша үлкен тәжірибе жинақталған[34]. 2.1 Жобалап оқыту технологиясы оқушылардың білімін, іскерлігін және дағдыларын дамытуға әсері Елімізді ғылым мен технологияның әлемдік шептеріне қоғамның барлық мүшелерінің, әсіресе жастардың әлеуетін күрт арттырусыз шығару мүмкін емес. Жастардың қалыптасқан нәрселердің табиғатына күтпеген көзқараспен қарау қабілеті, бейстандартты амалдар мен шығармашылық қызметке беймәлім қарау қабілеті – бұл қоғам прогресінің сарқылмас көзі. Бәсекеге қабілеттілік еңбек нарығының міндетті талаптарына айналған жағдайда, іске шығармашылық көзқарас жастарға өмірде өз орнын алуға көмектесе отырып, шын мәнінде жаппай болуы тиіс. Бұл басым міндетті шешуге оқушылардың мектепте еңбекке дайындығы бағынуы тиіс. Сондықтан технологияны оқытуда жобалар әдісін кеңінен қолдану маңызды. Оқушылардың қолда бар технологияларға сыни көзқарас қалыптастырып, қандай да бір дәстүрлі конструктивтік және технологиялық шешімдердің қалай қайта қаралғанын көрсету керек. Бұл ретте жастардың азаптайтын ойының әр түрлі бағыттары – жұмыс орнын ұйымдастыруды жақсартудан бастап жұмысты сапалы, жылдам, үнемді орындауға мүмкіндік беретін қандай да бір құрылғыны әзірлегенге дейін пайдаланылуы мүмкін. 1993 жылы жалпы білім беретін мекемелердің базистік оқу жоспарына "Технология"білім беру саласы енгізілді. Ол толыққанды оқыту және дамыту ортасын құруға ықпал етеді, ол жас ұрпақтың бойында технологиялық білім мен біліктіліктің өмірлік маңызды негіздерін қалыптастыруға, оларды экономикалық, экологиялық және кәсіпкерлік мақсаттылықты, әлеуметтік тәжірибені ескере отырып, түрлі практикалық қызметте қолдануға мүмкіндік береді. Ол оқушыларды өз бетінше практикалық іс-әрекет тәжірибесімен, жасампаздыққа, өзін-өзі жүзеге асыруға ұмтылумен қаруландыруға арналған. Ол заманауи өндірістің технологиясы, экономикасы, ұйымдастырылуы мен экологиясы саласында политехникалық және жалпы еңбек білімі мен іскерлігін меңгеруді қамтамасыз етуі тиіс. Бұл білім беру саласы оқушылардың даму болашағы туралы түсініктерін қалыптастырады, адамгершілік-еңбек қасиеттерін, мамандық таңдаудың қоғамдық-құнды уәждерін және еңбекқорлықты тәрбиелейді. Бұл міндеттер оқушылардың технологиялық дайындығының оқу-тәрбие процесін тұтас ұйымдастырғанда, сондай-ақ оқытудағы заманауи педагогикалық технологияларды және тұлғаны дамытушы оқыту әдістерін пайдаланған кезде ғана тиімді шешілуі мүмкін. Оқыту барысында проблемалық, іздеу, зерттеу әдістерінің кең спектрі, жобалау іс– әрекеті объектілерінің дизайн-талдауы, еңбек операцияларын орындау бойынша әртүрлі арнайы жаттығулар, әрекеттегі технологиялық жабдықтарды, еңбек машиналары мен құралдарын бақылау, зертханалық-практикалық жұмыстар, ауыл шаруашылық тәжірибелері қолданылатын жеке тұлғаға бағытталған, белсенді-әрекеттік, кешенді тәсіл болып табылады. Бұл ретте жобалар әдісі ерекше маңызға ие. Ол оқушыларға жүйеде барлық жобалау-технологиялық тізбек бойынша – идеядан бастап оны модельде, бұйымда немесе еңбек өнімдерінде іске асыруға дейінгі практикалық қызметті ұйымдастыруды меңгеруге мүмкіндік береді[35,36,37]. Басшылық жобалық қызметпен оқушылар үшін, мұғалімдер, іс жалпы жаңа емес. Әр адам өзінің практикалық қызметінде әр түрлі проблемалық міндеттерді үнемі шешеді, яғни өз жобаларын орындайды. Технология мұғалімі өз сабақтарында көптеген жағдайларда, тіпті жобалау қызметін басқарғанын түсінбей де болуы мүмкін. Бұл мектеп оқушылары оның басшылығымен еңбек объектілерін дайындаумен байланысты барлық мүмкін болатын конструкторлық, конструкторлық-технологиялық міндеттерді шешкен кезде болды. Қазіргі уақытта елдегі экономиканың қазіргі даму кезеңінде "Технология" оқу пәні сапалы жаңа сатыға өтті. Бұл технология бойынша бағдарламаға "жоба" бөлімі енгізілді, онда оқушылардың жобалық қызметін және оны мұғалім тарапынан басқаруды жүйелендірді. Бұл жаңалыққа не әсер етті? Мұнда екі негізгі себеп бар. Біріншіден, еңбекке баулу бойынша оқу бағдарламаларын талдау, өкінішке орай, оқушылардың дербестігін, бастамаларын дамытуға аз көңіл бөлінгенін көрсетті. Олардың қызметі негізінен ойнайтын сипатқа ие: мұғалім не істеу керектігін көрсетеді, ал оқушылар оның әрекеттерін көшіреді. Екіншіден, шетелдік мектептің тәжірибесін талдау біздің елімізде кейбір тәжірибе алмаспайтын оқушылардың нәтижелі қызметін олардың дамуына қарай мүмкін болатын проблемалық жағдайларды талдауға, жаңа дағдылар мен біліктерді қалыптастыруға байланысты шығармашылыққа көшу жолдары бар екенін көрсетті. Жаңа тарау "Жоба" бағдарламасы бойынша технологиялар алдына мұғалімдері бірқатар жаңа міндеттерді жедел шешуді талап етеді: Оқушылар үшін жобалық тапсырмалардың мазмұнын қалай анықтауға болады? Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін, ынтасын, дербестігін аша отырып, оларды орындауға қалай дайындау керек? Жобаны құру және іске асыру бойынша оқушылардың жұмысын қалай тиімді ұйымдастыру керек? Қытай даналығы: ең ұзын жол бірінші қадамнан басталады. Ол қазақ мақалын басып шығарады: Бірнеше жыл бойы оқушылардың білім сапасын арттыру, олардың оқу-тәрбие үдерісінде шығармашылық қабілеттерін дамыту мәселесіне жұмыс жасай отырып, барынша күш-жігерді оқуға деген қызығушылықты қалыптастыруға бағыттау қажет екеніне көз жеткізу. Бұған тек білім мен іскерлікті табысты меңгеру ғана емес, сонымен қатар өзінің шығармашылық даралығын көрсету мүмкіндігі де ынталандыру болып табылады. Мұнда мұғалімге көмек ретінде жоба әдісін шебер қолдану келеді[38,39,40]. Жобалық қызмет бар білім мен іскерлікті өзектендіруге және жаңа білім мен іскерлікті қалыптастыруға бағытталуымен тартады. Бұл әдіс жеке және қоғамдық маңызы бар нәтижеге, мұғалім мен оқушылардың іскерлік ынтымақтастығы атмосферасына ие. Жобалық тәсіл бастапқыда оқушылардың жеке, топтық немесе ұжымдық жұмысына бағытталған. Жоба әдісі оқытудың дәстүрлі әдістемесімен: түсіндірумен, нұсқаумен, көрсетумен, жаттығумен және т.б. үйлесуі тиіс екенін ұмытпаңыз, бірақ интеграциялаушы бастау ретінде әрекет ету. Жоба әдісінің принципі: "идеядан дайын бұйымға дейін" – тек декларативті болып қалады. Халық шеберлерінің шығармашылығымен және туған өлкенің халық дәстүрлерімен байланысты аймақтық және жергілікті ерекшеліктер жобаларының тақырыптарына ерекше назар аудару қажет. Жоба дегеніміз не? Жоба (латын тілінен-алға қойылған) қалаған болашақ туралы шынайы ой деп аталады. Жоба-оқушылардың белгілі бір зияткерлік және практикалық біліктерін қалыптастыруға бағытталған негізделген, жоспарланған және саналы іс-әрекет. Жоба мақсатты таңдауды не және неге істеу керек, ұтымды технологияны әзірлеуді немесе таңдауды, бұйымды, өнімді дайындау мен сатуды қамтиды. Жобаларды орындау кезінде оқушылар орындалған жұмысты экологиялық және экономикалық бағалауды жүзеге асырады, маркетинг бойынша жұмыс жүргізеді өндірілген өнімге сұраныс пен ұсынысты және оны іске асыру мүмкіндіктерін зерделеу[41]. Жобаны орындау бойынша оқушылар қызметінің барлық нәтижелерін есеп түрінде белгілейді. Барлық жұмыс материалдарының жиынтығы және дайын бұйымның өзі, сондай-ақ фотоқұжаттар және орындалған шығармашылық жобаны құрайды. Сонымен, жоба – оқушылардың интеллектуалды-практикалық сипаттағы шығармашылық міндеті. Жобалау-ойды, идеяларды әзірлеу процесі және оны қандай да бір сыртқы айқын таңбалы формада – әріптік-сандық мәтінде, графикалық кескіндемеде, көлемді макетте, қолданыстағы модельде, бұйымда және т. б. бекіту. Жоба кешенді сипатқа ие, яғни оны орындау кезінде бағдарламаның бірнеше бөлімдері бойынша. Мысалы, материалдарды өңдеу, үй мәдениеті, кәсіпкерлік бойынша білім мен іскерліктер пайдаланылуы мүмкін. Жоба қандай да бір бөлім шеңберінде орындалатын осындай мүмкіндік де жоққа шығарылмайды. Жобаларды орындау үшін оқушыларға басқа пәндерден теориялық және практикалық білімдер мен білімдер қажет: бейнелеу қызметі жобаларға эскиз жасау, сызу технологиялық карталар, схемалар, графиктер және т.б. құру, қазақ тілі, өз ойларын сауатты баяндау және түсіндірме жазбаны орындау үшін[42,43,44]. 1-сурет- Ғылыми жоба басталды. Жоба әдісі оқушылардың танымдық-еңбек қызметін ұйымдастыру тәсілі ретінде. Жоба әдісі - нақты нысанды еңбек өнімін жобалау, жасау және дайындаумен байланысты проблемаларды шешу мақсатында оқушылардың танымдық-еңбек қызметін ұйымдастыру тәсілі. Бұл әдіс оқушылардың өзіндік қызметіне бағытталған. Өзіндік шығармашылық жұмысты оқушылар немесе олардың тобы мұғалімнің басшылығымен орындайды. Жобалап оқыту технологиясы білім беру саласында – бұл мектеп оқушыларында жалпы оқу біліктерін, технологиялық сауаттылық негіздерін, еңбек мәдениетін қалыптастыратын және оларды, материалдарды, энергияны, ақпаратты түрлендіру тәсілдерін, оларды өңдеу технологияларын меңгеруге негізделген кешенді процесс. Жобалап оқыту технология әдісі оқушылардың ой-өрісінің негізгі түрлерін және шығармашылық қабілеттерін белсенді дамытуға, "көнбейтін" құралдармен және "шынайы емес" материалдармен, "ақылды" құрылымдармен және "технологиялық" жүйелермен жұмыс істеу кезінде өзін Жаратушы ретінде сезінуге және жасауға ұмтылысын дамытуға мүмкіндік береді. Оқушылардың тұтынушылық, экономикалық, экологиялық және технологиялық жағдайларды талдау әдеті қалыптасуы және бекітілуі тиіс. Олар идеяларды нақты қажеттіліктерге, материалдық мүмкіндіктерге және жобалау қызметінің объектісін еңбек өнімін жасаудың неғұрлым технологиялық, үнемді, дизайн талаптарына жауап беретін тәсілін таңдау қабілетіне қарай бағалау қабілетін қалыптастыруы тиіс[45,46,47]. Жобалап оқыту технология әдісі - бұл формальды білімді практикалық тәжірибемен біріктіруге және біріктіруге мүмкіндік беретін репродуктивті және өнімді қызметті ұтымды үйлестірудің кешенді жалпылама процесі. Жобалау қызметі оқушыларды оқыту процесін неғұрлым икемді ұйымдастыруға негізделген. Жобалау қызметінің нәтижесінде білім алушылардың жеке басын дамытуға қойылатын қазіргі заманғы талаптар толық қамтамасыз етіледі,олардың жеке мүдделері мен қабілеттері ескеріледі, олар нақты еңбек әрекеттерін ғана емес, сонымен қатар жүйеде әртүрлі конструкторлық-технологиялық және техникалық міндеттерді орындайды және игереді. Оқыту үдерісіндегі басты педагогикалық міндет – ұрпақты болу емес-кезеңдерді қатаң дәйекті сақтау, ал білім алушыларды жобалау қызметін ұйымдастырудың тұтас мәдениетімен қаруландыру, олардың идеяларды генерациялауға, оларды талдауға, өз бетінше шешім қабылдауға, бірлескен міндеттерді шешу процесінде өз пікірін, ұстанымын, өзара іс-қимыл мен диалогты қалыптастыруға қабілетін дамыту болып табылады. Жобаларды орындау логикасы білім алушыларды жобалау қызметінің барлық кезеңдеріне, ұжымдық және жеке жұмысқа, топтарда ынтымақтастыққа қосуға негізделеді. Топ ішіндегі мәселелерді бірлесіп шешу оқушыларды жақындастырады,шешілетін проблемаларға қоғамдық мән береді. Алынған тәжірибе арқылы өндіріспен, маркетингпен, кәсіпкерлікпен, кәсіптер әлемімен танысу жүргізіледі, теориялық білімдердің практикалық білімдермен байланысы жолға қойылып, түзеледі. Жобалық әдіс принципті жаңа тәсілді болжайды: "Ойлан, елестете, мұны қандай жолмен және қандай құралдармен орындауға болатынын ойла". Жобалық іс-әрекеттің дәстүрлі оқыту әдістерімен салыстырғанда өзіндік ерекшеліктері бар. Ол бірқатар шартты кезеңдерді қамтиды. Жобалық қызмет кезеңдерінің сипаттамасы. жүктеу/скачать 2,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||