«КАЗЛЕГПРОМ-АЛМАТЫ» ЖШС-НЫҢ ЕҢБЕК ӨНІМДІЛІГІН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ

Факторлық талдау нәтижелері келесі мәліметтермен сипатталып отыр: кәсіпорынның еңбек өнімділігіне өндірісті ұйымдастыру, техника мен технологиялық деңгей, жұмыс уақытының шығындары әсер ететін төрт негізгі факторларды бөліп көрсетуге болады (11-сурет).

11-сурет – «Казлегпром-Алматы» ЖШС –ның еңбек өнімділігіне «оң» және «теріс» ықпалын тигізуші факторлар

Шығындарды азайту бағдарламасын қалыптастырамыз, оны төмендетуге қол жеткізуге мүмкіндік беретін іс-шаралар бағдарламасын әзірлеу шығындарды азайту жолындағы келесі қадам болуы тиіс. Мұндай бағдарламаны қалыптастырудағы әрекеттердің жалпы реттілігі бірнеше кезеңнен тұрады.

1. Кәсіпорын шығындарының құрылымы туралы мәліметтер жинау

Бұл кезеңде компания шығындарының ағымдағы және тарихи жағдайы (шығындардың баптары және олардың мөлшері) туралы деректер жиналады. Әдетте, қажетті ақпарат экономика және жоспарлаумен айналысатын бөлімшелерде: ЖЭБ, бюджеттік бақылау бөлімі және т.б. болады. Сонымен қатар, ақпарат тек бухгалтерлік есеп көздерінен ғана емес, сонымен қатар басқарушылық есептерден де алынғаны жөн, өйткені соңғысында ол әдетте неғұрлым толық талдамалық түрде ұсынылады. Шығындар туралы тарихи ақпаратты кемінде үш жыл, тоқсан сайын, ең дұрысы ай сайын жинап, инфляцияға түзету жасаған жөн.

4-кесте – Өнімсіз шығындарды қысқарту тәсілдері
Өнімсіз шығындардың түрі	Шығындарды азайту жолдары
Өнімді артық өндіру	1. Өндірісті жоспарлау сапасын жақсарту. 2. «Тартып алушы» өндіріс моделін қолдану. 3. Өндірістік желілерді баптау және қайта баптау уақытын қысқарту. 4. Әлеуетті сұранысқа зерттеу жүргізу.
Ақаулар және қайта жасау	1. Дайын өнімнің сапасын нашарлататын әрекеттерді жасауға мүмкіндік бермейтін «ақымақтан қорғау» жүйесін енгізу. Бұл ақау анықталған кезде өндіріс желісін тоқтататын сенсор немесе бұйымды құрастыру тәртібін шатастырмау үшін орналастырылған бөліктердің отырғызуорындары болуы мүмкін. 2. Операциялардың орындалуын бақылау жүйесін енгізу.
Материалдарды, бөлшектерді, құралдарды керексіз жылжыту және орнын ауыстыру	1. Өндірістік процестерде материалдардың, бөлшектердің, құралдардың қозғалысын оңтайландыру. 2. Жұмыс орындарын, өндірістік желілерді, сақтау орындарының орналасуын ұтымды ұйымдастыру.
Босалқы қорлар	1. Қорларды жоспарлауды оңтайландыру 2. «Дәл уақытында» әдістемесін қолдану, «Канбан» жүйесін енгізу, «5S» жүйесі.
Артық өңдеу	1. Өнімнің тұтынушылық қасиеттерінің, өндіріс технологиясының және т.б. өзгеруі
Күті	1. Өндірістік желілердің жүктемелерін теңестіру, процестерді синхрондау.

2. Шығындар туралы алынған деректерді талдау

Бұл кезеңде, ең алдымен, уақыт шығындарының өзгеруі зерттеледі. Осылайша, өзгерістердің маусымдылығын зерттеуге, сондай-ақ әртүрлі сыртқы және ішкі факторлардың шығындар мөлшеріне әсерін талдауға болады (корреляциялық тәуелділіктерді анықтау). Компания белгілі бір дәрежеде әсер етуі мүмкін шығындар басқарылатын шығындар деп түсініледі (берілген өндіріс бағдарламасында). Сонымен, жеткізушілердің шектеулі тобы өндіретін шикізат шығындарының мөлшеріне әсер етуі екіталай. Бірақ қызметкерлер құрамының шығындарын басқаруға болады.

3. Шығындарды азайтудың перспективалық бағыттарын айқындау

Шығындарды азайтудың перспективалық бағыттары абсолютті мәндер бойынша ең үлкен және сонымен бірге басқарылатын баптар болып табылады. Шығындарды азайтудың компанияның жалпы нәтижелеріне қалай әсер ететінін талдау қажет. Мысалы, жұмыс технологиясын өзгертпестен қызметкерлер құрамы шығындарының едәуір төмендеуі жұмысшылардың наразылығын тудырады және компанияның ең тиімді қызметкерлерін «тазартуға» қабілетті. Ал білікті қызметкерлер құрамынсыз компания жұмыс істей алмайды.

«5S» жүйесін енгізу кезінде оның жетістігінің негізгі аспектісі барлық қызметкерлердің осы жүйе олар үшін және тұтастай алғанда бүкіл кәсіпорын үшін әкелетін артықшылықтарды қалауы мен түсінуі болатындығын түсіну маңызды. Сондықтан, бұл жүйе ресейлік кәсіпорындарда қолданылуыықтимал деген ғана емес, сонымен қатар бұл жүйені қолдану қажет деген қорытынды жасауға болады [10].

5-кестеде 5S әдісі аудитінің чек-парағы жоспары нұсқаларының бірі ұсынылған, оны пайдалану жұмыс орнындағы, өндірістік учаскедегі, функционалдық саладағы нақты жағдайды бағалауға және тазалық пен тәртіпті ретке келтіру жөніндегі іс-шараларды әзірлеуге мүмкіндік береді.