Джек лондон. Текти сарын

ТЕКТІК САРЫН
Орыс тілінен аударған Дидахмет Əшімханұлы
(повесть)
ЖАБАЙЫ ӨМІРГЕ ОРАЛУ
Қажаумен кезбе түйсік тым ежелгі,
Бұғауын дəуір, дағды үзе берді.
Жабайы аң қатты ұйқыдан көзін ашып,
Кісенін сілкіп тағы түрегелді.
Бэк газет оқымайтындықтан бір өз басына ғана емес, Пюджеттен Сан-
Диего шығанағына дейінгі бүкіл сүйекті де сіңірлі, жүндес ит атаулыға
төніп келе жатқан қауіпті аңдаған жоқ. Мұның бəрі поляр түнегіне
түртпектеніп өткен біреулер сары металға кезігіп, сол олжаны көлік-кеме
компаниялары дабырлатып жер-жаһанға жайған соң мыңдаған адамның
Сібірге қарай лап қойған сəтінен басталған-ды. Ол адамдарға ауыр
жұмысқа жарайтын мығым, өздерін аяздан сақтайтын қалың да сабалақ
жүнді, ірі тұрпатты иттер қажет-тін.
Бэк күнгей Санта-Клара алқабындағы үлкен үйде мекендейтін. Жұрт
бұл орынды "судья Миллердің үй-жайы" деп атайды. Бұл өзі жол аузынан
сырттау, жартылай ағаш тасасында тұрған үй еді, тек бұта арасынан
баспанаға жағалай, жапсарлата салған кең де, саялы дəліз ғана көрініп
тұрады. Үйге қарай қиыршықтастан төселген жіңішке жол бар. Ол
бұтақтары ию-қию бытысқан сымбатты теректер түбіндегі көк шалғынды
қақ жара өтеді.
Үй сыртындағы жер тіптен кең. Онда қаптаған ат қараушылар мен
олардың көмекшілері күйбеңдеп жүретін кең жылқы қоралары тұр,
қызметшілерге арналған жабайы жүзім саясындағы іркес-тіркес үйшіктер

мен жүйелі салынған өзге де аула құрылысы көп. Ал бұлардан əріректе
көкмайса жайылым, жүзімдіктер, жеміс-жидек, бау-бақша көз тартады.
Мұнда терең құдықтан су тартатын қондырғы мен судьяның ұлдары əр
таңда, күн ыстықта тіпті түсте де шомыла беретін таспен цементпен
шегенделген жүзу əуізі де бар.
Осынау атшаптырым иеліктің бəрі Бэктің құзырында болатын. Ол
осында туған, өз өмірінің барлық төрт жылын осында өткізген. Əрине,
мұнда басқа да иттер бар еді. Мынандай — аса кең орында олардың
болмауы мүмкін емес-тін, бірақ ондайлар есепке кіре бермейді. Пайда
болуынан жоғалуы тез, тар күркелерде жатады немесе үй түкпірінен
ұзамайтын анау жапон мопсигі Туте секілді бар-жоғы белгісіз бірдеңелер,
яки жүн атаулыдан жұрдай, тып-тықыр мына Мексика иті Изабель сияқты
тұмсығын таза ауаға анда-санда ғана шығарып, бақ пен аулада сирек төбе
көрсететін қолапайсыз бір тіршілік иелері. Оның үстіне бұл үйде
жиырмадан кем түспейтін тұтас фокстерьерлер тобы бар, -олар да еден
жуатын құрал-жабдықтарымен қаруланған əйелдердің тасасында тұрып
терезе ішінен бой қылтитатын Туте пен Изабельге ызалана ырылдайды.
Бірақ Бэк үйкүшіктер тобына да, аула төбеттері қатарына да жатпайтын.
Барлық үй-жай өз қарауында болатын. Əуізде де жүзетін, судьяның
ұлдарымен аңға да шығатын. Қожайынның қыздары Молли мен Алисаны
ымыртта немесе таң ертесімен серуенге шыққан кездерінде қарауылдап
жүретін. Қысқы кештерде кітапханада алаулай жанған камин қасында
отыратын судьяның аяғы астында жатады. Оның немерелерін арқасына
мінгізеді немесе көкшалғында солармен бірге асыр салып ойнайды, олар
батыл түрде алды-артына қарамай аула түкпіріндегі фонтанға дейін, тіпті,
одан да арғы жайылым мен бау-бақша басталатын аулаққа шығып кеткен
жағдайда күзетіп жүреді. Ол судья Миллердің үй-жайы аумағындағы екі
аяқты тұрғындарды қоса есептегенде, жүгірген де ұшқан, өрмелеген жан
иелерінің бəрінің үстінен қарайтын билеуші падишаһ болғандықтан да əлгі
фокстерьерлер тұсынан кеуде керіп өтер еді, ал Туте пен Изабельді көзге де
ілмейтін.
Бэктің əкесі ірі сенбернар Элмо кезінде судьяның сенімді серігі еді. Бэк
те əкесінің лайықты ізбасары болатынын байқатқан. Əйткенмен ондай аса
ірі емес-тін, енесі, Шотландия овчаркасы Шеп секілді жүз қырық қадақ
қана тартатын. Алайда жақсы тұр-мыс пен жан-жақты құрмет арқылы
пайда болатын тəкаппарлықты қоссаңыз, жүз қырық қадақ та өзіңді асқақ

ұстауға жарап тұр. Бэк жарық дүниеге келген күшік күнінен бергі төрт жыл
бойы нағыз ақсүйектің күнін кешті; тым өр болды, тіпті, дүбірлі дүниеден
оңаша 
өмір 
сүретін 
кейбір 
дəулетті 
мырзалардың 
мінезінде
кездеспейтіндей аздаған өзімшілдік əдеті де жоқ емес-ті. Бірақ Бэктің
шектен шықпауына оның еркетотай үйкүшік еместігі де септігін тигізді.
Аңшылығы мен таза ауадағы өзге де түрлі ермектері семіруге жол бермей,
бұлшық етін қатайтқан. Суық суға шомылу дағдысы да ширатып,
шынықтыра түскен еді.
Төбет Бэк осылайша Клондайкте алтын табылып, адамдар төрткүл
дүниенің тұс-тұсынан суық Сібірге лап қойған 1897 жылдың күзіне дейін
өмір сүрді. Бэк мұның бірде-бірін білген жоқ, себебі газет оқымайтын еді.
Ол сондай-ақ бағбан көмекшілерінің бірі Мануэльмен достығының да
жақсылыққа апармайтынын аңдамаған-ды. Мануэльдің бір осалдығы —
қытай лотореясына құмар-тын. Əсіресе бұл құмарпаз ойыншының дауасыз
əлсіздігі өз жүйесіне ессіз сенетіндігінде еді де, түбінде орға жығылып
опық жемей тынбайтыны əу бастан-ақ белгілі болған. Жүйе бойынша ойнау
үшін ақша керек, ал кіші бағбанның жалақысы əйелі мен шұбырған
балаларының қажетіне зорға жетеді.
Мануэль опасыздық жасайтын сол қырсықты күні судья Миллер шарап
жасаушылар қоғамының жиналысына кеткен де, ұлдары спорт клубының
құрылысы жұмысымен жүрген, сондықтан Мануэль мен Бэктің бақ арқылы
əдеттегі серуенге (Бэк солай ойлаған) шығып бара жатқанын ешкім
байқаған жоқ. Тек олардың сұрауы бойынша пойыз аялдаған жерде шағын
"Колледж — бақ" бекетіне келгенін жалғыз бір ғана адам көрді. Əлгі адам
Мануэльмен əлдене туралы тілдесті де, одан қолдан-қолға өткен ақша
сылдыры естілген.
Бейтаныс:
— Тауарды ашық-шашық əкелгенің қалай? — деп күңк етті де, Мануэль
Бэктің мойнын жуан арқанмен қос қабаттап байлап берді.
Мануэль:
— Жанын көзіне көрсететіндей қаттырақ тартып қойсаң тырп ете
алмайды, - деді, ал анау жауап орнына құптаған сыңаймен бірдеңені
міңгірлей салды.

Бэк арқанды мойнына лайықты сабырмен таққызды. Рас, бұл бір түрлі
тосын жайт еді, бірақ өзімнен ақылдырақ деп білетіндіктен таныс
адамдарға сенетін-ді. Алайда арқанның ұшы бөтен біреудің қолына тиген
сəтте айбат шеге ырылдаған. Бұл əшейін өзінің өр мінезін аңдатып,
наразылығын байқатқаны-тын. Таң қалғанда, кенет арқанның қысылып
кеткені сонша, қылқынып қала жаздаған. Ашуы бұрқ ете қалған ол қиянат
жасаушыға тап берді, алайда анау да шапшаң қозғалған: тамақтан қатты
қысып, епті қимылмен шалқасынан түсірді. Арқан Бэкті аямай буындырды,
бірақ зор кеудесі басылып-көтеріле, ышқына ауыр тыныстап, тілі
салақтаған бұл əлгі адаммен жанталаса жағаласқан. Бұған дейін ешкім де
өзіне мұнша дөрекілік жасап көрген емес-ті, сондықтан ғұмырында дəл
мұндай ызаланып та көрмепті! Дегенмен, көп ұзамай-ақ əлсірей берген,
көздері шатынаған ол естен тануға айналған, пойыз тоқтаған сəтте екі
еркек мұны тауарлық вагонға бір-ақ атты.
Есін жиғанда ең алдымен тілінің ауырғанын түйсінді. Одан, жайсыз
секілді сезініп, жолайрықтағы паравоздың ащы қиқуын естігенде Бэк өзінің
қайда жатқанын түсінген. Судьямен бірге саяхатқа жиі шығатын ол жүк
вагонындағы жүріске қатысты əсерді жазбай таныды. Ит көзін ашты.
Жанарынан тұтқынға түскен корольдің атойлаған ашу-ызасы ұшқындап тұр
еді. Ұры оның алқымынынан шап бермекші болған, бірақ Бэк бұл жолы
шалымдырақ қимылдады. Азуды əлгінің қолына салған, сөйтіп арқанмен
қайтадан қылқынып, есінен тағы танғанша қарысқан жағы ашылған жоқ.
— Құтырған бұл! — деп түсіндірді анау арпалыстың шуын естіп
вагонға бас сұққан жолсерікке қан-қан қолын жасырып.
— Қожайыным мұны Фрискоға апаруды бұйырған. Сонда мұны
емдейтін бір керемет ит дəрігері бар көрінеді.
Бэкті ұрлаған адам кейінірек Сан-Францисконың порт қабағындағы
түпкі бөлмеде отырып сол түннің оқиғасын кездескеннің бəріне қолынан
келгенше əсерлей əңгімелеген.
— Сонда осы үшін небəрі елу аламын, — деп шағынды ол. — Білсем
ғой, қолма-қол мың берсе де аттап басар ма едім!
Білегі қанға боялған қол орамалмен таңулы еді, ал шалбарының оң жақ
балағы етектен тізеге дейін жұлма-жұлма.

— Ал əлгі жігіт бұл жұмысқа бола қанша алды? — деп қызығушылық
танытты қабақ қожайыны.
— Жүз. Одан төменге көнбей қойды.
— Бас-аяғы, демек, жүз елу ғой, — деді кабакшы. — Ал бұл ит оған
татиды, бəс тігейін!
Ұры орамалды жазып ит қапқан қолын көре бастады.
— Құтырған болып шықпаса жарар еді...
Онда о дүниеге аттанып кетуің де ғажап емес...
— Қорықпа, бұдан өлмейсің. Маңдайыңа дар ағашында салбырап тұру
жазылған! - деп қалжыңдады кабак иесі. Одан: — Кəне, аздап көмектесіп
жібер маған, кейін əрі қарай жылжи берерсің, — деп қосып қойды.
Есеңгіреп, тынысы тарылып, алқымындағы қылбұраудан жаны көзіне
көрінген Бэк қалайда қинаушыларға қарсылық жасауға тырмысты. Бірақ
мұны мойындаған ауыр жез қарғыбауын кесіп алып тастағанша қайта-қайта
еденге аунатып, арқанмен буындыра берді. Осыдан соң əлгілер бұғауды да
шешіп, Бэкті торға ұқсас шабақ жəшікке итеріп енгізе салды.
Ол осы тор ішінде ыза кернеп, намыстан қатты қорланып, сарғайтқан
ұзақ түнді өткізді. Осының бəрінің не екенін түсіне де алмаған. Өзінен не
тілейді бұл бейтаныс адамдар? Тар қапасқа не үшін қамады мұны? Бэк
қатты аңырды, төніп келе жатқан беймəлім қауіп түйсігі азапқа түсірді. Ол
ашылған есік тарсылын естіп бірнеше мəрте қарғып тұрған, — судья
немесе оның ұлдары келіп қалды ма деп елеңдеген еді, алайда тек əрбір
жол жарығы əлсіз май шырағданын сығырайтып сарай ішіне көз салған
кабак қожайынының ісінген сұлбасын көреді. Сөйтіп Бэктің көмейінен
шығуға оқталған қуанышты үн ызбарлы ырылға айналып кете берді.
Əйтеуір, кабак иесі бұған тиген жоқ. Тек таң азанда төрт еркек келді де,
жəшікті көтерді. "Тағы да жан қинағыштар ғой" деп ойлады Бэк, өйткені
бұлар қайдағы бір сабалақ-сабалақ, жалба-жұлба, күдікті біреулер екен.
Сондықтан да оларға тор қабырға ішінен еліре ырылдады. Бірақ аналар тек
ыржалаңдап, мұны таяқпен түртпектеген. Бұл əлгілерге керегінің өзі де сол
екенін түсінгенше азуды таяққа салған. Содан кейін ғана тұнжырап жата

кетті де, жəшікті фургонға ауыстырғанша қыбыр еткен жоқ.
Осылайша Бэк өзінің торымен бірге қолдан-қолға өте бастаған.
Бастапқыда бұл іспен көлік кеңсесінің кызметкерлері шұғылданды, олар
мұны басқа фургонға тиеді де, əрмен қарай əкетті. Одан қаптаған жəшіктер
мен сəлемдемелерге қосып пароммен жөнелтті. Одан соң үлкен теміржол
вокзалына жеткізген; ақыр аяғында қайтадан тауар вагонына əкеліп тықты.
Вагон екі күн, екі түн бойы ышқына гулеген паравоз соңынан жүйткіді.
Бэк те екі күн, екі түн бойы нəр сызған жоқ. Қатты ашынған бұл
жолсеріктердің қамқорлығына ырылымен жауап қатады, ал олар өш
қайтармақ үшін ызаландыра түседі. Қалшылдаған күйі аузы көбіктеніп
торға ұмтылғанында мұны мазақ қылып, қарқ-қарқ күліп, жаман қора
төбеттерінше біресе ырылдап, біресе үріп, мияулап, тұмсығының тұсынан
қол ербеңдетіп, əтеш болып шақырады. Бэк оның ақымақтық екенін
түсінді, əйткенмен соның өзі намысына тиіп, ашу-ызасы күшейген үстіне
күшейе түсті. Аштыққа əлі де болса шыдауға болар еді, бірақ шөлден
қаталады, осыдан да естен тана ашынған. Аса сезімтал, нəзік түйсікті бұған
əлгіндей қорлық кері əсерін тигізбей қойған жоқ, ақыры ауырды да қалды.
Ыстығы көтерілді, оған шөлден салдарынан ісінген тілі мен тамағының
кеберсуі қосылды.
Бір жақсысы, əйтеуір, мойны арқаннан бос еді. Байлаулы кезінде
мыналар əбден басынғаны рас. Ал қазір одан ада, енді көрсетеді бұл
оларға! Бұдан былай əлгілер бұғау сала алмайды бұған! Бұл осыған нық
бекінді. Екі тəулік бойы нəр татпағандықтан осынау уақыт ішінде бойды
кернеген кектің асқынғаны сондай, əлдекім бірінші болып соқтықса
сазайын оңбай тартатыны сөзсіз еді. Бэктің көзіне қан толып, нағыз
жыртқышқа айнала бастаған. Қазір мұны судьяның өзі де танымас еді, осы
күндер арасында мүлде өзгеріп кеткен-ді, сол себептен де жеткізушілері
өзін Сиэтлгс түсіріп, əйтеуір құтылған сəтте жеңілейе күрсінген.
Төрт адам өте сақтана жүріп, Бэк қамалған жəшікті фургоннан биік
дуалмен қоршалған аулаға ауыстырды. Қарсы алдыдан жағасы салбыраған
қызыл тоқыма свитер киген тортпақ денелі еркек шығып, жеткізушінің
қолындағы кітапқа мұны алғаны туралы қол қойған.
"Тағы бір азаптаушы" деп шешкен Бэк торға қарай айбаттана атылды.
Свитерлі адам тұнжырай мырс етті де, үйге кіріп, балта мен сойыл алып

шықты.
— Расымен де босатпақшысыз ба мұны? - деп таңырқады жүкші.
— Əрине, — деп жауап қатқан свитерлі балтасын жəшік қабырғасына
қадаған.
Төрт тасушы жалма-жан тұс-тұсқа шашырай қашып, қауіпсіз биік
шарбаққа шығып алды да, тағы бір қызықты тамашалауға кірісті.
Бэк балта жүзі тиіп жарылған іргеге тап беріп, оны тіспен жұлмалап,
қабырғаны бар денесімен қыңсылай соққылаған. Ит балта сырттан ұрған
тұсқа бірде ырылдап, бірде үріп іштен шабуылдайды. Ол тордан тезірек
шығып кету үшін алапат күш жұмсады, қызыл свитерлі адам да еш
абыржымастан мұны босатуға бекінгендей екен.
— Ай, қызыл көз пері-ай! — деді ол қорап саңлауы ит сыйып кетердей
əбден кеңейген кезде. Сөйтті де балтаны лақтырып тастап, оң қолына
сойылды алды.
Бұл уақытта Бэктің, шынында да, ашуы қара қазандай қайнағаны
сонша, тұла бойы дүрдиіп, қан толған көзі қызыл от шашып, езуінен ақ
көбік шұбырды. Ол осы мезетте өзінің жүз қырық қадақ салмағымен
атылып барып, адамға бас салуға дайындала бастаған. Ауаға ырши
көтеріліп жауына жармаса кетуге ұмтылды, бірақ сол мезетте ауыр соққыға
кезігіп, ұшқан бойда кейін серпілген. Жаны көзіне көрініп, тісі сақ еткен
Бэк ауада шыр айналып барып, жерге шалқалай құлады. Өмірінде таяқ жеп
көрмегендіктен абдырап қалған еді. Дəрменсіз қыңсылай ырылдаған ол
жалма-жан атып тұрып дұшпанға қайта бас салмақшы болғанында екінші
соққы жəне тұралатты. Енді ол бар пəленің сойылдан келгенін сезінген,
бірақ ызадан сақтықты тағы ұмытқан-ды. Оншақты рет атылды, — сойыл
секірген сайын сұлатып сала берді.
Əсіресе ауыр тиген бір соққыдан соң Бэк зорға көтерілген. Абдырағаны
сонша, енді жағаласуға əл-қуаты қалмап еді. Ол шатқаяқтап тұрды, аузы-
мұрнынан, құлағынан қан кетті, жылтылдаған, əдемі жүні қан аралас
сілекеймен былғанды. Қызыл свитерлі адам оған жайбарақат тақалып келді
де, тұмсықтан оңдырмай тағы соқты. Бэктің бұған дейін жеген барлық
таяғы мұның қасында түк емес екен. Арыстанша ырылдаған ол азап-
таушыға жəне ұмтылған. Алайда ол қолындағы сойылды сол қолына

ауыстарған анау ақырын ғана мұның астыңғы жақ сүйегінен ұстай алды да,
ересен күшпен шыр айналдырғанда Бэк алдымен ауада толық шеңбер
жасап, одан жартылай жəне бір дөңгеленіп барып жерге бас пен кеудесі
қатар соғылып, гүрс ете құлап түсті.
Бэк əлгіге қарай жəне бір мəрте қарғыды, əйткенмен анау қасақана
кейінге сақтаған алапат соққысын жəне бір сілтеп үлгерді. Бэк бұл жолы
естен танып түсіп еді.
— Міне, азамат! — деп саңқ етті риза дауыспен шарбақта
отырғандардың бірі. — Бұл кез келген итті тəубесіне түсіреді!
— Меніңше, мынандай итпен жағаласудан гөрі күніне бір рет касса
тонау əлдеқайда жеңіл болар, — деді көшір. Ол осыны айтты да орнына
отырып аттарды қулай жөнелді.
Бэк есін жинады, бірақ əбден əлсіреп, жығылған орнында жатқан қалпы
көзін қызыл свитерлі адамнан айырған жоқ.
— "Бэк" деген атқа келеді, - деді анау тірідей жүк тиелген жəшіктің
жіберілгенін мəлімдеген санфранцисколық кабакшының хатын дауыстап
оқып. — Ал, Бэк көгершінім, — деп жалғады одан көңілдене, — біраз
шуладық қой екеуміз, артығырақ та кеткен шығармыз, енді ең дұрысы,
ұмытайық осының бəрін. Сен өз ісіңді біл, мен — өзімдікін. Тілалғыш ит
болсаң бəрі ойдағыдай болады, ал бұзақылық жасасаң көзіңе көк шыбын
үймелетемін. Түсіндің бе?
Осыны айтқан ол ешбір сескенбестен жаңа ғана тоқпақтаған бастан
аялай сипады. Бэк оның қолы тиген сайын тіксінгенімен шыдады,
қарсылық көрсеткен жоқ. Свитерлі адам су əкеліп берді, бұл оны құныға
ішті. Бұдан соң жаңа қожайын ұстаған дəмді сыбаға — шикі етті кесек-
кесегімен жұлып алып ашқарақтана жеген.
Ол жеңілген еді (мұны өзі де түсінді), бірақ қыңған да, сынған да жоқ-
тын. Сойылмен қаруланған адамның өзінен мықтырақ екенін алғаш рет жіті
түсінген, ал алған сабағын ғұмырлық жадына тұтты. Сойыл осылайша
көзін ашқан. Ол мұны жабайы заңдар үстемдік ететін əлемге енгізген. Бэк
бұл заңды тез игерді. Сол сəтте өмірдің қатал шындығымен бетпе-бет
келген еді, бірақ одан сескенген жоқ: жан түкпірінен табиғи хайуандық
айлакерлік түйсігі оянайын деген.

Уақыт өте берді. Дəл сондай жəшікке салынған немесе жіп таққан басқа
иттер əкеліне бастаған. Бірі өте тілалғыш та жуас, екіншілері еліріп,
бастапқыдағы Бэк секілді ұли жөнеледі. Хайуандарды осылайша тəртіпке
түсіру əрекетін бақылаған Бэк санасына ақырындап қарапайым бір
шындықты мықтап сіңірді: сойылы бар адам би, қожайын екен, оны сүю
шарт болмаса да, бағынуға тиіс екенсің. Бэк те қожайынға мойынсұнды,
бірақ көзінше талай рет таяқ жеген кейбір иттердей құйрығын
бұлғаңдатып, қолын жалап жағынған жоқ. Ол сондай-ақ тəртіпке көнгісі де,
бағынғысы да келмеген бір иттің ақыр аяғында өлтіріліп тынғанын да
көрді.
Анда-санда бөтен біреулер келіп, қожайынмен кейде көңілсіздеу, кейде
оған жарамсақтанған кейіппен əлдене туралы тілдесіп тұрады. Сөйтіп
осындай əңгімелерден кейін иесінің қолына ақша ұстатқан əлгі адамдар бір
немесе бірнеше итті өздерімен бірге алып кетіп жатады. Бэк осылар қайда
кетеді деп, өзінше дал болады. Ертеңгі күндерден қатты сескене бастаған
бұл сатып алушылардың көзі өзіне түспеген сайын қуанатын-ды.
Алайда күндердің күнінде мұның да кезегі келді. Өзін тіксінткен ертеңгі
күннің үлесі оған ағылшын тілін бұзып сөйлейтін, оның өзінде де
мағынасы Бэкке түсініксіз қайдағы бір тосын сөздерді қолданатын ап-арық,
əжім-əжім əлдекімнің кейпінде жеткен.
— Sacredam, — деп айқай салды ол көзі Бэкке түскен бетте. — Miнe,
ит! Керемет төбет! Оһо! Қанша тұрады.
— Небəрі үш жүз. Су тегін, — деп жедел жауап қатты қызыл свитерлі
адам. — Саудаласып бұлданбайтын шығарсың, Перро? Ақша сенікі емес,
қазынанікі ғой.
Перро мырс етті де қойды. Итке деген сұраныстың көптігінен баға да
шырқап тұр еді, сондықтан оған Бэктей керемет ит үшін сұралған сома
бəлендей көп көріне қойған жоқ.
Канада үкіметі бұл саудадан кедейленіп қалмайды, ал мұның поштасы
жылдам жеткізілуі керек. Перро ит танитын еді, сондықтан бір қарағаннан-
ақ Бэктей иттердің мыңнан біреу болып жолығатынын жазбай таныған.
"Тіпті, он мыңның ішінен біреу ғана!" - деп өз-өзін түзеп қойды іштей.
Бэк ақшаның қолдан қолға өткенін көрді, сол себептен де жүзін əжім

басқан адамның өзі мен арсалаңдаған ньюфаундленд Кэрлиді ала
жөнелгенде таңданған жоқ. Бэк бұдан былай қызыл свитерлі адамды
ешқашан көрген емес. Ал Кэрли екеуі "Нарвал" кемесінің палубасынан
анадайда қалып бара жатқан Сиэтлге қарап тұрған сəтте енді жылы
оңтүстікті де ешқашан көре алмайтынын білген жоқ.
Перро екеуін де төмен қарай алып кетті де, Франсуа деген дəу қараға
тапсырды. Канада французы Перро қара торы адам еді, ал Франсуа одан екі
есе қара екен, себебі, ол метис болатын. Бэк мұндай нəсілді адамдарды
алғаш рет ұшыратқан (кейін ондайларды талай көрді), бұларды аса жақсы
көріп кете қоймағанмен лайықты құрмет тұтуға дағдыланды. Келе-келе
Перро мен Франсуаның əділ де сабырлы адамдар екеніне, ешқашан
жазықсыз 
жазаламайтынына, 
хайуанаттың 
мінез-құлқын 
жақсы
білетіндіктен оларды ешбір ит алдай алмайтынына көз жеткізген.
Кемеде Бэк пен Кэрлиді басқа екі итпен қатар орналастырды. Олардың
бірі кит аулайтын кеме капитаны Шпицберген аралынан əкелген
тайыншадай ірі, аппақ ит еді. Кейінірек бұл ит Өлі Жерге геологиялық
топты бастап жүрді. Өзі өте жуастың, алайда зұлым да болатын, бір
мезгілде жағынуға да шебер мұның жауыздығы да жоқ емес-ті: ол қатар
тамақтанған алғашқы сəтте-ақ Бэктің жемінің бір бөлігін жұлып əкетті.
Сазайын тарттырмақ үшін тап берген Бэктің алдын Франсуа ораған:
жыландай ысылдаған бишік ұшы ұрыға сарт етті. Бэкке өзіне тиісті сүйекті
қайта қақшып алудан өзге ештеңе қалған жоқ.
Франсуаның осы əділетті əрекетінен кейін Бэк оған құрметпен
қарайтын болған.
Ешкімге жағынуды білмейтін, сонымен бірге ешкімге ұнай қоймайтын
жəне бір ит бар, өзі жаңадан келушілердің тамағын тартып жеуге құмар да
емес.
Бірқалыпты, тұнжыраңқы тірлік салтын ұстанатын ол Кэрлиге "сен
тимесең мен тимен" екенін, ал соқтыға қалса оңдырмайтынын аңдатқан.
Дэйв дейтін бұл төбет тамақтанып алып ұйықтауды ғана біледі; ал ояу
жатса - тек есінеу, бұ дүниеде оны қызықтыратын ештеңе жоқ сияқты. Тіпті
"Нарвал" Шарлотта патшайым шығанағынан өтер тұста шайқалып,
сұрапыл толқындардың жалында жын ұрғандай безек қаққанда Бэк пен
Кэрли үрейден естерінен тана жаздаса, Дэйв анда-санда көңілсіз кейіппен

бас көтеріп, маңайға марғау ғана көз тастап қойып, бір есінеп алатын да,
мызғуға қайтадан кірісетін-ді.
Кеме дамылсыз бүлкілдеген қан тамырыңдай ырғақты мотор
жұмысының əсерінен күні-түні діріл қағады. Бір күн бір күннен өте
айнымайды, əйткенмен Бэк ақырында суық түсе бастағанын аңдаған.
Сосын, бірде қапалақтың дүрілі тына қалды да, "Нарвалда" аласапыран
əбігер басталды. Бэк те басқа иттер секілді айналадағы қауырт қарбаласқа
қарап, əлдебір өзгеріс басталғанын түсінген.
Франсуа бұлардың бəрін де мойыннан тізіп палубаға шығарды. Суық
жерді басқан Бэк табанының аппақ лайдан аумайтын əлдебір ботқаға батып
кеткенін сезінді. Түршіге пысқырынып, кері серпілген. Дəл сондай ботқа
жоғарыдан да жауып тұр екен. Бэк сілкінді, бірақ əлгі үсті-үстіне себелеуін
доғарған жоқ. Таң-тамаша болған бұл оны иіскеп көрді. Одан соң жалады.
Оттай күйдіріп жіберетін бірдеме... жəне тіліңде еріп кетеді. Бэк қатты
таңырқап, қайта жалады — сол əлгі еріп кетер бірдеме. Маңайдағылар
қарқ-қарқ күлді, бұл əлденеге ыңғайсызданып қалды, бірақ мына
адамдардың неге күлетінін түсіне алмады.
Бэк алғаш рет қарды осылайша көрген еді.