Электр аппараттары

18 
5) Оқытушы жоба жазбаларды рәсімдеген және нәтижелерді тексерген 
соң сұлбаны талдау, жиынтықты толық құрамда және дұрыс күйінде 
оқытушыға немесе зертханашыға ұсыну қажет. 
6) Қорытынды жасаңыз. 
Теориялық бөлім. 
Түйістіргіш күшті электр тізбектерін коммутациялауға арналған 
электрлік аппарат. Түйістіргішті тұйықтау немесе ажырату көбінесе 
электромагнитті жетек әсерімен жүзеге асырылады. 
Барлық түйістіргіштер келесідей жіктеледі: 
-
негізгі тізбектің және басқару тізбегінің ток түрі бойынша (катушканы 
қосатын);
-
тұрақты, айнымалы, тұрақты және айнымалы ток; 
-
негізгі полюстердің саны бойынша - 1 - 5 аралығында; 
-
негізгі тізбектің номиналды тогы бойынша - 1,5А - 4800А аралығында; 
-
негізгі тізбектің номиналды тогы бойынша: 27В - 2000В аралығындағы 
тұрақты ток, 50 Гц, 60 Гц 500 Гц, 1000 Гц, 2400 Гц, 8000 Гц, 10 000 Гц жиілігіне 
ие 110 В - 1600 В аралығындағы айнымалы ток; 
-
катушкаларды қосатын номиналды кернеу бойынша: 12 В - 440 В 
аралығындағы тұрақты ток, 50 Гц жиілігіне ие 12 В - 660 В аралығындағы 
айнымалы ток, 60 Гц жиілігіне ие 24 В - 660 В аралығындағы айнымалы ток; 
- қосалқы контакттардың болуы бойынша - контактты, контактсыз.
Түйістіргіштер негізгі контакттар жүйесінен, доғаны ажырату, 
электромагнитті жүйелерден және қосалқы контакттардан тұрады. Негізгі 
контакттар күш тізбегін тұйықтауды және ажыратуды жүзеге асырады. Олар 
номиналды токты ұзақ уақыт өткізуге және жиілігі жоғары болған кезде қосу 
мен ажыратудің көп санын жасауға есептелуі тиіс. Қалыпты болып 
контакттардың түйістіргіштің тартылатын катушкасы арқылы электр тогы 
жүрмейтін және барлық қолда бар механикалық қыстырғыштар босатылған 
күйі саналады. 
Негізгі контакттар иінтіректі және көпірлі түрде жасалуы мүмкін. 
Иінтіректі контакттар қайталанатын жылжымалы, ал көпірлі контакттар тік 
жүрісті жүйені қолданады.
Доға ажыратқыш жүйе негізгі контакттарды ажырату кезінде 
туындайтын электрлік доғаны ажыратуді қамтамасыз етеді. Доғаны ажырату 
тәсілдері және доғаны ажырату жүйелерінің конструкциялары негізгі тізбек 
тогының түрімен және түйістіргіш жұмысының режимімен анықталады. 
Тұрақты ток түйістіргіштерінің доға ажырату жүйелері айнымалы ток 
түйістіргіштерінің доға ажырату жүйелерінен ерекшеленеді, өйткені тұрақты 
және айнымалы ток кезіндегі доғаны ажырату принциптері де ерекшеленеді.
Тұрақты ток түйістіргіштерінің доға ажырату камералары электр доғаны 
ұзына бойы орналасқан саңылаулары бар камералардағы көлденең магнитті 
өрістермен 
ажырату 
принципіне 
негізделген. 
Магнитті 
өріс 

19 
конструкциялардың көбінде доға ажырату катушкасының контакттарын 
ретімен қосу арқылы қоздырылады.
Айнымалы ток түйістіргіштері деионды торы бар доға ажырату 
камераларымен орындалады. Туындаған кезде доға торға қарай жылжиды, 
бірқатар ұсақ доғаларға бөлінеді және ток нөлден өткен сәтте сөнеді. Доғаны 
айнымалы токта ажырату тұрақты токта ажыратуге қарағанда жеңіл, сондықтан 
тұрақты ток түйістіргіштері доғаны ажыратудің айтарлықтай күрделі жүйесіне 
ие. 
Түйістіргіштің электромагнитті жүйесі түйістіргішті қашықтықтан 
басқаруды, яғни қосу мен ажыратуді қамтамасыз етеді. Жүйе конструкциясы 
ток түрімен және түйістіргішті басқару тізбегімен және оның кинематикалық 
сұлбасымен анықталады. Электромагнитті жүйе біліктен, якордан, катушкадан 
және бекіту бөлшектерінен тұрады.
Қосалқы контакттар түйістіргіштің басқару тізбектерінде, сонымен қатар 
блоктау және сигнализация тізбектерінде ауыстырып қосуды орындайды. Олар 
20 А аспайтын токты ұзақ уақыт бойы өткізуге және 5 А аспайтын токты 
ажыратуге есептелген. Контакттар тұйықтайтын, сондай-ақ ажырататын 
болады, көбінесе көпір түрінде. 
Тұрақты ток түйістіргіштері ток күйі бойынша тізбектерді 
коммутациялауға арналған және ереже бойынша, тұрақты токтың 
электромагнитімен іске қосылады. 
Айнымалы 
ток 
түйістіргіштері 
айнымалы 
ток 
тізбектерін 
коммутациялауға арналған. Осы түйістіргіштердің электромагниттері 
айнымалы, сондай-ақ тұрақты токты болуы мүмкін. 
Бүгінгі таңда электр жетек сұлбаларындағы коммутациялар жиілігі 
сағатына 3600 есеге жетеді, мұндай жұмыс режимі ең ауыр режим болып 
табылады. Әр қосқан және сөндірген сайын контакттар тозады. Түйістіргіштер 
үшін қалыпты коммутациялар кезіндегі қарағанда айтарлықтай ауыр 
талаптарымен сипатталатын сирек коммутациялар режимі де бар (қосу тогы 10 
I
ном
жетеді). Мұндай режимдер айтарлықтай жиі туындайды (мысалы, қысқаша 
тұйықталу кезінде). 
Түйістіргіштердің негізгі техникалық деректері болып негізгі 
контакттардың номиналды тогы, шекті сөндірілетін ток, коммутацияланатын 
тізбектің номиналды кернеуі, механикалық және коммутациялық тозуға 
төзімділік, бір сағатта қосудың рұқсат етілетін саны, қосу мен ажыратудің жеке 
уақыты табылады.
Бақылау сұрақтары. 
1. Контактор дегеніміз не? 
2. Контакторлардың классификациясы. 
3. Контакторлардың негізгі элементтерін атаңыз. 
4. Контакторлардың қызметі. 
5. Контакторлардың негізгі техникалық мәліметтерін атаңыз. 

20 
6. Вакуумдық контактор электромагниттік контактордан немен 
ерекшеленеді? 
7. Тұрақты ток контакторының доға ажыратқыш жүйесі айнымалы ток 
контакторының доға ажыратқыш жүйесінен немен ерекшеленеді? 
8. Контактордың электромагниттік жүйесі қандай бөліктерден тұрады? 

жүктеу/скачать 1,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: