Әлеуметтану Кредит№1 Әлеуметтанудың және басқа ғылымдардың байланысы
) Қарым-қатынас түсінігі. Қарым-қатынас түрлері, формалары және функциялары
жүктеу/скачать 82,78 Kb.
|
Эссе Аяш[1]
- Бұл бет үшін навигация:
- Тұлғааралық қатынас
- Вербальдық емес қарым-қатынас тәсілдері мен техникалар. Вербальды қарым қатынас. Вербальды коммуникация (сөз арқылы қатынасу)
| 16) Қарым-қатынас түсінігі. Қарым-қатынас түрлері, формалары және функциялары. Қарым – қатынас адамның тіршілік бейнесі. Ол адамның дүниетануында, мәдени өмірінде, тұрмыс салтында күнделікті қажеттіліктерін қанағаттандрудағы адамға тән табиғи қасиет.
Қатынас жасау, өзгелермен тіл табысу - әрбір адамның өмір тәжірибесіне, біліміне, тапққырлығы мен ақыл – ойына, парасатына байланысты жүзеге асып отыратын қажеттілігі. Тіл табысып өзгелермен қатынас орнату әрбір адамның өзіндік талғам тілегін, ықылас – ынтасын жалпы адамға деген адами көзқарасын жете түсінуді талап етеді. Қарым – қатынас нәтижесінде адамның тұлғалық қасиеті, өзгелерге деген қамқорлығы мен жанашырлығы сезімі, ізгі көзқарасы қалыптасады. Қарым-қатынас түрлері мен формалары бойынша әр алуан. Тура, жанама, тікелей, біреу арқылы (тікелей емес). Алғашқысы тікелей қарым-қатынас, соның негізінде тікелей емес қарым-қатынас пайда болады.Тікелей емес қарым-қатынас – жазбаша түрдегі немесе техникалық құралды пайдалану негізіндегі толық емес психологиялық контакт.Адамзат тәжірибесін игеруде жазудың, кітаптың, басқа әр түрлі техникалық құралдың пайда болуы тікелей емес қарым-қатынас жасаудың жүйесін күрделендірді. Қарым-қатынас ары қарай жеке адамаралық және көпшіліктік қарым-қатынас болып бөлінеді. Жеке адамаралық қарым-қатынас – топтарда, жұптарда жеке дара ерекшеліктерін білу, қайғы-қуанышына ортақтасу, түсіну, бірігіп іс-әрекет ету негіздерінде қалыптасатын түрі. Көпшіліктік қарым-қатынас – көпше түрдегі таныс емес адамдардың және көпшіліктік мәлімет құралдары арқылы қарым-қатынас жасау, осындай қатынастың түріне өнер, эстетикалық қарым-қатынастарды да жатқызады. Қарым-қатынаста адамдар өзін көрсетеді, өзі үшін және басқалар үшін психологиялық қасиеттерін аша түседі. Сонымен бірге ол қасиеттері қарым-қатынаста қалыптасады да. Қарым-қатынастың маңызды 5 функциясын бөліп қарастыруға болады. Қарым-қатынас адамдардың ұжымдық іс-әрекетінде байланыстырғаш ролджі атқарады. Бұл функциясын шартты түрде «прагматикалық» функция деп атауға болады. Маңызы бойынша екінші функциясын «қалыптастырғыш» функция деп атауға болады. Бұл функция адамның психологиялық бейнесін қалыптастырып өзгертудің маңызды шарты. Бала дамуының белгілі кезеңдерінде мінез-құлқы, іс-әрекеті және баланың қоршаған әлем мен өзіне деген қатынасы үлкендер арқылы іске асырылады. Онтогенездің бастапқы кезеңдерінде қарым-қатынас бала өмірінде аса маңызды функция атқарады. Орта ғасырда бір испан епископы былай деп жазған екен: «Жетімханадағы балалар зерігіп, зеріккендіктен өледі». 30-жылдары АҚШ-та эксперимент жүргізілген: 2 клиникада қауіпті, әрең жазылатын ауру балалар жатқан. Оның біреуінде балалар туысқандарымен кездеседі, ал екіншісінде туысқандарымен жолықтырылмайды. Осы екі клиникада жазылу тиімділігін салыстырғанда: оның біріншісінде – бала өлімі жоқ, ал екіншісінде – балалардың үштен бір бөлігі шетінеген. Бала мен ересектің қарым-қатынасы білім, іскерлік, дағдыны берудің жай қосындысы емес, өзара әсерлесу нәтижесінде өзара баю мен өзгерудің күрделі процесі. Бала өзіне берілетін басқаның тәжірибесін белсенді түрде ой елегінен өткізіп, өңдеп пайдаланады. Қарым-қатынастың үшінші функциясы ретінде «бекітетін, қолдаушы» деген функциясын атауға болады. Адамдар өміріндегі әр түрлі дәстүрлер – амандасу, түрліше көңіл аудару рәсімдері «бекітілу терапиясы» деп саналады. Қарым-қатынастың төртінші функциясы жеке адамаралық қатынастарды ұйымдастыру және қолдау болып табылады. Басқа адамдарға деген эмоциялық көзқарастар – «сүйкімді - сүйкімсіз», «ұнайды - ұнамайды» деген терминдермен белгіленеді. Әрине, эмоциялық қарым-қатынас адам өмріндегі жалғыз қатынастың түрі емес, бірақ олар адамның барлық қарым-қатынас жүйесінде көрінеді, көбінесе іскерлік немесе тіпті ролдік қатынасына да өз әсерін тигізеді. Келесі, бесінші функциясы «жеке адамішілік функциясы». Бұл жағдайда адамның өз-өзімен қарым-қатынас жасауын (ішкі немесе сыртқы сөйлеу арқылы – диалог типінде) адамның ойлауының әдісі түрінде қарастыруға болады. Осыған байланысты Л.С. Выготский былай деген: «...адам өзімен-өзі болғанда да қарым-қатынас функциясын сақтайды».Тұлға — жеке адамның өзіндік адамгершілік, әлеуметтік, психологиялық қырларын ашып, адамды саналы іс-әрекет иесі және қоғам мүшесі ретінде жан-жақты сипаттайтын ұғым. Адамның әлеуметтік қасиеттерінің жиынтығы, қоғамның даму жемісі және белсенді қызмет ету мен қарым-қатынас орнату арқылы жеке адамды әлеуметтік қатынастар жүйесіне енгізудің жемісі. Тұлғааралық қатынас — этно психологияда әрбір тайпаның, халықтың ұлттық дәстүрлерге байланысты әдет-ғұрыптары, салт-дәстүрлері және т.б. Тұлғааралық қатынас әрбір халық пен ұлттың этностық қарым-қатынас ерекшеліктерімен өзгешеленеді. Мысалы, қарым-қатынастың абысын-ажын арасындағы сақина-жүзік, білезік алмасу; ер-азаматтар арасында ер-тоқым алмасу; сауға тарту, сәлемдеме жолдау және т.б. түрлері болған. Сол сияқты, ізет, құрмет, сыйластық сезімдері де адамдар арасындағы қатынастың бір түрі болып саналады. Адамдар - өте әлеуметтік жануарлар. Осыған байланысты, адамдар арасындағы қарым-қатынас біздің күнделікті өміріміздегі, әсіресе сөйлеу қабілетін көрсететін маңызды құралдардың бірі болып табылады. Тұлғааралық қарым-қатынас арқылы біз қоршаған ортаға әсер ете аламыз, басқа адамдардың мінез-құлқын болжай аламыз және айналамызда не болып жатқанын түсінеміз. Осы себепті біздің уақытымыздың көп бөлігі осы құралды қолдануға және оны өңдеуді жетілдіруге арналған. 17) Вербальдық емес қарым-қатынас тәсілдері мен техникалар. Вербальды қарым қатынас. Вербальды коммуникация (сөз арқылы қатынасу) Сөз арқылы мәлімет адамнан адамға ұсынылып,қатысушылар бір-біріне әрекет жасайды,бағыт береді,өз ойын түсіндіруге тырысады. Сөз-ақпарат көзі және науқаспен сұхбаттасу әдісі ретінде қолданылады. Вербальдық емес қарым-қатынас құралдары дегеніміз танымдық немесе эмоционалды-бағалаушы хабарды жеткізуде ым-ишара, дене қозғалысы, дауыстың ырғақтық ерекшеліктері, тактильдік (тері) әсерлері болып табылады. 1. Тыңдау Тыңдау (тыңдау) - Дыбыстық сөйлеуді дыбыстық қабылдаумен байланысты сөйлеу әрекетінің рецептивті түрі. Біздің өмірімізде тыңдау сөйлеу сияқты маңызды: есту арқылы адам қоршаған әлем туралы барлық ақпараттың шамамен 25% алады. Шынайы өмірде біз тыңдау кезінде әртүрлі мінез-құлық стильдерін қолданамыз. Олардың неізгітүрлері келесідей: ❖ бейтарап тыңдау. Бұл мінез-құлық стилі ақпарат жинауға бағытталған. Оның таза түрінде ол өте сирек жүзеге асырылады, өйткені әңгімелесушіні тыңдай отырып, адам әдетте айтылғанға деген көзқарасты қалыптастырады және тыңдаудың бейтараптығы тез жоғалады. ❖ Қорғаныс тыңдауы. Сондықтан олар көбінесе өз мекен-жайларына сынды тыңдайды. Сыншы тарапынан кішкене дәлсіздік - және одан шығатын ақпаратты тыңдаушы қабылдауды тоқтатады, ол бірден қарсылықтарды тұжырымдайды. ❖ шабуылдаушы тыңдау. Оның адамдары сөйлеушіні "кесіп тастағысы" келгенде жаттығады. ❖ "Сыпайы" тыңдау. Шындығында, бұл мүлдем тыңдау емес, тек өз сөздерінің арасындағы үзіліс - сөйлеушінің үнсіз қалуын күту. Сөйлеуге деген құштарлығы басым кішкентай балалар құрдастарын осылай тыңдайды. Көбінесе мұндай" тыңдаудан " кейін олар әңгіме не туралы болғанын есіне түсіре алмайды. ❖ селективті тыңдау. Мінез-құлықтың бұл түрі-тыңдаушы сөйлеушінің өзін қызықтыратын сөйлеуінің белгілі бір бөліктеріне ғана жауап береді, мысалы, оның көзқарасын растайды. Мұндай тыңдау, әрине, тиімсіз ғана емес, сонымен қатар қауіпті: тыңдаушы сөйлеушінің позициясы туралы мүлдем қате түсінік қалыптастыруы мүмкін. Мұндай мінез-құлық, мысалы, іскерлік келіссөздерде не әкелуі мүмкін екенін елестету оңай. жүктеу/скачать 82,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|