Әдебиет теориясы. Нұсқалық. «Фолиант» баспасы, 2003. 344 бет. «Әдебиет теориясы»
жүктеу/скачать 1,48 Mb.
|
äåáèåò òåîðèÿñû. Íñàëû. «Ôîëèàíò» áàñïàñû, 2003. 344 áåò. « 2
| Р.Уэллек, О.Уоррен
Стиль және стилистика Жазушы үшін тіл сөздің тура мағынасында материал болып табылады. Кез келген әдеби шығарма белгілі бір тілден алынған материал болып табылады... Поэтикалық сөздің мағынасы контекспен анықталады: оқырман сөздердің ғана мағынасын танып қоймайды, сонымен бірге олармен байланысты синонимдер мен омонимдердің де мағынасына барады. Сөз тек қана өзінің жеке мағынасына ғана ие болып қоймайды, сонымен бірге фонетикалық немесе мағыналық, немесе этимологиялық жағынан өзара байланысты басқа сөздердің де мағынасын анықтап тұрады. Сол себепті поэзияны зерттеушілерге лингвистикалық дайындық қажет. Әсіресе, лингвистикалық білім сөздердің мағынасымен, олардың модификацияларын зерттейтін лексикология саласында қажетті. Әрине, лингвистика жекелеген сөздер мен тіркестердің мағынасын білу үшін ғана қажет емес. Әдебиет тілмен барлық аспектілері жағынан байланысты. Әдеби шығарма – ең алдымен дыбыстардың жүйесі, сондықтан да оның тілі белгілі бір тілдің жүйесінен сұрыпталып алынған тіл... Шығарманы лингвистикалық тұрғыдан қарау барысында тілдің эстетикалық әсеріне талдау жасау барысында ғана ол әдебиеттанудың сипатына, әдебиеттанудың қажеттіліктеріне ие болады, яғни қысқаша айтқанда стилистика болады... Антикалық дәуір эстетиктері сияқты стильдерді жоғары және төмен, шығыстық және аттикалық т.с.с. жүйелеп қана қоюға болмайды, Вильгельм Шнайдер (“неміс тілінің бейнелілік құралдары”, 1931) сияқты күрделі стилистикалық құрылымдарды талдау қажет. Сөз бен білдіретін нәрсе арасындағы қарым-қатынастар принципі бойынша стильдер мағыналық және сезімдік, тура және сипаттаушылық немесе кішірейткіш және ұлғайтқыш, дәл және жалпы, баяу және эмоционалды, төмен және жоғары, қарапайым және декоративті; сөздердің өзара қарым-қатынастары принципі бойынша пластикалық және музыкалық, тегеурінді және бос, тегіс және кедір-бұдырлы, түссіз және түрлі түсті; сөздер және тілдің бүкіл системасы қарым-қатынастары принципі бойынша ауызша және жазбаша, дерексіз және жеке; сөз және автордың қарым-қатынастары бойынша объективті және субъективті болып бөлінеді. Мұндай жіктеулер сөздік айтылымдардың қай-қайсысына да тән, бірақ біз әдебиеттің материалынан шыға отырып, әдеби стильдің талдау міндеттерін басшылыққа аламыз... Эстетикалық мақсат жетекші маңызға ие болғанда ғана стилистика әдебиеттанудың бөлігі болады, сонда ғана стилистикаға маңызды орын беріледі де, оның методттары бойынша әдеби шығарманың өзіне ғана тән сапалық ерекшеліктері зерттелінеді. Мұндай стилистикалық талдауды екі жолмен іске асыруға болады. Біріншісі, шығарманың стильдік системасын жүйелі түрде қарастырумен және бұл системаның ерекшеліктерін “тұтас мағына” беруі тұрғысынан түсіндіруге негізделеді, яғни оларды шығарманың эстетикалық мақсатымен байланысты түсінуге бару қажет. Мұндай жағдайда стиль шығарманың немесе шығармалар тобының дара тілдік жүйесі болып көрінеді. Екінші тәсіл, бірінші тәсілге қайшы келмейді, ол шығарманың тілдік жүйесінің дара сипаттары жиынтығының солармен салыстырылған басқа жүйелерден ерекшелігін көрсетеді. Бұл методтың негізі салыстыру болып табылады. жүктеу/скачать 1,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|