Биологияны оқыту әдістемесінің ХVІІІ ғасырда дамуы
Л2.3
Сұрақ № 3
В.Ф.Зуевтің ұсынған әдістемесі
Л3
Дәріс өткізу түрі:
Жалпы шолу дәрісі
Л4
Мазмұны : (дәріс материалы)
Л4.1
(пункт материалы Л3.1)
1. Биологияны оқыту әдісі педагогика ғылымдар саласына жатады.
Жалпы жаратылыстану саласындағы ғылымдарды оқытып үйрету әдістерінің дамуы, 18- ғасырдың екінші жартысынан дами бастады. Пәннің дамуына биология мамандары, ғалымдар көптеген әдіскер мұғалімдер, көп жылдар бойы жүргізілген оқу- әдістемелік жұмыстарының нәтижесіне зор үлес қосты. Әдістемелік құралдар мен оқулықтардың мазмұны тарихтың дамуының әртүрлі кезеңдеріндегі қоғамдық- әлеуметтік құрылымның ерекшеліктеріне тікелей байланысты болады.
18- ші ғасырдың бастапқы кезеңдерінде табиғат туралы пән жарық көрген жоқ. Осы ғасырдың екінші жартысында арнайы мектептерде жаратылыстану пәні оқыту процесіне енгізіле бастады.
Екатерина II- ші өз еліне білімді мамандар қажетті болғандықтан, Ресейде мұғалімдер дайындайтын семинариялар (1783 ж) Халық училищелерін ашты, 5 жылдық бас училищелер және 2 жылдық кіші училищелер деп атады.
Л4.2
(пункт материалы Л3.2)
Осы оқу орындарында Академик Василий Феодорович Зуев (1757-1794) дәріс берді.
Осы кезеңнен бастап жаратылыстану пәнін оқыту әдістемесінің тарихы басталды. Оқулықтың бірінші бетінде автор пәннің мақсаты мен міндеттерін алғаш рет ашып берді. Щқулықта В.Ф.Зуев жаратылысты, табиғатты оқытудыяң жүйесі мен оқыту тәртібін көрсетті:
Қазба байлықтар (Өлі табиғат);
Тоңатын әлем (Өсімдіктер әлемі );
Жануарлари әлемі (Зоология);
Оқулықта өсімдіктер мен жануарларға , олардың биологиясына тоқтала отырып, адам өміріндегі пайдалану жолдарын да қамтыған. Оқулықта 148 жуық өсімдіктер мен 157 ге жуық омыртқалы жануарларға сипаттама берілген . Мазмұндауда автор К. Линнейдің систематикасын басшылыққа алып, саралаудан аулақ болып, адам тіршілігіне пайдалы өсімдіктер мен жануарлар түрлеріне көбірек тоқталған.
Оқулықтың кіріспе бөлімінде , сабақ берушілерге арналған ұсыныстар келтірілді. Сабақты әңгімелеу барысында көрнектілерді пайдаланудың тиімділігін көрсетті.
Оқулықтың екінші бөлімі «Жаратылыстану тарихының бейнелері» деп аталып, онда 57 сызбанұқа, 193 сурет берілді. Осы бейнелер сабақ өту барысында оқушыларға такратылып берілуі тиіс.
Оқулықтың құндылығы , барлық биологиялық мәліметтер нақты , ғылыми тұрғыдан дәлелденген , оқушылардың алған білімдерін іс- жүзінде пайдалану жолдарын көрсете білген.
Әулие Петр қаласында «Растущий виноград» журналының бас редакторы қызметін атқарады.
Жаратылыстану пәнін оқытумен қатар В.Ф.Зуев сол кездегі жаратылыстануды оқытудың маңыды проблемаларын шешу барысында көптеген еңбек етті. Пәннің ғылымилығы , көрнекілігі, оқушылардың білімді саналы түрде игеру, оқыту әдістерінің практикалық мәселелеріне де тоқталады.
Л4.3
(пункт материалы Л3.3)
18-ші ғасырдағы жаратылыстану пәнін оқытудың негізін қалаушы, оны бірінші рет оқу жүйесіне енгізуші В.Ф.Зуев болды.
19-шы ғасырдың бастапқы кезеңінде Ресейде халық ағарту министрлігі ашылып, Бас халық училищелері гимназияға айналды. Мұғалімдік семинариялар, педагогикалық институттар болып қайта құрылды. Осы оқу орындарында Зуевтің бағытын жалғастырушы оның шәкірті А. М. Теряев болды.
1812 жылғы Отан соғысынан соң, орыс қауымындағы республикалық ойлар үкіметтің жаратылыстану пәндерін оқытуға ғана аса көңіл бөлу керек деп көрсетілген.
Гимназиялардағы оқытылатын жаратылыстану бағдарламасы көлемді болғанымен ондағы жүйелілік пен кезектестік, бірізділік сақталмады. Жануарлар әлемі мен адам курсын оқыту аралығында үш жылдық үзіліс болды. Әрине жүйеліліктің сақталмауы әдістемелық қате болып саналады.
I - класта табиғат туралы жалпы түсінік 2- сағат
II-III - кластарда –зоология-3-2 сағат
IV-V- кластарда ботаника-2-1 сағат
VI - класта-минералогия-1 сағат
VII - Адам анатомиясы мен физиологиясы-1 сағат
Халық ағарту министрлігінің тапсырысы бойынша төмендегідей оқулықтар жарық көрді.
Математика пәнінің оқытушысы Симашко Ю.М. Зоология пәнінен жетекші құрал еңбегін жазды. 500 беттен тұратын бұл оқулықта 400 тұқымдас, 2000 туыстың жаратылытану әдістемесінде тоқырау кезеңі орын алды.
1849 жылы Даль кадет корпусына арнап, «Ботаника» оқулығын жазды. Пәннің құрылымы әдістемелық тұрғыдан ойластырылған, оқушылардың сана сезімін, ойлауын адамгершілігін сезімдердің дамуына бағытталып құрастырылды.
1846 жылы Жемчужиннің «Адам анатомиясы және физиологиясы» оқулығы жарық көрді. Жалпы ресйдегі 60- жылдардағы жаңашыл ойлар, жастардың тіршілікке, өмірге деген материалисттік көзқарастарын қалыптастыруымен, табиғи объектілерді бақылауға бағытталды. Сол кездегі аса көрнекті ғылым қайраткерлері К.А Тимирязевтің, М.А. Антонович және Д.И. Писаревтердің мақалаларында дарвинизм ойлары жұртшылыққа паш етті.
