Әдебиет теориясы. Нұсқалық. «Фолиант» баспасы, 2003. 344 бет. «Әдебиет теориясы»
жүктеу/скачать 1,48 Mb.
|
äåáèåò òåîðèÿñû. Íñàëû. «Ôîëèàíò» áàñïàñû, 2003. 344 áåò. « 2
| Тұрсынов Едіге Дәріғұлұлы (1941)
Филология ғылымдарының кандидаты, қазақ фольклорына, жыраулық және ақындық поэзияға қатысты зерттеулердің авторы. Негізгі еңбегі: “Қазақ әдебиетін тудырушылардың байырғы өкілдері”. Уэллек Рене ХХ ғасырдағы белгілі американ әдебиеттанушысы. Негізгі еңбектері: “Жаңа сынның тарихы. 1750-1950”, “Әдебиет теориясы”. Уоррен Остин ХХ ғасырдағы белгілі американ әдебиеттанушысы. Негізгі еңбектері: “Тәртіпке ұмтылыс”, “Әдебиет теориясы”. Чернышевский Николай Гаврилович (1828-1889) Көрнекті орыс ғалымы, қоғам қайраткері. ХІХ ғасырдағы орыс әдебиетінің тарихына, әдебиет теориясына қатысты зерттеулер жазған. Негізгі еңбегі: “Өнердің болмысқа эстетикалық қатынасы”. Шкловский Виктор Борисович (1893-1984) Орыс ғалымы. Әдебиеттанудағы формалистік мектептің ірі өкілдерінің бірі. Негізгі еңбектері: “Орыс классиктерінің прозасы туралы жазбалар”, “Тарихи повестер мен әңгімелер”. Хализев Валентин Евгеньевич Орыс әдебиеттанушы ғалымы, профессор. Драматургия, әдебиет теориясы саласы бойынша еңбектердің авторы. Негізгі еңбектері: “Драма әдебиеттің тегі ретінде”, “Әдебиет теориясы”. Ысқақұлы Дандай (1947) Филология ғылымдарының докторы, профессор. Әдеби сынның теориясы мен тарихына, М.Әуезов, С.Мұқанов, Ғ.Мүсірепов шығармашылығына арналған зерттеулердің авторы. Негізгі еңбектері: “Сын жанрлары”, “Сын өнері”. Ысмайылов Есмағамбет (1910-1967) Қазақтың көрнекті ғалымы, ҒА корреспондент-мүшесі. Әдебиет теориясы, ХІХ-ХХ ғасырлардағы қазақ әдебиетін, Жамбыл, С.Сейфуллин шығармашылығын зерттеуші. Негізгі еңбектері: “Ақын және революция”, “Ақындар”. Якобсон Роман Осипович Орыстың көрнекті филолог ғалымы. Көркем әдебиеттің поэтикасы, тілі мен стилі, славян халықтарының әдебиеті мен фольклоры және Пушкин, Тургенев, Блок, Хлебников, Пастернак, Маяковский шығармашылығы туралы еңбектер жазған. Негізгі еңбегі: “Салыстырмалы славян әдебиеттануының негіздері”. Әзірлеген филология ғылымдарының кандидаты, доцент Е.Е.Тілешев 11 Дифирамбылық поэзия – Дионистің құрметіне, басқа да құдайлардың атына арнап айтылатын би үстінде орындалатын хор өлеңі. 22 Авлетика мен кифаристика – авл және кифара музыкалық аспаптарында ойнау өнері. 33 Софрон (б.э.д.Үғ.), Ксенарх, оның ұлы – мимдердің (тұрмыстық көрініс сценаларының) авторлары. 44 Триметр – метрикалық өлең жүйесіндегі өлшем. 55 Нома, номалар – салтанатты мерекелік жиындарда орындалатын гимн. 11 Фалликалық өлең – Дионис құрметіне арналған салтанатты шерулерде орындалатын өлең-жырдың бірі. 22 Гексаметр – метрикалық өлең жүйесіндегі өлшем. 11 Полигнот, Зевскид – б.э.д. Ү ғ. өмір сүрген көне грек суретшілері. 11 Ифигения, Орест – Еврипид трагедиясының кейіпкерлері. 11 Глосса – гр.сөзі, қиын, сирек кездесетін сөз. Бұл жерде: түсініксіз, ескірген сөз деген мағынада. 11 Бұл түр түпнұсқада екі рет қайталанады. 11 Автордың “ұлтшылдық” деп қолданатын сөзін қазіргі мағынасында емес, “ұлтжандылық” деп қабылдау дұрыс. 11 Бахыр – теңіз /М.Жұмабаевтың ескертпесі/. 11 Күңше – Жүсіп төренің қатыны. Айса, Ермек, Тортай – қарсы партиядағы адамдар. Күңше сол тұқымнан болса керек /М.Жұмабаев ескертпесі/. 11 Белинский В.Г. Собрание сочинений в трех томах. М., 1948. т. 3. стр. 190. 11 Әңгіме ХІХ ғ. орыс өміріндегі, немесе Еуропа өміріндегі тұрмыстық-әлеуметтік терминдер туралы болып отыр. 11 Белинский В.Г. Собр. Соч. В трех томах, М., 1948, т. І. 79-бет. 11 Сонда, 22-23 беттер. 11 Эльсбург Я. Вопросы теории сатиры. М., 1957, стр. 27 22 Квятковский А.П. Поэтический словарь, М., изд. “Сов. энциклопедия”, 1966. стр. 253 11 Лихачев Д.С. Текстология. Ленинград, 1983, с. 129 22 Лотман Ю.М. Анализ поэтического текста. Москва, 1979, с. 180. 11 Толстой Л.Н. Полн. Собр. Соч. В 90 томах. М., 1928-1958. Т. 61. С. 80 22 Белинский В.Г. Собрание сочинений в девяти томах. М., 1982. Т. 8. С. 372. 11 Каган М.С. Начало эстетики. М., 1964. С. 84. 22 Қаратаев М. Таңдамалы шығармалар. Үш томдық. А., 1974. 2-т. 19-б. 33 Қараңыз: Бахтин М.Б. Эстетика словесного творчества. Изд. 2-е. М., 1986. С. 11; Васильев С. Теория отражения и художественное творчество // Пер. С болгарского. М., 1977. С. 100-105; Храпченко М.Б. Творческая индивидуальность писателя и развитие литературы. М., 1972. С. 58-88. 44 Қараңыз: Әуезов М. Жиырма томдық шығармалар жинағы. А., 1985. 20-т. 426-б. 11 Бұл үзінді қазіргі қазақ тілі жазылу ережелері негізінде беріліп отыр. 22 Флажолет – ұшы бар ағаш флейта (сыбызғы), қазіргі кезде қолданудан шығып қалған. 33 Қате кеткен, қожа емес – ғази – жеңімпаз болса керек. 44 Орысша “товарищ” сөзінің Ш.Уәлиханов заманында дәл қазіргі “жолдас” мағынасында болмағанына назар аудара кетіңіз. 55 mаnаb – манап (қыр.) – феодал, ақсүйек. 66 1423 ж. Никонов жылнамаларында адайларға Құдайдат ханның шабуыл жасағаны, тағы да: “Алып денелі, ерен мықты татар батыры Көкшені өлтіргенде...” (Уәлиханов ескертпесі). 77 “Жылнамалар жинағының” 156-бетінде, Қадырберді хан мен Едігенің Електегі шайқасында Ер Көкше қаза тапты. 88 Бұл өлеңдердің тура жазылуын, қазір қазақтар қалай сөйлейді, дәл солай беруге тырыстым. (Уәлиханов ескертпесі). 99 Орыстар қазақтарды қырғыз деп атағанымен, олар өздерін қазақ деп атайды. Ескі замандарда қазақ сөзі – еркін, еркінше деген ұғымды білдірген, мен оған күмән келтірмеймін, ал қазақлық құру деген етістік Бабұрдың Шайбани әулеті туралы жазбаларында – “Бабұрнамада” жиі ұшырасады. Ондағы қазақ сөзінің мәні – кезбе, қаңғыбас, осы атаудың ертедегі орыс елінде ежелден белгілі және жиі қолданылғаны: “А... кове мере казаком кочует на поле, со множими людьми – то вашему царскому величеству ведомо...” Басқа бір жерінде: “А тебе (Когулу) – будучи на поле и живучи казаком от нашие царские рати и от вогнанного боко” т.с. (Собрание Государ. Грамот и договоров, т. ІІ, № 68) (Уәлиханов ескертпесі). 1010 Осы жерде текст үзіледі. 11 Баяндама бойынша болған жарыссөзде “тыб” пен “тұмарды” халық әдебиетінен шығарып тастау қажеттігі жөнінде айтылды. Әйтсе де олардың халық арасына кең таралғандығын және қарапайым бақсылардың өзі жиі қолданатынын ескере отырып, автор халық әдебиеті санатында қалдырғанды жөн көрді. 11 Біз ендігі жерде Орхон ескерткіштерін қазақтың Қобыланды, Алпамыс жайындағы көне эпостарымен салыстырып отырмыз. 11 Виноградов В.В. Стилистика Теория поэтической речи. Поэтика. М., 1963, 165-166. 22 Сонда, 168-б. 33 Виноградов В.В. Стилистика..., с. 204. 44 Ларин Б.А. Лекции по истории русского литературного языка (Х середина ХҮІІІ в.). М., 1975, с. 5-6. 55 Белинский В.Г. Полн.собр.соч. М., 1955, т.9, с. 477 66 Брюсов В.Я. Избранные сочинения. В 2-х т. М., 1955, т.2, с. 335 77 Виноградов В.В. Стилистика..., с. 186-187. ** Біз мұны “ХҮ-ХІХ ғасырлардағы қазақ поэзиясының тілі” (1976) деген кітапта кең сөз еткенбіз, 126-139 беттерді қараңыз. 11 В.Фролов. О советской комедии. М., 1954; Его же. Судьбы жанров драматургии. М., 1957; В.Волькенштейн. Драматургия. М., 1969; Н.Федь. Искусство комедии. М., 1978; Ю.Борев. Комическое. М., 1970; В.Сахновский-Панкеев. О комедии. М., 1964. 11 Проблемы жанра и стиля. Уфа, 1970. 22 Сонда, 33-35 б. 33 Тодоров Цветан. Поэтика – В кн.: Структурализм, “за” и “против”. М., 1975, с. 100. 44 Виноградов В.В. Аталған еңбек. 55 Қараңыз: Веселовский А.Н. Историческая поэтика. Л., 1940; Добин Е. Жизненный материал и художественный сюжет. Л., 1956; Виноградов В. Сюжет и стиль. М., 1963; Кожинов В. Сюжет, фабула, композиция. – В кн.: Теория литературы. М., 1964. 66 Виноградов В. Сюжет и стиль. С. 21. 11 Қараңыз: Проблемы теории литературной критики. МГУ, 1980, 246-бет. 11 Қараңыз: Пушкин А.С. Собр.соч.: в 10 т. М., 1962 Т.9. с. 130 22 Ф.И.Тютчевтің бірқатар өлеңі “Современиик” журналында 1836 жылы /№ 3,4/ басылды. 11 Қараңыз: Жұмалиев Қ. Стиль - өнер ерекшелігі. Алматы, Жазушы, 1966, 7 б. 22 Бұ да сонда, 19 б., Оразаев Ф. Замана қаһарманы. Алматы, Жазушы, 1981, 147 б. 33 Қараңыз: Многообразие стилей в советской литературе. Москва – Ленинград, “Наука” баспасы, 1965, 21 б. 44 Қараңыз: Тимофеев Л.И. Основы теории литературы. Москва, “Просвещение” баспасы, 1966, 391-393 б; Г.Л.Абрамович. Введение в литературоведение. Москва, Просвещение, 1970, 298 б. 55 Қараңыз: Проблема стиля в современном советском литературоведении. “Литературные направления и стили” жинағы ішінде. Изд-во Московского университета, 1976, 47-48 б. 66 Қараңыз: Қабдолов З. Сөз өнері. Алматы, Мектеп, 1976, 349-352 б.; Оразаев Ф. Шолулар-деректер, пікірлер-ойлар. “Қазақ әдебиеті” жинағы ішінде, Алматы, 1969, 99 б.; Кекілбаев Ә. Өмір, талант, шығарма. “Жұлдыз” журналы, 4, 1981, 208-212 б. 77 Қараңыз: Проблемы литературного стиля. Изд-во Московского университета, 1970, 40 б. 88 Многообразие стилей в советской литературе. Москва – Ленинград, Наука, 1965, 17, 20, 134 б. 99 Қараңыз: Палиевский П.В. Постановка проблемы стиля. “Теория литературы” деген кітап ішінде. Москва, Наука, 1965, 33 б.; Борев Ю.В. Художественный стиль, метод и направление. “Теория литературных стилей” деген кітап ішінде. Москва, Наука, 1982, 86 б. 1010 Қараңыз: Поспелов Г.Н. Проблемы литературного стиля. Изд-во Московского университета, 1970, 94 б.; Борев Ю.В. Художественный стиль, метод и направление. “Теория литературных стилей” деген кітап ішінде. Москва, Наука, 1982, 86-87 б. Ковалев В.А. Многообразие стилей в советской литературе. Москва – Ленинград, Наука, 1965, 50 б. т.б. 1111 Бұл ұйғарымды, біздіңше, неғұрлым дәл, жүйелі дәлелдеген ғалым – Тимофеев Л.И. Қараңыз: Основы теории литературы. Москва, “Просвещение” баспасы, 1966, 392-393 б. 1212 Қараңыз: Ковалев В.А. Многообразие стилей в советской литературе. Москва – Ленинград, Наука, 1965, 10-11 б. 1313 Қараңыз: Абрамович Г.Л. Введение в литратуроведение. Москва, Просвещение, 1970, 304-305 б. 1414 Қараңыз: Поспелов Г.Н. Проблемы литературного стиля. Изд-во Московского университета, 1970, 93 б. 1515 Орыс әдебиеті ғылымында жанр, әдіспен қатар, стильдің де жинақтау сипатындағы рөлі дәлелденген. Қараңыз: Тимофеев Л.И. Слово в стихе. Москва, Советский писатель, 1982, 276-277 б. Зерттеуші А.Н.Соколов стильдің “таза”, немесе белгілі бір бағыт, ағымнан тыс бірыңғай дербес түрі болуы мүмкін еместігін сөз етеді. Қараңыз: “Теория стиля”. Москва, Искусство, 1968, 152 б. Сондай-ақ стильдегі даралық пен типтілікті көрсеткен М.М.Гиршман пікірі де бұл ұғымды тек жекешелендіруге алып кетудің біржақты, үстірттігін, дәлелдесе керек. Қараңыз: Изучение диалектики общего и индивидуального в стиле. “Теория литературных стилей” деген кітап ішінде. Москва, Наука, 1982, 17 б. 1616 Қараңыз: Поспелов Г.Н. Проблемы литературного стиля. Изд-во Московского университета, 1970, 114-116 б. 1717 Алысқа бармай-ақ, осы орайда қазақ зерттеушісі Ә.Кекілбаев пікірін дәлелді деп санаймыз. Қараңыз: Өмір, талант, шығарма. Жұлдыз, 4, 1981, 209 б. 1818 Қараңыз: Ковалев В.А. Многообразие стилей в советской литературе. Москва – Ленинград, Наука, 1965, 12 б.; Поспелов Г.Н. Проблемы литературного стиля. Изд-во МГУ, 1970, 98-99 б. 1919 Қараңыз: Подгаецкая И.Ю. Границы индивидуального стиля. “Теория литературных стилей” деген кітап ішінде, Москва, Наука, 1982, 32 б.; Гончаров Б.П. Проблемы художественного целого и системность стилевого анализа. Бұ да сонда, 231 б. 2020 Әр ақынның өзінше жырлауы керектігі, оның мәні туралы құнды ойлар белгілі орыс совет ақыны М.Исаковский еңбегінде бар. Қараңыз: О поэтах, о стихах, о песнях. Москва, Советский писатель, 1968, 190-191 б. 2121 Стильді түсінуде ақынның жеке басының мәні туралы қазақ әдебиеті ғылымында көп айтылды. Қараңыз: Жәмішев Ә. Лирика табиғаты дегенде. Жұлдыз, 8, 1967, 149 б.; Ыбырайымов Б. Парасат толқыны. “Қазақ әдебиеті” газеті, 25 қыркүйек, 1981, 11 б. Бөпежанова Ә. Дәуірмен үндескен бақытты өлең. “Уақыт және қаламгер” деген жинақ ішінде. Алматы, Жазушы, 1981, 203 б.; Әлімқұлов Т. Жазушылық оңай ма? “Сөзстан” деген жинақ ішінде, Алматы, Жалын, 1982, 96-97 б. 11 В.Виноградов. О языке художественной литературы. М., 1959, стр. 154. 22 Храпченко М.Б. Творческая индивидуальность писателя и развитие литературы. М., 1972, стр. 101; В.Д.Днепров. Проблемы реализма. Л., 1960, стр. 302. 33 Сб. “Проблемы международных литературных связей”. Л., 1962, стр. 50. 11 Лихачев Д.С. Человек в литературе Древней Руси. М., 1970., с. 72. жүктеу/скачать 1,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|