«экология және тұРАҚты даму» барлық мамандықтарға арналған ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік материалдары доцент Жумабеков С. Ж
Каспий аіімағының экологнялык жағдайы
жүктеу/скачать 140,82 Kb.
|
44961bc1-4649-11e4-973d-f6d299da70eeЭкол.3 каз
- Бұл бет үшін навигация:
- Каспий теңізі
| Каспий аіімағының экологнялык жағдайы. Бүл ауданның экологиялык жағдайы Каспий теңізінің денгейінің көтерілуіне және жағалаулык теніз экожүйееінің антропогендік эсерге үшырауына байланысты болады. Ғалымдардын болжамдары бойынша теңіз деңгйінің көтерілуі жағалаулык сызыктың 2400-2700 км үзарып, су астында қалған жерлерге тагы да 1,2-2,2 млн. Га қосылуына әкелуі мүмкін.
Су астында калу каупі эсіресе Каспийдің Солтүстік жэне Солтүстік-Шығыс жагалауындагы мұнай кен орындарына төніп отыр. Су астында калу каупі төніп отырған 43 мүнай кен орындарының 32-сі Атырау, ал 11-і Маңғыстау облысында орналасқан. Каспий теңізі дуние жузіндегі бекіре тэрізді балықтардың ең ірі мекен ету ортасы болып табылады. Сондықтан Каспий мэселесі тек мемлекстаралық кана емес, ғаламдық мэселе болып табылады. Каспийдің биологиялык алуантүрлігін сақтау бүкіл элемдік кауымдастықтың жумыеы. 1995 жылы Тегеранда Каспий маңындагы мемлекеттердің окілдерінің кездесуі өтті. Бул кездесудің максаты Каспий аймагынын экологиялык турактылығы мен оның ресурстарынын пайдалануды басқару концепциясын жаеау болып табылады. Бірақ кез келген экологиялык багдарламаның іс жузіне асуына, оның ірі мунай-газды аймак ретінде маңызының артуы күрделендіреді.
Каспий теңізі негізінде Жер бетіндегі ең үлкен көл болып саналады. Орташа ені 400 шақырымдық, солтүстіктен оңтүстікке 1200 шақырымға созыла отырып, ол бес тәуелсіз мемлекеттің жағалауын жуып өтеді және өзара екі ірі құрлық – Еуропа мен Азияны байланыстырады. Каспийдің жағалау сызығының ұзындығы 7 мың шақырым, жалпы ауданы шамамен 400 мың шаршы шақырымды құрайды, ол Балтық, Адриат, Ақ теңіздер сияқты Дүниежүзілік мұхиттың бірнеше теңіздерінің аумағынан біршама асып түседі. Каспий теңізі өзінің ұзақ тарихында қазіргі пішініне келгенге дейін өзінің кескіні мен көлемін бірнеше рет өзгерткен. Ұзақ уақыт бойы Жерорта, Қара, Азов және Каспий теңіздері Дүниежүзілік мұхтипен бірігіп бір ғана орасан үлкен теңіз бассейнін құрап жатқан. Каспий теңізі туралы алғашқы мәліметтер антикалық кезеңнің географтары мен жазушыларының жұмыстарында келтірілген. Б.э.д. 323 жылы Александр Македонский теңзде жүзуші Патроклды Каспий теңізінің жағалауын зерттеуге жібереді. Патрокл Кара-Бұғаз-көл шығанағына дейін жетеді және ол оны Каспий теңізін мұхтипен байланыстыратын өзеннің бастауы ретінде қабылдайды. Сол кезеңнің көптеген ғалымдары Каспийді, олардың түсінігі бойынша жұрттың бәріне белгілі жерді қоршап тұрған Дүниежүзілік мұхиттың солтүстіктегі шығанағы деп санады. Ежелгі заманның атақты географы Страбон өзінің «География» кітабында Каспийді батыстан шығысқа параллель бойынша созып көрсеткен. Орта ғасырда Батыс Еуропаның ғалымдарының Каспий теңізі туралы мәліметтері өте аз болды. Афанасий Никитин өзінің Үндістанға сапары кезінде тверлік көпестермен бірге Каспийде болған, сол саяхатын өзінің «Үш теңіздің арғы жағына саяхат» кітабында сипаттап жазған. Ол Дербент өзенін бірінші өзен ретінде санайды. Каспий теңізінің барынша дәл картасын неміс ғалымы және саяхатшысы Адам Олеарий жасады жүктеу/скачать 140,82 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|