Дипломдық ЖҰмыс тақырыбы: «Мектепке дейінгі жастағы балаларға психологиялық көмек көрсету үшін ертегі терапия әдістерін қолдану»

Ертегі арқылы терең, қызықты жұмыс жүргізуге мүмкіндік беретін ертегілік көңіл-күйге ену үшін сізді «жылыту» керек. «Жылыну» үшін ертегілердің, ойындардың және тиісті атмосфераны құрайтын заттардың мәтіндерін қолдануға болады [59, 14-б.].

Ертегімен жұмыс істеуге көшкенде, психолог «ертегілік» қандай да бір бөлшектерді қосу арқылы өзінің кейпін, сыртқы түрін «өзгерте» алады немесе кез-келген тақырыпты ертегі сияқты ойнап шыға алады. Балаларға жиһаздан немесе кез-келген бөлімдерден «орман», «қамал», «қала» құру арқылы балаларды бөлмедегі жағдайды өзгертуді ұсына аласыз немесе іс-қимылдың орнын көрсететін жазуларды дайындай аласыз.

Егер ертегі терапиясы бірнеше уақытқа бөлінген бірнеше сабақ бойында өткізілсе, онда сіз балалар қандай да бір ерекше тәсілмен ала алатын «ертегіге рұқсат алып» кіре аласыз, яғни оны балалар ерекше түрде қабылдай алады. «Ертегіге өту» жеке немесе топтық болуы мүмкін. [59, 15-б.].

Ертегіні шақыру. Балалардан «ертегіні шақыруды» сұрауға болады, мұны, мысалы, әр адам ертегіні шақыру үшін эпитеттер мен жылы сөздерді ойлап тауып, бір минуттық тыныштық орнаған кезде әуезді, сәл монотонды дауыспен орындауға болады.

Негізгі ертегімен жұмыс жасамас бұрын, бәріне жақсы таныс тағы біреуін таңдап, онымен ойнап көруге болады. Ойын ретінде сіз ертегінің айтылуын басқа көзқарас тұрғысынан қолдана аласыз. Шалқан туралы ертегіні немеренің, тышқанның немесе шалқанның атынан айтуын сұрауға болады.

Сюжетті немесе кейіпкерлерді табу. Осындай бір «жылынатын» ертегіні таңдап, бірден тани алмайтындай әлдебір кейіпкерді таңдауға кеңес бересіз. Психолог кейіпкерлердің тізімін жазып, «ертегіде тағы кім жоқ, кім жетіспейді?» немесе «Бұл қандай ертегі?» деп сұрайды.

Өмірде болатын кез келген оқиғаны ертегіге айналдыру. Қарым-қатынас, жұмыс, тіпті ауа-райы туралы кез келген оқиғаны айтуға болады, балалардан бұл оқиғаны қалай ертегіге айналдыруға болатынын сұрайсыз [59, 16-б.].

Ертегіні табан астынан құрастыру. Әр қатысушы бірнеше сөз тіркестерін айтады. Пайда болған мәтін белгілі бір дәрежеде қатысушылардың проблемаларын және олардың мінез-құлқының стратегиясын ұсынады.

Мәтінмен танысуда қолданылатын әдістер.

Балаларды ертегімен таныстыру әртүрлі жолдармен жүргізілуі мүмкін, ең бастысы - ертегінің атмосферасын бұзбау.

• 
  психолог ертегіні дауыстап, талқылауға арналған үзілістермен мәнерлеп оқиды. Балалар оның қалай аяқталатынын болжауы үшін ертегіні оқуды аяқтамауға болады. Ертегінің айтылмай, кейдң оқылғаны да жақсы.
  
• 
  ертегіні әр түрлі қатысушылар топта оқып, оның мағынасын ашу үшін бөліктерге бөліп талқылауы керек.
  
• 
  ертегі рөлдерге бөлініп оқылады, автор сөзі де міндетті түрде оқылады.
  
• 
  ертегі спектакль секілді табан астынан орындалады. Психолог рөлдерді бөледі, ойын жағдайын сипаттайды және монологтар жазуды немесе аздап ойдан қосып шығарған мәтінді айтуды сұрайды.
  

Жеке кеңес алуға жүгінетін бір топ бала немесе бір бала психолог қойған сұрақтарға сүйене отырып, ертегіге талдау жасайды. Ертегіні талдау келесі сабақта талқыланатын «үй тапсырмасы» болуы мүмкін.

Ертегіні талдау оның кейіпкерлерінің атынан жүзеге асырылады. Егер ертегі спектакль ретінде қойылса, қандай да бір рөлді ойнаған адамдар ертегі кейіпкерлерінің жағдайына немесе кейіпкерлеріне қатысты сезімдері туралы айта алады. Барлық кейіпкерлердің, тіпті үнсіз рөлдерді ойнаушылардың да сөйлеуге мүмкіндігі бар екендігін айтқан жөн. Бұл талдауды жан-жақты етеді.

Топқа арналған ертегіні талдауды психолог жүргізеді. Топтың талқылауға жасауға мүмкіндігі бар, оның үстіне соңғы сөзді міндетті түрде психолог айтпайды.

Ертегіні талдау бөлмені алдын-ала безендірген суреттен немесе ертегіні оқығаннан кейін көрсетілетін суреттен басталады. Талдаудың бұл әдісі ертегімен танысу барысында қатысушылардың тым күшті эмоционалды көңіл-күйде боларын анықтаған жағдайларда қажет.

Топ ертегінің суретін салады, суретшілердің тұжырымдамасын талқылайтын «ашық есік күнін» ұйымдастырады.

Топ салынуы тиіс суретті ойлап тауып, оны талқылайды. Ертегі танысқан кезде үзіліс талқылауға арналған үзіліс жарияланады. Кейіпкердің мінез-құлқының нұсқалары немесе сюжеттің одан әрі даму нұсқалары не ертегінің қалай анықталатыны талқыланады.