Т.Әбдірахманова.
Туған тілде сыры терең жаным бар
Туған тілде мың-мың ыстық қаным бар,
Туған тілде әнім менен сәнім бар.
Туған тілім – жүрек үнім, наныңдар! Нанбасаңдар,
Жүрегімді суырып-ақ, алыңдар.
ҮШІНШІ САБАҚ
Дауысты а, ә, о, е, ү, ұ әріптерінің емлесі.
І.
|
Тілдің қатысына қарай
(по положению языка)
|
Жуан (твердые)
|
а, о, ү, ы, у
|
Жіңішке (мягкие)
|
ә, ө, ү, і, е, и
|
ІІ.
|
Еріннің қатысына қарай
(по участию губ)
|
Еріндік (губные)
|
о, ө, ү, ү, у
|
Езулік (негубные)
|
а, ә, ы, і, е, и
|
III.
|
Жақтың қатысына қарай
(по степени раскрытия рта)
|
Ашық (широкие)
|
а, э, о, е, е
|
Жаттығу жұмыстары
1-жаттығу. Тіл өнеріне қатысты төмендегі мақал-мәтелдерді жаттап алыңыз және бір-екі мақалдың мәнін мысалдармен дәлелдеп көріңіз.
Өнер алды – қызыл тіл.
Тіл тас жарады, тас жармаса бас жарады.
Басқа пәле – тілден.
Аңдамай сөйлеген ауырмай өледі.
Ойнап сөйлесең де, ойлап сөйле.
Жақсы сөз – жарым ырыс.
Тіл – қылыштан өткір.
Тіл тәуелсіз болмай,
Ел тәуелсіз болмайды.
Сөз қадірін білмеген,
Өз қадірін білмейді.
Жүйелі сөз жүйесін табар,
Жүйесіз сөз иесін табар.
Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні бар.
Жаттығу жұмыстары
2-жаттығу. Төмендегі сөйлемдерден 7 сөз таңдап алып, фонетикалық талдау жасаңыз.
Бұл қойлармен бұдан былайғы жүргізілетін жұмыс шаруашылыққа пайдалы негізгі белгілерді нығайтуға және жақсартуға бағытталуы тиіс. Жүннің сапалық көрсеткіштерін жақсартуға көңіл аудару қажет. Жүннің түсі ақ және ақ сұр болуы керек, оларда түсті талшықтар аз, ал өлі және құрғақ талшықтар болмауға тиіс. Тәжірибелердің көрсеткеніндей, 1 класты жартылай қылшық жүнді қойлар Орталық Қазақстанның жағдайында жоғары класты жүні бар қойлармен салыстырғанда анағұрлым тұрақты болып келеді. Осыған байланысты мұндай қойлардың санын көбейту аса маңызды.
3-жаттығу. Көп нүктенің орнына а,ә әріптерінің тиістісін қойып жазыңдар.
У...ли, күм...н, с...нді, д...укес, д...реже, г...зет, з...улім, Күл...нда, с...рсенбі, к...бинет, Сәбир..., к...лендарь, сір..., С...уле, дүд...м...л, ...ртель.
4-жаттығу. Төмендегі сөздерге ы,і дыбыстарын жалғап, қатаң дыбыстардың өзгеруін түсіндіріңіз.
Үлгі: тарақ (ғ)-ы
Ұрпақ, жарық, халықтық, дыбыстық
Достарыңызбен бөлісу: |
