Экономика, жаһандану және еңбек
Қазақстан жаһандық әлеуметтік –экономикалық жүйеде
жүктеу/скачать 50,31 Kb.
|
12 Бекбусинова Гульдана ППП-21 ӘЛЕУМЕТТАНУ
| Қазақстан жаһандық әлеуметтік –экономикалық жүйеде
Өзгермелі әлемнің қазіргі жағдайында, жаһанданудың күшеюі және әлемдік нарықтардағы бәсекелестіктің күшеюі әлеуметтік-экономикалық дамудың жаңа модельдерін іздеу, экономикалық өсу көздері мен факторларын әртараптандыру проблемасын алға тартады. Осыған байланысты, қалыптасқан жаңа геосаяси жағдайларда және әлемдік экономикалық жүйеде дағдарыстық құбылыстардың күшеюінде, бірқатар белгілі отандық ғалымдардың пікірінше, Қазақстан үшін оның сандық көрінісіндегі экономикалық өсу ғана емес, ішкі және әлемдік нарықтарда ұлттық өндірушілердің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ететін дамудың инновациялық сипатында көрінетін оның сапасының өзгеруі қажет. Бұл ереже Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың 2017 жылғы 31 қаңтардағы "Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік"атты Қазақстан халқына Жолдауында нақты ашылған болатын. Индустрияландырудың үшінші бағдарламасын нақты іске асыру 2020 жылдан бастап қазіргі Мемлекет басшысы Қ.-ж. Тоқаевтың басшылығымен басталды. 2019 жылғы шілдеде ҚР Үкіметінің кеңейтілген отырысында сөйлеген сөзінде ол елді индустрияландыруды жалғастыру қажеттігін атап өтіп, тиісті мемлекеттік бағдарламаны іске асыру жылдарында 1250 жаңа кәсіпорын іске қосылғанын, 120 мыңнан астам жұмыс орны құрылғанын еске салды. Бағдарлама бұрын Қазақстанда болмаған жаңа өндірістерді ашуға мүмкіндік берді. – Алайда, іс жүзінде жағдай онша қызық емес,-деді Қасым-Жомарт Тоқаев. - Қазақстандық салалардың сыртқы және ішкі бәсекеге қабілеттілігі жоғары емес. 2017 жылғы экономикалық күрделіліктің жаһандық индексінде Қазақстан 133 елдің ішінде 81-орынды ғана иеленді. Сондықтан көлемді ұлғайтып қана қоймай, өндірілетін және экспортталатын тауарлардың себетін қиындату маңызды. Сонымен қатар, отандық экспорттың құрылымы өзгермейді. 70% - дан астамын өндіруші өнеркәсіп өнімі құрайды. Бұл ретте өңдеу өнеркәсібі экспортының тек 14% - ы ғана. - 2025 жылға қарай Үкіметтің алдында цифрлық технологияларды енгізген өңдеу өнеркәсібінің ірі және орта кәсіпорындарының санын 200-ге дейін жеткізу міндеті тұр. Бұл күрделі міндет, бірақ Үкімет пен барлық атқарушы органдардың мойнында болады деп ойлаймын. Нәтижесінде ағымдағы деңгейден өту қамтамасыз етілуі тиіс, - деп атап өтті Президент. Мемлекет басшысы Қ.Тоқаевтың күш-жігерімен "100 нақты қадам" Ұлт Жоспарын орындау табысты жалғасуда, ол экономиканың орташа әлемдік деңгейден жоғары өсу қарқынын қамтамасыз етуге және республиканы 30 озық елдің қатарына орнықты ілгерілетуге арналған. Нәтижесінде қазір бізде 3D-принтинг, онлайн-сауда, мобильді банкинг, цифрлық сервистер, оның ішінде денсаулық сақтау мен білім берудегі және басқа да перспективалы салаларды дамытудың бастамасы қаланды. Үкімет сондай-ақ "Цифрлық Қазақстан"жеке мемлекеттік бағдарламасын әзірлеп, жүзеге асыруда. Жаңа индустрияларды құрумен қатар ел басшылығы Қазақстан экономикасы өсуінің негізгі драйверлері ретінде дәстүрлі базалық салаларды дамыту міндетін қойды. Бұл өнеркәсіп, АӨК, көлік және логистика, құрылыс секторы және басқалары. Үкіметке бизнеспен бірлесіп, 2025 жылға дейін базалық салаларды технологиялық қайта жарақтандырудың кешенді шараларын әзірлеу тапсырылды. Сонымен қатар, әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, дағдарыстық құбылыстардың өсу кезеңінде өңдеу өнеркәсібі оларға барынша орнықты болып қалуда. Қазақстанда бұл сала өндіруші және өнеркәсіптің өзге секторларына қарағанда соңғы жылдары нақты көлем индексі бойынша оң аймақта тұр. Қазақстандық индустрияны дамыту институты үлгілеген болжамдар индустрияландыруды дәйекті жалғастыру кезінде 2025 жылға қарай экспорт құрылымындағы өңделген тауарлардың үлесі екі есе өсіп, шамамен 48% - ға жетуі мүмкін екенін көрсетеді. Тағы 3-4% - ға жуығы ауыл шаруашылығы өніміне (Ауыл шаруашылығын қарқындатуға бағытталған реформалар жүргізілген жағдайда) тиесілі болуы мүмкін. Бұл мұнай емес сектор есебінен валюталық түсімнің жартысынан астамын қалыптастыруға мүмкіндік береді. ҚР Тұңғыш Президенті-Елбасының пікірінше, аграрлық сектор экономиканың жаңа драйверіне айналуы тиіс. "Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешенінің болашағы зор. Көптеген позициялар бойынша біз әлемдегі ең ірі аграрлық экспорттық өнім өндірушілердің бірі бола аламыз. Әсіресе экологиялық таза тамақ өнімдерін өндіру бойынша. Made in Kazakhstan бренді сондай өнімнің эталоны болуға тиіс. Сонымен бірге, біз бүкіл Еуразия құрлығында астық өндіретін "нан себетіне" айналуға тиіспіз. Бізге шикізат өндірісінен сапалы, қайта өңделген өнім шығаруға көшуді қамтамасыз ету қажет. Сонда ғана біз халықаралық нарықтарда бәсекеге түсе аламыз". Сонымен қатар, Мемлекет басшысы Қ.-ж. Тоқаевтың пікірінше, Елбасы Н.Ә. Назарбаев айқындаған негізгі мақсатқа қол жеткізу, ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігін және экспорт көлемін 2,5 есе арттыру үшін бірқатар проблемаларды тезірек шешу талап етіледі. - Сала инвесторлар үшін әлсіз тартымды болып қалатыны жасырын емес. Ауыл шаруашылығына тікелей шетелдік инвестициялардың жалпы көлемінің 1% - ы ғана және негізгі капиталға инвестициялар көлемінің 3,2% - ы тартылды. Бұл өте алаңдатарлық көрсеткіштер. Барлық халықаралық қаржы институттары бір ауыздан біздің ауыл шаруашылығында зор әлеуетіміз бар деп Айтады. Ал ДДҰ қазір сонда. Демек, біз нашар басқарушылармыз, мұнда басқа қорытынды жоқ, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев. – Бізге таяудағы бесжылдықта ауыл шаруашылығында нақты серпіліс жасау қажет. Дамудың негізгі бағыттарын және іс-қимылдардың нақты схемасын анықтау қажет. Осыған байланысты Президент АӨК-ке инвестициялар тарту бойынша тиімді жұмысты жолға қою міндетін қойды, онсыз оның дамуына тиісті серпін беру мүмкін емес. Үкіметке және Kazakh Invest таяудағы үш жылда Қазақстанға осы саладағы ірі, танымал корпорацияларды тарту тапсырылды – және одан да көп, соғұрлым жақсы. - Біз бәсекеге қабілетті болуымыз керек және саланың немесе аймақтың басшылығының өзгеруіне байланысты өзгермейтін тамаша коммерциялық және фискалдық жағдайларды жасай білуіміз керек. Айтпақшы, бұл өте маңызды мәселе. Басшылық өзгеріп, инвесторларға бұрын болған барлық нәрсені айтады, ұмытып кетемін – Мен келдім, бәрі басқаша болады. Осы маңызды салада қандай дәйектілік, сабақтастық туралы айтуға болады? Фермерлер мемлекеттік қолдау шарттарының жиі өзгеруіне шағымданады. Бұл сәйкессіздік дұрыс инвестициялық шешімдер қабылдауға кедергі келтіреді, агробизнестің тартымдылығы мен табыстылығын төмендетеді, кәсіпкерлердің сенімсіздігін тудырады. Үкімет ауыл шаруашылығы саясатының нақты қысқа және орта мерзімді басымдықтарын тұжырымдап, олардың негізінде қолдау құралдарын тұрақтандыруы қажет, әйтпесе олар жұмыс істемейді, – деді Мемлекет басшысы. Қасым-Жомарт Тоқаев АӨК өнімдерін экспорттаудың әлеуеті зор екенін атап өтті. Экспортты қолдауға жоспарланған 500 млрд теңгенің 100 млрд теңгесі ауыл шаруашылығына қарастырылғаны таңқаларлық емес. Қазіргі уақытта, Президенттің айтуынша, АӨК өнімдері экспортының 60% - дан астамы-шикізат. Мемлекет басшысы жерді тиімді пайдалануға қатысты тағы бір өзекті мәселені көтерді. Ол Үкіметке барлық ауыл шаруашылығы жерлеріне аудит жүргізуді және жер кадастрының ақпараттық жүйесін цифрлауды тапсырды. Бұл жұмыс 2020 жылдың соңына дейін аяқталуы керек. Тәуелсіздік жылдарында совхоздар мен колхоздарды таратып, біз жаппай фермерлік (шаруа) қожалықтарының үлгісіне көштік. Бірақ ол біздің халық тығыздығы ең төмен және осыған байланысты жолдар, байланыс, энергиямен жабдықтау объектілері, мектептер мен ауруханалар тығыз желісі жоқ дала кеңістігімізде өміршең емес екені белгілі болды. Бұл күрделі күнделікті проблемаларды тудырды. Қазір қазақстандық ауыл шаруашылығында шаруашылық жүргізудің кооперативтік нысанына оралу керек деген түсінік қалыптасып келеді. Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың бастамасы бойынша. Назарбаева 2015 жылғы 29 қазанда "ауыл шаруашылығы кооперативтері туралы"заң қабылдады. Кооперативтер құрыла бастады, бірақ өте баяу қарқынмен. Бірақ осы және басқа да кемшіліктерді жою үшін барлық мүмкіндіктер бар. Қазақстан экономикасы өсуінің негізгі драйверлері арасында "Нұрлы жол"мемлекеттік бағдарламасын іске асыру негізінде көлік инфрақұрылымын дамытуға маңызды орын беріледі. Барлық мүдделі тараптармен, оның ішінде ЭЫДҰ мен Орталық Азия елдерінің қытайлық, ресейлік және басқа да серіктестерімен тығыз ынтымақтастықта республиканың транзиттік-көлік саласындағы инфрақұрылымдық жобаларды іске асырудың ауқымды және серпінді процесін Елбасы Н.Ә.Назарбаев 2015 жылы бастады. Тұңғыш Президент өзінің "Нұрлы жол – болашаққа бастар жол" халыққа Жолдауында жаһандық экономика өсуінің баяулауы кезеңінде Қазақстанның нақты даму жоспарын жасады. Бағдарламаны іске асыру бірнеше жыл қатарынан экономиканың өсу қарқынына оң әсер етіп келеді, ол қатысушы компаниялардан бюджетке салық түсімдерінің тұрақты түсуінен, жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуден немесе жергілікті қамтуды арттырудан ғана емес, сонымен қатар басқа секторларға: құрылыс, қызмет көрсету, сауда және коммуникацияларға берілетін синергиядан да көрінеді. Естеріңізге сала кетейік, 2015-2020 жылдар аралығында "Нұрлы жол" бағдарламасы аясында 6,7 мың шақырымнан астам автожол салынды және қайта жаңартылды. Нұр-сұлтан қаласын өңірлермен "шұғыла" қағидаты бойынша байланыстыратын тиімді өңіраралық трассалар желісін құру үшін 2015-2016 жылдары 329,3 млрд.теңге игерілді, оның ішінде 2015 жылы – 178 млрд. теңге, 2016 жылы – 151,3 млрд. теңге. "Нұрлы жол" жол жобаларын іске асыруға өңірлік жұмыспен қамту орталықтарымен жолданатын қазақстандықтар қатарынан 75 мыңнан астам адам тартылған. Бұл ретте құрылыс кезінде пайдаланылған отандық өндірушілердің құрылыс материалдарының үлесі 90% - дан астамды құрайды, бұл бағдарламаның оң әсерінің тағы бір факторы болып табылады. Осылайша, Қазақстан өз егемендігінің алғашқы күндерінен бастап экономиканың басым бағыттарын – оның тұрақты өсуінің негізгі драйверлерін өмірге дәйекті түрде енгізе отырып, елге табыстың жаңа көкжиектеріне көтерілуге мүмкіндік беретін ұзақ мерзімді мақсаттарды іске асыра алды. Тәуелсіздік жылдары экономикамыз 20 есе өсті. 2012 жылы Қазақстан әлемнің бәсекеге қабілетті 50 экономикасының қатарына енді. Елде мықты Ұлттық бизнес құрылды. Дүниежүзілік Банктің "Doing Business" рейтингінде Қазақстан 35-ші орында тұр. Бүгінде 1,3 млн. кәсіпкерлік құрылым бүкіл ұлттық байлықтың ¼ бөлігін өндіреді. Соңғы он жылдың ішінде ғана индустриялық-инновациялық дамудың мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде мыңнан астам жаңа өндіріс салынды, олардың ішінде автомобильдер, локомотивтер, вагондар, тікұшақтар және тағы басқалар өндірісі бар. Біздің елімізде бұрын-соңды өндірілмеген 500 жаңа өнім түрлері игерілді. Қазақстан өз тәуелсіздігінің 28 жылы ішінде экономикасы қарқынды дамып келе жатқан, табысқа жетудің бірегей тәжірибесі бар саяси тұрақты мемлекет ретінде қалыптасты. Біздің елімізде экономикалық, саяси және әлеуметтік салаларда орасан зор өзгерістер болды. Ауқымды құрылымдық реформалар барысында елімізде мүлдем жаңа жоғары технологиялық салалар – өсу драйверлері құрылды: мұнай-химия, автомобиль өнеркәсібі, темір жол машинасын жасау, IT-технологиялар, ғарыштық спутниктер өндірісі және т. б. Ағымдағы жылдың бірінші тоқсанының қорытындысы бойынша "коронавирус 2020" пандемиясының басталуына байланысты ағымдағы жылдың қиындықтарына қарамастан, ҚР экономикасының базалық салаларының даму қарқыны оң болып қалды. Мәселен, құрылыс саласында өндірістің 11,7% – ға, байланыс қызметтері бойынша – 10,5% – ға, өнеркәсіпте-5,8% - ға, ауыл шаруашылығында-2,5% - ға өсуі байқалады. Өнеркәсіптің өсу қарқыны 5,8% деңгейінде қалып отыр. Еліміздің 15 өңірінде оң трендтер байқалады. Бұл ретте өнеркәсіптік өндірістің ең үлкен серпіні Қостанай (19,8% - ға) және Ақмола (11,9% - ға) облыстарында байқалады. Көлемі 8,8% - ға өскен өңдеуші секторда да қарқын төмендемейді. 2020 жылғы қаңтар-наурыз аралығындағы кезеңде республиканың ЖІӨ өсімі 2,7% - ды құрады. Негізгі капиталға салынған инвестициялар 5,1% - ға өсті. Жылдық инфляция 6,4% деңгейінде қалыптасты. жүктеу/скачать 50,31 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|