Отбасылық жағдайдағы терапия әдістері, жұмысты талдау секілді арт-терапия құралдарын қолдану бойынша практикалық жұмыс

Алғашқы кезеңдерде алға қойылған міндеттерге сәйкес балалармен арт-терапия құралдарын қолдана отырып, балалардың эмоционалды, мінез-құлық және коммуникативті бұзылыстарын түзету бойынша жұмыс жүргізілді. Сабақтар аптасына бір рет, қыркүйектен қарашаға дейін өткізілді.

Балалардың бұзылыстарын түзету бойынша жұмыс арт-терапия тәсілдері арқылы жинақталған тәжірибені ескере отырып құрылды, оның негізін О.В. Хухлаева, Л.Д. Лебедева, Н.Л. Кряжева, М.В.Киселева, Л.К.Снегирева, К.Фопель, Л.Д.Мардер, т.б.еңбектері құрады.

Әр сабақ біріңғай қағидат бойынша құрылды:

- сәлемдесу (балалардың топта жұмыс істеуге ниет білдіруіне мүмкіндік береді);

- кіру рәсімдері (баланы ашу, тақырыпқа беріле бойлату);

- арт-техниканы іске асыру және өнімді талқылау;

- сабақтың рефлексиясы (сабаққа қатысты туындаған ойларды, сезімдерді талқылау, қорытындылау);

- қоштасу рәсімі, шығу рәсімдері.

Барлық сабақтар қолайлы, достық ахуалында өтті және жағымды релаксациялық әуенмен сүйемелденді.

Музыкалық сүйемелдеу балалардың тыныштануына, ашылуына және демалуына, барлық психологиялық қысымды алып тастауына, сонымен қатар шығармашылық процеске бейімделуіне және өзінің жанына тереңірек үңілуіне ​​көмектеседі.

Арт-терапия сабақтарының барысында баланың өзіндік жұмысы мен пікір алмасу, ой алмасу, талқылау және алынған материалды түсіндіру арқылы белсенді сұхбат жасауды кезектестіріп, алмастырып отыру әдісі қолданылады. Сурет салудың әр түрлі әдістері (сусымалы материалдармен сурет салу, түрту арқылы сурет салу, әшекейленген сурет, мөрмен таңбалау, ермексазбен жұмыс, мараниялар, кеспе қағаздар, монотип және т.б.) қолданылды.

Осы әдістердің кез-келгені - бұл балаларға қуаныш, ләззат, жағымды эмоциялар сыйлайтын кішкентай ойын. Суреттерді сала отырып, сюжетті жеткізе отырып, бала өзінің сезімдерін, жағдайды жеке басының қалай түсінгенін көрсетеді, өзінің моральдық шкаласын қолданады.

Дәстүрлі емес әдістерді қолдана отырып, түзету жаттығуларында баланың ойлануына, жасауына, қиялдауына, дәстүрлі емес, шығармашылықпен батыл әрі еркін ойлана білуіне, өз қабілеттерін толығымен көрсетуіне, өзіне және өзінің күшіне деген сенімділікті дамытуға жағдай жасау керек.

Балаларға алуан түрлі ертегілер оқылды, олардың әрқайсысы агрессия мен агрессивті мінез-құлықты түзетуге («Кішкентай аю» және басқалары), баланың бойындағы ұялшақтықты түзетуге («Тұмар» және т.б.), өзін-өзі төмен бағалауын түзетуге бағытталған («Мәселе нүктеде емес»). және т.б.), сондай-ақ балалардың қорқынышын түзетуге («Батыл гном», «Жолақты әңгіме» және т.б.) бағытталды. Әрбір ертегіні оқығаннан кейін біз ертегі кейіпкерлерінің мінез-құлқы мен іс-әрекеттерін талқылайтын, ертегілердегі оқиғалардың ауысқан нұсқаларын ұсындық, бұл балалардың өз әрекеттері мен мінез-құлқына баға беруіне мүмкіндік берді.

Балалардың мінез-құлқында: құрдастарымен қақтығыстарды болдырмауға тырысу, басқаларға мейірімділік таныту, егер бірдеңе шықпаса, сабырлы болу, бір-біріне көмектесу секілді жаңа мотивтер пайда болды. Ертегі оқу барысында барлық балалар ертегілерді мұқият тыңдады, талқылауға белсенді қатысты, бір-бірін естуге, тыңдауға тырысты.

Сондай-ақ, балалармен жұмыс жасаудың осы кезеңінде біз «Ойын терапиясы» әдісімен жұмыс жасадық. Ойындарды өткізу үшін барлық қажетті жабдықтар таңдалды, олар ойынды сәтті өткізуге және балалардың қызығушылығын арттыруға мүмкіндік берді. Біз әртүрлі ойындарды таңдап алдық, олар - мінез-құлық факторларын қайта бағалауға арналған жаттығулар. Отбасының бірлігін қалыптастыру үшін, оларға тиесілі болу, балаларды жігерлендіру, оларды ұқыптылыққа баулу, олардың эмоционалдық жағдайды «осы жерде және қазір» сезіну үшін «Өзіңнің ашуыңды көрсет», «Қасқыр мен қой», «Тар көпір», «Шыдамдылық», «Шырмауық», «Барлығын қайта орналастыр» және т.б. психологиялық ойындарды пайдаландық. Балаларды доппен жаттығатын «Ешкім білмейді» деген ойын қызықтырды, мұнда балалар үйде не істегенін, не жегенін, өздеріне қандай сыйлық берілгенін және т.б. қуана-қуана айта жүріп, допты бір-біріне лақтырып ойнады.

Қалыптастырушы эксперимент жүргізу үшін біз ертегі-терапиялық рефераттарды таңдадық: «Ағайынды Бон мен Мин» және басқалары (В қосымшасы), әртүрлі ертегілер. Ертегі бойынша әңгімесуге арналған сұрақтарды әзірледік.

Қалыптастырушы эксперименттің бірінші кезеңінде біздің міндетіміз балалардың ертегілерді тыңдауға деген қызығушылығын ояту болды (сауалнамада ата-аналар балалардың ертегілермен тек ОТҚ-ны қолдана отырып танысатындығына назар аударды). Ол үшін біз драматизация ойынының элементтерімен ойын жағдаятын құру, ертегі суреттерін бірлесіп зерттеу сияқты әдістерді қолданамыз.

Қалыптастырушы эксперименттің екінші кезеңінде - балалардың ертегілерді тыңдауына, кейіпкерлерге жанашырлық сезімін оятуға және ынталандыруға күш салдық. Ол үшін балалардың театрландырылған іс-әрекетін ұйымдастырамыз; оларды ертегілерді тыңдауға, балалардың қалауы бойынша иллюстрациялармен танысуға шақырамыз.

Тікелей қалыптастырушы экспериментте біз ертегі терапиясының тәсілдерін қолдана отырып, эмоционалды саланы түзету үшін көп жұмыс жасадық.

Сонымен, қалыптастырушы эксперименттің бірінші және екінші кезеңінде біз қойылған міндеттерді шешуге тырыстық, атап айтқанда балалардың ертегілерді тыңдауға деген қызығушылығын оятуға тырыстық. Күн сайын таңертеңгілік балаларға арналған жаттығулар кезінде біз бүкіл топты жинап, ертегі терапиясының элементтерін өткіздік. Сондай-ақ, ертегі терапиясын таңертеңгі уақытта ойын іс-әрекеті кезінде қолдандық, өйткені дәл осы ойын әрекетінде кейбір балалар өздерін эмоционалды ыңғайсыз жағдайда сезінеді, ал кейбір балалардың эмоционалды ыңғайсыздануын түзету үшін барлық балалармен жұмыс жасау мүмкіндігі туады. Күн тәртібіндегі кез келген бос уақытта біз өз іс-әрекетімізге ертегі терапиясының элементтерін қосуға тырыстық. Сонымен қатар түстен кейін де жүйелі түрде түзету жұмыстарын жүргіздік. Біз балалардың өздерінің қатысуымен театрландырылған қойылымдар ұйымдастырдық, олар сол жерге барып, кейіпкер ретінде, қиыншылыққа тап болған кейіпкерлерге жанашырлық танытуды үйренді және өз кейіпкерінің мінезін, әдеттерін және мінез-құлқын бағалап, бейнелеуді үйренді; олар психологиялық-коррекциялық ертегілерді оқып, мазасыздықты, қорқынышты, агрессивтілікті және т.б. түзетуге бағытталған ертегілердің мазмұны мен суреттері туралы әңгімелесті, кейіпкерлердің мінез-құлқы мен сипаттарын бағалады, қиын жағдайдан шығудың жолын табуға және талқылауға тырысты, әр бала ертегі кейіпкерлерінің мінез-құлқы мен өмір салты туралы өз ойын еркін білдіре алды, кейіпкерге жанашырлық танытып, аяушылық білдірді. Ұйымдастырылған оқу қызметіне ертегі-терапиясының әр түрлі тәсілдері енгізілді.

Қалыптастырушы эксперименттің келесі кезеңінде (мерзімі: қаңтар-ақпан 2020), жеке отбасы үшін де, сондай-ақ әр отбасы үшін де түзету жұмыс жоспары жасалды. (И.В.Стишеноктың ертегілері негізінде).