Халыққа керегі – шындық.
Дәл қазір шындықты айтудан қашқақтау – бейшаралық.
Кеңестер одағы кезінде басшы кадрларды Алматы жоғары партия мектебі жанындағы бір айлық курста оқытып, қайта даярлықтан өткізетін, сол курсқа барғанмын. Курстың оқу бағдарламасымен қоса мәдени-көпшілік жұмыстар бағдарламасы да бар.
Бір күні сабақтан соң Әбілхан Қастеев атындағы көркемсурет галереясына апарды. Галерея қызметкері курс тыңдаушыларын бастап жүріп, әр суреттің қасына аялдатып, әңгіме соғады, біз түкті көрмегендей, түк білмейтіндей, ау- зымызды ашып, көзімізді жұмып тыңдаймыз.
Өстіп жылжып, Қанапия Телжановтың «Ата-баба жерінде» атты полотносының алдына келіп тоқтадық.
Бізді бастап жүрген келіншек ой бір көсілді дейсің:
– Қанапия Телжановтың бұл полотносында Коммунистік партияның дана басшылығымен Қазақстандағы тың игеру керемет шынайы көрініс алған. Қараңыздаршы, әріде пойыз заулап барады, беріде алып тракторлардың өткір соқаларымен аударылған жер жатыр. Күні ертең бұл жерде қалың бидай жайқалады. Қазақ даласы Отан қоймасына миллиардтаған пұт астық құяды. «Ата-баба жерінде» – теңдесі жоқ туынды.
Мен ойланып тұрмын. Мына келіншектің айтқанының нобайы дұрыс.
Әрідегі пойыз да, мына жыртылып тасталған жер де бір қарағанда қазақ даласын тірілтетін тірлік.
Бірақ, иә, бірақ ата-баба жерін бір көріп, мүмкін соңғы рет көріп қайтуға беттеп келе жатқан қария есік пен төрдей кер биенің үстінде асығы алшысынан тұрып емес, тұнжырап келеді. Желігіп, ойнақтап келе жатқан құлын кенет қалың шөптің тасасынан шыға келіп, арса-арса болып сойылып жатқан қара жерді көріп, екі көзі шарасынан шыға шошып, шапшып барып дірілдеп тұра қалады.
Қанапия Телжанов ғажап суретші екен. Күнәсіз құлынның осы жаншошырлық қарасымен аяусыз жыртылып, ту талақай болып жатқан қазақ даласының халін қалай керемет бейнелеген.
Мен осы ойларымды айтып сөйлеп кеттім.
Жанымдағы жамбылдық жігіттердің бірі жеңімнен тартып, сыбырлады.
– Абайла! Үш әріп адамдары естіп қоймасын.
Шынында, ондай қауіп бар еді ғой ол кезде, мен сөзімді шорт үздім.
Осы жай анда-санда ойыма түсіп кетіп жүретін.
Жуырда «Егемен Қазақстан» газетінде орыстың ұлы жазушысы «М.Шолоховтың билікке күйінген бір сәттерінде отқа жағып жіберген қолжазбаларын айта келіп, «Такая же участь постигла и рукопись, повествующая о зверских методах освоения Казахстанской целины» деген сөзі жарияланды.
Михаил Шолохов білгенді Қанапия Телжанов та білген екен.
М. Шолохов – ұлы жазушы.
Қ. Телжанов – ұлы суретші.
Тың көтерудің қазақ даласының ту-талақайын шығарғанын қазір екінің бірі біледі.
Ал, ұлылар мұны дер кезінде ұққан, ұлының ұлылығы да осында ғой.