Тәжірибелік-эксперименттік қызметті талдау

№3 кестеде зерттеу кезеңдерінің нәтижелеріне жасалған талдау көрсетілген.

Бақылау экспериментін өткізгеннен кейін, мазасыздық, агрессивтілік және мінез-құлық ауытқулары бар балалардың кіші тобының өнімі 0,2% -ға жақсарғанын байқадық, бұл ертегілерді балалар іс-әрекетінің әр түрлі түрлерінде қолданудың тиімділігін көрсетеді. Мектеп жасына дейінгі балалардың эмоционалды сферасын дамыту мен жақсарту үшін ертегі терапиясын қолданудың нәтижесі оң болатынын атап айтқымыз келеді. Нәтижелердің өзгеруі балалармен жұмыс істеуде ертегі-терапиясын одан әрі қолдану балалардың мазасыздық, агрессивтілік, гиперактивтілік, қорқыныш және тұрақсыз эмоционалды мінез-құлық деңгейінің төмен деңгейге дейін түсуіне әкелуі мүмкін екендігін болжайды. Бақылау экспериментінен кейін балалардың қараңғы, қоршалған кеңістіктен қорықпағаны, тыныштық пен парасаттылық таныта бастағаны, күндіз балалардың гиперактивтілігі төмендейтіні байқалды. Оқу-педагогикалық процеске ертегі терапиясының элементтерін қоса отырып, баланың толыққанды, эмоционалды тұрақты тұлғасын қалыптастырудағы өзгерістерді байқағанымызды атап өткім келеді. Ертегілерде дидактиканың, моральдық тұрғыдан тәрбиелеудің жоқтығы, басты кейіпкердің іс-әрекетінің белгісіздігі, тілдің көркемдігі, даналық қоймасы, жақсылықтың жеңісі, психологиялық қауіпсіздік, құпия мен сиқырдың болуы. Балалармен жұмыс жасауда ертегі терапиясын қолданудың арқасында олар мынадай қасиеттерді:

- дербестік - мәнерлеу құралдарындағы, ертегінің проблемалық жағдаяттарындағы бағдардан сөйлеу мен қимыл арқылы өзін-өзі көрсетудің барабар тәсілдерін іздеуге дейін;

- шығармашылық - мәнерлеп сөйлеуде ересек адамға еліктеуден бастап, сөйлейтін сөзді бірлесіп құрастыруға дейін;

- эмоционалдылық - ертегі образдарын қабылдаудан бастап, іс-әрекеттегі, ырғақ пен сөздегі жеке тәжірибесін барабар іске асырғанға дейін;

- еркіндік - ертегі кейіпкерлерінің эмоционалды жағдайларын сезінуден, бейнелі сөз тіркестерін түсінуден бастап, өз ауызша хабарламаларыңыз бен эмоциялыө іс-әрекеттеріңізді бағалауға дейін;

- сөздің байланысы - ересек адамның сөз тіркестерін жалғастырудан ертегі бейнелерін талқылауға дейін белсенді түрде дамыта бастағанын байқадық.

Гиперактивті бұзылысы және назардан тыс қалу синдромы бар балалармен жұмыс жасауда ертегі терапиясы әдісі, баланың эмоционалды және сөйлеу күйін қалыпқа келтіруге, моториканың шамадан тыс белсенділігін азайтуға мүмкіндік берді.

Зерттеудің бақылау сатысында Р.Тэммлдің «Көңілді - мұңлы» әдісі бойынша диагностикалау кезінде алынған нәтижелер 3-кестеде келтірілген.

3-кесте - зерттеудің бақылау сатысында Р.Тэммлдің «Көңілді - мұңлы» әдісі бойынша мектепке дейінгі жастағы балалар тобын диагностикалау кезінде алынған нәтижелер.

Осылайша, практикалық жұмыстың оң динамикасын - балалардың бойындағы мазасыздықтың төмендеуін атап өтуге болады.

Арт-терапия тәсілдерін қолдана отырып, мектеп жасына дейінгі балалардың эмоционалдық бұзылыстарын түзету және Г.Резапкина түрлендірген Бас-Даркидің эмоциялар тестін қолдана отырып, агрессия деңгейіне бақылау диагностикасын жүргізу нәтижелері бойынша 4-кестеде көрсетілген мына нәтижелер алынды.

№ 4 кесте «Зерттеудің бақылау сатысында барлық сынақтан өтетіндердің барлық шкаласы бойынша агрессия деңгейі».

Бақылау тобы балаларының бойындағы агрессияның барлық қол жетімді шкалалар бойынша төмендегенін байқаймыз. Кактус әдісіне сәйкес түзету жұмыстары мен бақылау диагностикасын жүргізгеннен кейін төмендеу үрдісі байқалды, бұл балалардың мазасыздығы мен агрессиясының деңгейі неғұрлым қолайлы кіші топтарға ауысуын қамтамасыз етті.

Екінші диагностикалық бөлімнің нәтижелері бойынша балалардың эмоционалды саласындағы оң динамика айқын, ол мыналардан көрінді:

 - мазасыздық едәуір төмендеді;

- агрессия төмендеді;

 - сезімдері сараланды,

 - жалпы психоэмоционалдық жағдайы жақсарды.

Арт-терапия негізінде мектеп жасына дейінгі балалардың эмоционалды сферасын түзету бойынша жүргізілген жұмыстарда ұсынылған тиімділік эксперименталды түрде расталды.

Эмоционалды саланы түзету бойынша әзірленген жұмыс құрылымындағы арт-терапия әдістері баланың дамуына эмоциялар туралы түсініктерін кеңейтуге, стихиялылықты, өзін-өзі айқындауын дамытуға бағыттауға мүмкіндік берді; жағымсыз эмоционалды жағдайларды түзетіп, балалардың эмоционалды сферасын үйлестіруге, олардың психологиялық денсаулығын жақсартуға ықпал етеді, бұл сараптамалық бағамен расталды.
Зерттеудің келесі кезеңі - бақылау эксперименті (2020 жылдың қаңтар-ақпан айлары).

Мақсаты: түзету жоспарының балалардың коммуникативті сапаларына тигізетін әсерін тексеру.

1. «Баланың ересек адаммен қарым-қатынасының түрін зерттеу» әдістемесі.

Түзету жұмыстарынан кейін балалардың көпшілігінің өзімен-өзі болып, ойыншықпен ойнап отыру емес, ересектермен сөйлесуге, проблемаларын шешуге деген ниет пайда болды.

2. «Ересек адаммен қарым-қатынастан күтетін баланың жеке басының үміті» әдістемесі. Қорытынды: ниеттену деңгейі бұрынғы деңгейде қалды.

3. «Отбасы социограммасы» әдістемесі.

Қорытынды: қарым-қатынастар мейлінше сараланып суреттеле бастады.

Бақылау экспериментінің соңында біз байқау және бақылау тәжірибелерінің салыстырмалы сапалық және сандық талдауын жүргіздік. Ол үшін біз №1 әдістемені таңдадық, ол балалардың коммуникативтік қабілеттеріндегі өзгерістерді айқын көрсетеді. Нәтижелер сызбада көрсетілген:

Тәжірибе нәтижелері бойынша Мақсаттың ересектермен қарым-қатынас деңгейі 34%-ға, Серік - 11%-ға, Айдос - 34%-ға, Әйгерім - 44%-ға, Думан - 42% -ға артты.

Ойыншықтармен ойнау деңгейі сәйкесінше 16, 0%, 10%, 16% және 15%-ға төмендеді. «Кітап оқу» көрсеткіші өзгерген жоқ.

Біз бұған тек ертегі терапиясы сабақтары ғана емес, сонымен қатар ата-аналардың осы процеске қатысуы да ықпал етті деп ойлаймыз. Балалар ата-аналарына кеңес алу үшін көбірек жүгіне бастады, олар ойыншықтармен ойнаудан немесе кітап оқудан гөрі ересектермен сөйлесуге көбірек ден қоя бастады.

Балалар ертегіні өте жақсы көреді және олар ертегінің мазмұнын ықыласпен тыңдап, әңгімелесті. Біздің экспериментіміздің нәтижелері бойынша, ата-аналар балалардың әртүрлі іс-шараларына ертегі терапиясының элементтерін қосуы керек деген тұжырым жасауға болады, өйткені ертегі терапиясы әдісін қолдану нәтижесінде бала өзінің қасындағы ересектердің қолдауын немесе оның немқұрайлылығын сезеді. Бұл оған ғылыми-техникалық прогресс пен жаппай жалғыздық белең алған кезеңде өте қажет.