Э. М. Мурзаев былай деп жазған: Қазіргі әлемді географиялық атауларсыз елестету мүмкін емес. Пошта, телеграф, темір жолдар өз қызметтерін тоқтатады, үшақ- тар әуежайда, кемелер аты жоқ кеме токтайтын жерлерде түры
жүктеу/скачать 0,76 Mb.
|
treatise53019
| II тарау. Ономастиканың теориялық мәселелері
налыгы; 3) қоршаган географыяшқ объект туралы анық- таманы нақты атау беруде қолдану; 4) өзек пен периферияда байқалатын қүрылымның иерархиялы болуы; 5) атау беруші көзцарасы; 6) атау беруде өзара байланыстың болуы ” [Е.Л. Березович, 1992]; в) “Қазіргі топонимдік зерттеулер топонимнің жүйелігін көрсетеді, ягни әр түрлі тарихи кезеңдерге, әр тілге қатысты бір лингво-географиялық аймақтың топонимдік атаулар кешенін реттеп, жинастыруіиы қүрылымдық элементтерді білдіреді. Нақты бір территорияның бір тілдің географиялық атауларының жай жиынтыгы топонимдік жүйені қүрамайды. Бүл атау-лар өзара байланысты болуы керек. Топонимдік жүйенің негізгі қүрылымдық қатынасы ретінде жүйе ііиіндегі парадигматикалық және синтагматикалық қай- шылықтар қабылданады” [Л.М. Дмитриева, 2002]; г) “Антропонимдік жүйе атау берудің гасырлық тәжі- рибенің нәтижесі ретінде дәстүр, әдет-гүрып, алгашқы қауымдық культ және көзқарас, аталмыил қогам тари- хында болган әр түрлі этномәдени үрдістер сияқты эк- стралингвистикалық факторлармен шыгу тегі бойынша байланысқан әр түрлі антропонимдік модельдер жиын- тыгынан түрады” [В.У. Махпиров, 1997]; д) “Орыс антропонимдік жүйенің қалыптасуында тіл дамуының (деривациялың модель) ііикі заңдылықтары, адстратты және конвергентті өзара байланыс (кірме сөздер және калькалау) болады. Этноүжьімның тілдік санасында қогам мен тілдің дамуындагы алдыңгы тарихи кезеңдерден көрініс беретін көнерген модельдер мен жалқы есімдер түрлерінің сақталуын қамтамасьіз ететін оним қолданудың консервантты дәстүрлері күшті дамы- ган” [В.И. Супрун, 2000]. 142
Жалқы есімдер, імэдсн маралы к қарым-катынас, прецеденттік жалкы есімдер Жалқы есімдерді ғылыми түрғыдан ғана емес, әр үлттың екінші тіл немесе шет тілі ретінде үйренуінде практика түрғысынан зерттеу қызығушылығын тудырады. Сондықтан тілдік компетенцияны игеру мақсатымен тілді үйрету мен оқытудың тиімді жолдарын қарастыру қажет. Тіл иесі халықтың маңьгзды мәдени эталондары туралы дерек жиынтығынан түратын оқытылатын тілдің лексикалық және грамматикалық білімін инофон иғерсе, әр тілде сәтті қатынас жасалуы мүмкін. Аталмыш мәселелерді шешу түтастай алғанда вербалды коммуникация, мәдениаралық қатынас үшін мацызды. Әр түрлі лингвомәдени қоғамдастықтар арасында сәтті қаты- нас жасалу үшін үлттық тілдік (қазақ, орыс т.б.) сананың негізгі элементтері туралы нақты дерек қажет. Прецедентті атаулар тірек қүрамы болагын жалқы есім осындай элементтер болып табылады. Қазіргі кезде Ресей ғалымдары [Ю.Н. Караулов, Д.Б. Гудков, Ю.А. Сорокин, В.Г. Костомаров, И.В. Захаренко, В.В. Красных, Ю.Е. Прохоров т.б.] қазіргі орыс қоғамындағы тіл қолданысына жүйелі байқауларды тіл қүралдарын, олардың күнделікті әр деңгейлік әлеуметтік- мәдени, функционалды-стилистикалық, жанрлы-тақырып- тық қатынаста қалай қолданылагынын анықтау мақсатын- да жүргізген. Ең алдымен жалпы әдеби және стильдік нормалармен орыстың үлттық сөйленіс мәдениеті дәстүрімен жасалған әдеби тіл шектері анықталады. Зерттеушілер күші орыс санасының когнитивті базасын- да прецедентті феноменнің концептуалды берілуін, орыстың лингвомәдени қоғамындағы прецедентті феноменнің, соның ішінде прецедентті атауларды бөлу критерийлерін аныктауға жүмсалған. 143
жүктеу/скачать 0,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|