5.2. Саналық және белсенділік туралы қағида
Дене тәрбиесінде саналық және белсенділік қағиданың белгіленуі – айналысатындарды / жаттығушы / терең саналық қатынасты құру, дене шынықтыру спорттық әрекетке орнықты қызығушылықты және қажеттілікті артуды ояату болып табылады.
Қарастырылған қағиданың жаратылуы – айналысатындардың білімін байытуға әкеліп, әр түрлі жаттығулардың техникасын
терең түсінуіне дене тәрбиесі процесінің саналы, белсенді түрде қатысуға тәрбиелеуді кӛздейді.
Саналық – объективті заңдылықтарды түсінуге бағытталған адамның ынтасы, оларды түсіну және соған қатысты олармен ӛзінің әрекетін жүзеге асыру. Саналықтың негізі бағалау, ӛздерінің әрекетін ӛзі бақылауына үйрету, кӛрнекілік қүралдар арқылы тапсырмаларды орындау, жаттығуларды оқу барысында кӛру және есту бағытын пайдалану, ұмытылып баражатқан қозғалыстарды іштей еске алу.Саналықтың негізі ӛзінің әрекетің яғни нәтижесін болжау және шынайы талаптарды орындау. Оны оқуға тәрбиелік мінез беріп, жеке адамның маральдық – психикалық, кәсіби сапаның қалыптасуына кӛмектеседі.
Дене тәрбиесі процесінде дене тәрбиесі сабағына саналы қатынасты қамтамасыз ету керек, снда ғана қатсушыларда біршама мықты, онықты ынтасы пайда болады, жылдар бойы
оларды ояататын, оқуға бӛлу-олардың энергиясын мобилизациялайды / жұмылдырады /. Дене тәрбиесі мұғалімі мен спорт түрінің бапкерінен жоғары мақсаттарды құруға тиістіміз, ӛйткені, олар тәрбиеленушілердің қалыпты қызығушылығын ықшаландырады.
Дене тәрбиесінің табысты болуына әр талаптарды шешу процессіндегі қатысушылардың сапалы әрекеті маңызды. Әрбір нақты талап етуді құруда, мүмкіндігінше қатысушылардың сапасына оның мәнін түсіндіру қажет. Дене тәрбиесі мұғалімінің педагогикалық шеберлігінің бір қыры әрбір тапсырманы орындауды дұрыс қызығушылықпен қозғай білу. Дене тәрбиесі процесінің пайдасы – айналысушылардың қаншалықты ӛзінің әрекетін, шығармашылығын талдай білуіне байланысты. Бұл сӛздік жіктеу, талдау және ӛзін-ӛзі талдау әдісімен қолданылады.
Айналысушылардың сапасының ролі қозғалысты меңгеру техникасында ролі басым. Меңгеру және басқару процесіндегі ойлауды ояату барысында, мұғалім қозғалыс фунциясының жақсаруына шынайы алғы шарттарды құрайды. Бұл саналы жұмысқа бағытталған және ағзаның кӛптеген зерттеу реакциясымен дәлелденген, яғни тапсырманың ойластырылуы
оқудың сапасын жоғарытылады. Саналық қажеттілігі дене шынықтыру процесінде қолданылатың жаттығуларды терен тұсініп, келешектегі алға қойған мақсатына жетуге
кӛмектесетіне түсіну. Сондықтан әр жаттығушыға қолданылатың жаттығулардың керектігін және айналысушының ақыл тұйсігіне қомақты жеткізу керектігі туындайды. Айналушы ӛзінің таңдап алған спорт тұрінін тактикалық, техникалық, психологиялық т.б. жағдайларының бар екенің санасымен түсіну. Болашақ спортшының тұрақтылығы, саналықтың дұрстылығынан байқалады және орындалған әртүрлі тактикалық, техникалық қүрастыруға арналған іс-әрекеттер жұргізу т.б. Бұнын бәрі психология саласында идеомоторлық жаттығу деп аталады.
Белсенділік – адамның жұмыс істеу кезінде іс-әрекетінің кӛлемі. Дидактикалық жоспарда білім алудың нәтижесі мен шарты С.А. Рубинштейн, Л.С. Выготский, А.Н. Леонтьев әрекетінің теориясы бойынша белсенділік – сананың тәуелді факторы бола тұра, білімнің категориялар, мотивациялар,
қажеттіліктер, қызығушылықтар арқылы іс-әрекетке бағытталуды қадағалайды. Аталмаш қағидалардан мынандай қажеттіліктер туындайды:
Тапсырманың мақсаты мен талабы және онымен айналысатындардың саналылығын құру.
Педагогикалық процесте саналы және іс-әрекет қызығушылығың меңгеру.
Практикалық ӛмірде білімді, сананы мүмкіндігінше қолдану.
Денешынықтырупроцесіндеӛзқӛзқарасын,
шығармашылығын тәрбиелеу.
Саналықтың және белсенділіктің жоғарлауына мұғалімнің
арнайы әдістемелік қабылдап-қолданылу кӛмектеседі, айналысатындардың әрекетін бакылау және бағалау, ӛздерінің әрекетін ӛзі бақылауына үйрету, кӛрекілік құралдар арқылы тапсырмаларды орындау, жаттығуларды оқу барысында кӛру және есту базасын пайдалану, ұмытылып бара жатқан
қозғалыстарды іштей еске алу / идеомоторлық жаттығу /, техниканы құрастыруға арналған әңгімелер жүргізу.
Достарыңызбен бөлісу: |