«Әлеуметтік құрылым және әлеуметтік үрдістер» пәні дәрістері Тақырып Әлеуметтік құрылым
Әлеуметтік процестегі мобильділік проблемасы мен халық миграциясы
жүктеу/скачать 148,5 Kb.
|
лекция әлеумет құрылым
| 12. Әлеуметтік процестегі мобильділік проблемасы мен халық миграциясы
Қоғам ілгерілеп дамыған сайын оның құрылымы да өзгеріп отырады, соған байланысты әлеуметтік мобильдік деген құбылыстың түсінігі пайда болды. Оны ғылыми жағынан негіздеп, «әлеуметтік мобильдік» теориясының авторы П. Сорокин терең зерттеді. «Әлеуметтік мобильдік» деп, қоғамдағы жекелеген индивидрет мен адамдар тобының бір әлеуметті жағдайдан екінші бір әлеуметтік жағдайға орын ауыстыруын айтамыз. Әлеуметтңк мобильдіктің екі типі болады, олар: - вертикалды, яғни тік сызықтың бойымен болатын және; - горизонталды, немесе көлденең сызық бойындағы мобильдіктер. Веритикальды мобильдік – индивидтің бір стратадан екінші бір стратаға ауысуының нәтижесінде оның әлеуметтік жағдайының өзгеруі. Вертикалды мобильдік жоғары өрлеу және төмен құлдырау, яғни кері кеу бағытында болады. Жоғары өрлеу бағытындағы мобильдікке адамның қызметінің жоғарлауы (кәсіби вертикалдық мобильдік), әл-ауқатының, тұрмыс-жағдайының жақсаруы (экономикалық вертикалды мобильдік) жатады. Адамның вертикальды төмен бағыттағы құлдырауы да өмірде жиі кездесетін мобильдіктің түрі. Әсіресе, қазіргі біздің елдің жағдайында мобильдіктің бұл түрі қоғамда жиі орын алып отырған құбылыс. Э. Гидденс мобильдіктің бұл типіне жан-жақты талдау жасаған. Британ қоғамындағы төмен құлдырау мобильдігінің себептерін адамның психологиялық күйзеліске ұшырауынан (мысалы, жақын адамынан айырылу, сәтсіздіктерге ұшырау, т.б.) және соған байланысты индивидтің өзінің бұрыңғы статустық дәрежесінен айырылуынан деп түсіндіреді. Мобильдіктің бұл түріне индивидтің жұмысынан айырылуы да жатады. Жоғары бағытта өрлеу мен төмен түсудің арасында белгілі бір ассиметрикалық (яғни, бөліктердің бір-біріне сай келмеуі) байланыстар болады: әрбір адам қызметте (лауазымда) көтеріліп, жоғарылауға тырысады, керісінше ешқандай адм қызметінің төмендеуін қаламайды. Басқаша айтқанда, жоғарлау – ерікті құбылыс, ал, төмен түсу – еріксіз құбылыс болып саналады. Горизантальды мобильдікте – индивид бір әлеуметтік позициядан екіншісіне ауысады. Бұл ауысу тек көлденең сызық бойында болады да оның әлеуметтік жағдайына ешбір өзгеріс әкелмейді. Мысалы, кәсіпорындағы жоспарлау бөлімінің экономисі бухгалтерлік есеп бөліміне экономистік қызметке тағайындалса, онда оның статусында айтарлықтай өзгеріс болмайды. Сол сияқты көлденең бағыттағы мобилдіктің мысалына индивидтің бір азаматтықтан екінші бір азаматыққа ауысуы; ерлі-зайыпты адамдар айырылқан жағдайда ерінің немесе әйелінің екінші бір отбасымен қосылуы; бір діннен екінші бір дінге өту, т.б. жатады. Бұл аталған жағдайлардың бәрнде де индивидтің статустық деңгейінде ешбір өзгеріс болмайды. Көлденең мобильдікке географиялық мобильдік те жатады. Бұл индивидтің әлеуметтік жағдайында ешқандай өзгеріс әкелмейді, ол тек қана бұрыңғы жағдайды сақтай отырып, бір жерден екінші жерге қоныс аударуды білдіреді. Мысалы, оған ауыл-селодан қалаға және керісінше қоныс аудуруды жатқызуға болады. Мобилдіктің ұрпақтар арасында және ұрпақ ішіндегі мобильдіктер деген де түрлері бар. Ұрпақтар арасындағы мобильдікте балалар өздерінің әке-шешелерінің әлеуметтік жағдайымен салыстырғанда не жоғары сатыда немесе төменгі сатыда болулары мүмкін. Мысалы, шахтердің баласы инженер болуы ықтимал. Ұрпақтар ішіндегі мобильдікте индивид өз өмірінде вертикальды өрлеу немесе төмен түсуге байланысты бірнеше әлеуметтік жағдайда болуы мүмкін. Жоғары өрлеу-әлеуметтік мансапқа жету болып есептеледі. Мысалы, индивид өз өмірінде токарь, инжинер, одан кейін цех бастығы, сонан соң заводтың директоры немесе машина жасау саласында министр болуы мүмкін. Әлеуметтік мобильдіктің бірінші түрі, яғни ұрпақтар арасындағы мобильдік ұзақ мерзімдік процеске, ал, екінші түрі, яғни ұрпақтардың іштей мобильдігі – қысқа мерзімді процеске жатады. әлеуметтік мобильдіктің бірінші түрінде әлеуметтанушылардың зерттеуіне таптар арасындағы мобильдік, ал, екіншісінде – дене еңбегінен ой еңбегіне ауысу себептері жатады. Сонымен, индивидтің немесе әлеуметтік топтың кез-келген қоғамда бір әлеуметтік жағдайға ауысуыболып отырады. Бұл ауысулар кешенді түрде, бірнеше өлшемдер тұрғысынан, яғни экономикалық, саяси, білім, мәдени, т.б. өлшемдер тұрғысынан болатын сапалық өзгерістерге байланысты болуы мүмкін. Кейде әлеуметтік жағдайдың өзгеруі бір ғана өлшемнен шектелуі мүмкін. Индивид бір статустық топтан екінші бір топқа өтеді. Айталық, жоғары білім алған адамның айлығы жоғары төленетін қызметке тұруы, оның өмір деңгейі мен өмір салтының өзгеруіне ықпал етеді. Оның сонымен қатар мінез-құлқы, қоршаған ортасы да өзгереді. Сол сияқты ол жоғары топтың адамыме некеге тұруға тырысады. әлеуметтік мобильдікті басқа да критерийлерге байланысты жіктеуге болады. Мәселен, оның топтық және жеке мобильдік деген де түрлері бар. Жек мобильдік туралы біз жоғарыда түсндіріп кеттік. Бұл жеке индивидтің әлеуметтік саты бойымен жоғары өрлеуі немесе керісінше төмен қарай құлдырауы. Топтық мобильдік тұтас таптың, топтың, сословиенің әлеуметтік статусының жоғарылауымен немесе төмендеуімен түсіндіріледі. П.А. Сорокиннің пікірі бойынше, топтық мобильдіктің факторларына әлеуметтік революциялар; шетел интервенциясы мен шапқыншылықтар; мемлекетаралық соғыстар; азамат соғыстары;әскери төңкерістер мен саяси режимдандің ауысуы; шаруалар көтерілісі; ақсүйектік тектердің арасындағы күрестер; империяны құру жатады. Топтық мобильдік әлеуметтік революциялар нәтижесінде жоғары қарқынмен жүреді. Мәселен, Ресейдегі Қазан төңкерісі большевиктер партиясының бұрын болмаған беделін көтеріп, қоғамға мойындатты. Сонымен қатар еңбекші таптан шыққан адамдардың білім алуға, ғылыммен айналысуға, билікке қол жеткізулеріне кең мүмкіндіктер ашылды. Сөйтіп халытық интеллигенция қалыптаса бастады. Мұнымен қатар жаңа өкімет буржуазиялық интеллигенцияға қарсы шабуылын бастады, оларды қуғындап, тіпті жоюға дейін барды. Осы процестердің нәтижесінде Ресейде әлеуметтік мобильдіктің деңгейі жоғарылай түсті. Жоғарыда көрсетілген әлеуметтік мобильдіктің негізгі типтермен бірге оның ұйымдасқан мобильдік түрі де болады. Мұнда топтардың жоғары, төмен, көлденең бағыттағы мобильдігі мемлекеттің тікелей араласуымен жүзеге асырылады. Мұндай жағдайлар адамдардың келісімі бойынша және олардың келісімінсіз де болуы мімкін. Мысалы, ұйымдасқан әлеуметтік мобильдіктің еркін түріне КСРО-да қоғамдық пікірдің үндеуімен тың жерлерге жастардың келуі; ұйымдасқан әлеуметтік мобильдіктің еріксіз түріне орта шаруаларды тәркілеу; сол сияқты ұлы Отан соғысы жылдарында ингуш, шешендер, татарларды, т.б. туып өскен жерлерінен басқа жаққа күштеп қоныс аударту жатады. Топтық мобильдік халық шаруашылығының құрылымдық өзгеруіне байланысты қайта құрулардың нәтижесінде де болады. Ал, бұл жеке адамның еркіне байланысты емес. Мвсалы, халық шарушылығының кейбір салаларының қысқаруы, кейбір мамандықтың жойылуы халықтың үлкен топтарын ауыстыруға, басқаша орналастыруға мәжбүр етеді. Мысалы, 50-70-жылдары бұрыңғы Кеңес Одағында көптеген ауыл-село қысқартылып, оларды іріктендіру процесі болды. Сол сияқты экономикалық дағдарыстар қоғамдағы халықтың басым көпшілігінің әл-ауқатының төмедеуіне, жұмыссыздар санының ратуына әкеледі. Соның нәтижесінде қоғамда топтық әлеуметтік мобильдіктің вертикалды төмен құлдырау бағытында болуы жиі байқалады. Сонымен, топтың мобильдігі қоғамда орын алатын революциялық, дағдарыстық, қайта құру кезеңдеріне тән сипатты белгі. Ал, дамуы бір қалыпты, тұрақты қоғамдарда жеке мобильдіктің үлес салмағы жоғары, ол қоғамдарда топтық мобильдіктер өте сирек кездеседі. Әлеуметтік мобильдік құбылысының екі өлшемі бар. Олар – мобильдіктің жылдамдығы және көлемі. Әлеуметтік мобильдіктің жылдамдығы белгілі бір уақыт аралығындағы тік бағыттағы әлеуметтік дистанцияның (сатылар саны) немесе жеке индивидтің осы бағытта жоғары өрлеуі немесе төмендеуіндегі экономикалық, саяси, кәсіби страталардың санымен өлшенеді. Мәселен, біреулер қысқа мерзімде жоғары статусқа ие болса, екінші біреулердің ондай дәрежеге көтерілуі үшін бірнеше сатылардан өтуі және бұл процестің ұзақ уақытқа созылуы мүмкін. Мысалы, кеңестер Одағында қарапайым адамның жоғары саяси элита қатарына өтуі үшін ұзақ уақыт және көптеген әлеуметтік сатылардан өтуі керек болған. Яғни, қарапайым қызметкер комсомол ұйымында, бастауыш партия ұйымдарында, аудан, қала, облыс көлемінде басшылық қызметтеде жоғары беделге ие болған соң ғана жоғары саяси элитаға мүмкіндік алған. Ал, мобильдіктің көлемі немесе қарқыны белгілі бір уақыт аралығындағы өздерінің әлеуметтік статустарын өзгерткен индивидтердің санымен өлшенеді. Бұл сан абсолюттік болады да, оның қоғам халқының жалпы санына қатынасы салыстырмалы көлемді пайызрақылы көрсетіледі. Алдыңғы қатарлы дамыған елдерде халықтың үштен екі бөлігі мобильді болып келеді және ол қоғамдарда жеке вертикалды өрлеу бағытындағы мобильдіктің көлемі жоғары. Әлеуметтік мобильдіктің жылдамдығы мен қарқыны неге байланысты? деген сұрауға ғалымдар: біріншіден, ол жеке тұлғаның сапалы қасиеттеріне байланысты деп жауап береді. Шын мәнісінде, өзінің кәсіби деңгейін, әлеуметтік экономикалық жағдайын өзгертіп, жоғары статусқа ие болуы үшін әрбір индивидтің қажымай –талмай еңбек етуі, әрдайым жоғары ұмтылуы қажет. Екіншіден, жеке адамның тік өрлеу бағытында бір әлеуметтік жағдайдан екінші бір әлеуметтік жағдайға ауысуына қоғамның жалпы даму дәрежесі, ондағы мүмкіндіктер ықпал етеді. Қуатты экономикасы мен демократиялық саяси жүйесі бар елдерде кең мүмкіндіктер бар. Ол елдерде мобильдіктің жылдамдығы мен қарқыны да жоғары. Американ әлеуметтанушылары П. Балу мен О. Дункан дамыған елдердегі әлеуметтік қарқынын зерттеу нәтижесінде АҚШ-да тік жоғары бағыттағы мобильдік басым деген қорытындыға келген. Батыс ғалымдары постиндустриалдық қоғамдарда «төменгі» және «жоғары таптардың» үлес салмағына қарағанда «орта таптың» үлес салмағының өсіп отырғындығын айтады. Мәселен, С. Липсет АҚШ-тың әлеуметтік таптың құрылымын бүйірі шығыңқы ромб бейнесінде көрсетуге болады дейді. Ескерте кететін бір жағдай, вертикальды мобильдіктің абсолютті түрдегі еркіндігі болмайды, яғни бұл тек жеке адамның өз еркіне ғана байланысты құбылыс емес. П.А. Сорокиннің сөзімен түсіндірсек: “Егер мобильдік абсолютті түрде әркімнің еркіне байланысты құбылыс болса, онда қоғамда әлеуметтік страталар да болмас еді. Олай болса барлық қоғам страталарға жіктеледі. Қоғам өзінше бір “елеуіш”тәрізді, яғни онда индивидтер мен тптарды белгілі бір өлшемдерге байланысты іріктеп, жіктеу бар. Соның нәтижесінде біреулер әлеуметтік сатымен жоғары көтеріледі, ал, екінші біреулер төменгі сатылардан орын алады”. Миграция - [лат. migratio - көші- қон, қоныс аудару] - адамдардың (мигранттардың) қандай да бір аумақтардың шекарасынан өтіп, ұзақ уақытқа немесе біржолата қоныс тебу процесі. Халық көші-қонын бірегейлендірудің негізгі белгілерінің бірі - қандай да бір аумақтың әкімшілік шекарасын кесіп өту (мемлекет, аудан, аймақ, қала және т.б.). Осы негізде ең алдымен, халықаралық (мемлекетаралық) және ішкі миграцияны анықтайды. Ӏшкі көші-қон ел халқының жалпы санын өзгертпейді, халықаралық көші-қон әлем елдеріндегі халық санының өзгеруіне әкеледі, көбіне азаматтықты өзгерту орын алады. Сондай-ақ қала ішіндегі аумақтық көші-қондар ("қала-қала"), ауылдық жерлердегі ("ауыл-ауыл"), қалалық және ауылдық жерлердің өзара көші-қон алмасуы ("ауыл-қала", "қала-ауыл"). Мерзімдік белгілеріне қарай қайтып оралмайтын (ішкі көші-қон, эмиграция, иммиграция) және қайтып оралатын миграция (ұзақ мерзімді, мезгілдік, үздік- создық, ауық-ауық көші-қон) түрлері анықталған. Түрлеріне қарай ерікті, мәжбүрлі, заңсыз көші-қон болып бөлінеді. Халықтың көші-қоны себептеріне қарай жіктеу де аса маңызды. Келесідей себептер анықталады: - экономикалық, - әлеуметтік, - әскери, - демографиялық (отбасы бірлесуі, некелік миграция), - мәдени, - саяси, - діни және - этникалық Әлеуметтік процестер - бұл адамдардың өзара іс-қимыл туындайтын құбылыстар біртекті сериясы болып табылады; мемлекет пен элементтерін өзгерту тудыратын әлеуметтік жүйесін.Series құбылыстар тек егер процесс ретінде танылуға болады: басқа да көптеген сериясынан оны таңдаңыз беретін уақыт сақталған жеке басын куәландыратын; алдыңғы және жаңа проблемалар немесе құбылыстар арасындағы қарым-қатынас бар; алдыңғы оқиғалар біртекті жағдайды тудыруы тиіс. Әлеуметтік процестер, атап айтқанда, үш ықтимал тәсілдермен орын алуы мүмкін: қатысушылардың іс-шаралар ретпен білдірді, ол субъективті қоғамдық қатынастардың ; дәйекті мемлекеттік өзгерістерге әлеуметтік құбылыс көрінеді нысан; белгілі бір әдістерін іске асыру, сақтау көрінеді технологиясы. Социологтар E.Berdzhes R.Park және негізгі әлеуметтік процестердің сыныптамасының бір құрылды. Атап айтқанда, олар ынтымақтастық үдерістері анықталды, бейімдеуді, бәсекелестікті, ассимиляция, жанжалды және синтез бар. Ынтымақтастық процесі екі адам арасындағы, сондай-ақ шағын және ірі топтарға орын алуы мүмкін. Ол ортақ мақсаттарға жету үшін адамдардың келісілген күш негізделген; жеке жаңа жағдайларға бейімделеді онда бейімделу процесі, құндылықтар мен қабылдайды мәдени нормаларды ескі қажеттіліктерін қанағаттандыра алмайды, өйткені, жаңа ортаның. Алғышарты процесі құралы бағыныңдар болып табылады; Байқау процесі және т.б. билік, ақша, махаббат, белгілі бір мәндерін алу үшін жеке тұлғалар, топтар немесе қоғамдардың арасындағы күрес) болып табылады. Бәсекелестікті жоғары нәтижелерге қол жеткізу үшін мүмкіндік беретін, халықтың белсенділігін ынталандырады; жанжал түрлі топтар мен қоғамдардың адамдардың мүдделерінің қақтығысы болып табылады. қақтығыс ең теріс мысалдарының бірі кез келген мүлікті сатып мақсаты мүдделерінің қақтығысы шығынына жетекші, бар болса, соғыс болып табылады. ассимиляция процесі, яғни, әр түрлі топтар немесе қоғам ортақ мәдениет келіп онда өзара мәдени ену болып табылады. біріктіру процесі, яғни олар бірі болып, содан кейін этникалық топтар мен халықтардың биологиялық араластыру болып табылады. Әлеуметтік процестер және олардың түрлері 1) бір бағытты (бір-желі) процестер. өз дамуында, олар бір және сол жолы, немесе қадамдар тізбегі (ұқсас) белгілі бір болып табылады. Мысал болып табылады өркениет тәсіл бөлінген құл, феодалдық және капиталистік мемлекеттің дамуына мемлекеттің түрлері қатарынан бір-бірімен ауыстырылсын; 2) Көп желісі әлеуметтік процестер дамыту үшін бірнеше баламалы тәсілдерін болуын болжайды; 3) ұзақ өсу кезеңінен кейін секіру немесе бұзылуды орын емес сызықтық процестер. мұнда мысал ретінде бола алады Формациялық көзқарас қоғамның дамуына. жаңа формацияның көшу мемлекеттің түбегейлі өзгеріске әкеледі экономиканың дамуының сапалық секіріс, нәтижесі болып табылады; 4) кездейсоқ орын алуы және табиғатта кездейсоқ болып табылады Всенаправленное процестерін; 5) толқынды әлеуметтік процестер қайталанатын немесе алдыңғы үлгілерге ұқсас; 6) циклдік процестер тұрақты аралықтарда орын (қайта) қабылдауға; 7) Спираль процестер - ұқсас, бірақ күрделілігі тұрғысынан ерекшеленеді. Бұл цикл прогрессивті және регрессивті болуы мүмкін; 8) әлеуметтік Кездейсоқ процестер - өзгерістер нақты белгілі үлгі үшін орын емес кезде, бөлек арнайы жағдайлары қабылданған; 9) тоқырау - жүйенің күйінде біраз уақыт кез келген өзгеріс орын алуы мүмкін емес. Әлеуметтік процесс сипаттамалары және түрлері Әлеуметтік процестеролар мәдениеттің және қоғамдық ұйымдардың өзгеруінің немесе сақталуының әртүрлі тәсілдері. Олар қоғамның немесе әлеуметтік институттың ішіндегі дәйекті тарихи өзгерістер.Әлеуметтік процестеролар мәдениеттің және қоғамдық ұйымдардың өзгеруінің немесе сақталуының әртүрлі тәсілдері. Олар қоғамның немесе әлеуметтік институттың ішіндегі дәйекті тарихи өзгерістер, әлеуметтік өзара әрекеттесудің тән режимдері. Әлеуметтік өзара әрекеттесу дегеніміз - оларда өзара әрекеттесетін жеке адамдарға ғана емес, сонымен қатар қатынастардың сапасына да әсер ететін өзара қатынастар. Әлеуметтік өзара әрекеттесу барлық түрдегі әлеуметтік қатынастарға жатады; топтар немесе жеке адамдар арасында болатын динамикалық әлеуметтік қатынастар. Әлеуметтік өзара әрекеттесу дегеніміз - екі немесе одан да көп адамдар арасындағы жалпы процестер, онда маңызды байланыс орнатылады және нәтижесінде олардың мінез-құлқы өзгереді немесе өзгертіледі. Адамдар мен олардың қатынастары қатысқан кезде процесс әлеуметтік сипатқа ие болады. Бұл процестерді белгілі бір негіздер бойынша жіктеуге болады; ең көп кездесетіні - оларды табиғатына қарай жіктеу: жағымсыз әлеуметтік процестер және оң әлеуметтік процестер. Әлеуметтік процесс дегеніміз - топ мүшелерінің қатынастары (олар біріккеннен кейін) ерекше сипатқа ие болады. Бұл процестер индивидтер немесе топтар арасындағы өзара әрекеттесудің әртүрлі режимдерін білдіреді, соның ішінде ынтымақтастық, жанжал, әлеуметтік дифференциация және интеграция, даму және т.б. Әлеуметтік процестің сипаттамалары Процестің әлеуметтік болуы үшін әлеуметтік өзара әрекеттесу формалары бірнеше рет қайталануы керек. Әлеуметтік процестер индивидтер мен топтардың өзара әрекеттесу және әлеуметтік қатынастарды орнату тәсілдеріне сілтеме жасайды. Ынтымақтастық, жанжал, бәсекелестік сияқты әлеуметтік өзара әрекеттесудің әртүрлі формалары бар. Оны әлеуметтік процесс ретінде сипаттау үшін өзгеріс белгілі бір уақыт аралығында қоғам ішінде дәйекті түрде болуы керек.Осы процестердің көпшілігі бұрыннан анықталғанымен, ынтымақтастық, бәсекелестік және қақтығыс қоғамдағы ең тұрақты үш үдеріс болып табылады Анықтама бойынша барлық әлеуметтік процестерді қоғам индивидтерінің өзара әрекеті ретінде қарау керек. Бұл процестер жағымды да, жағымсыз да болуы мүмкін. Ассоциативті дегеніміз - оң нәтижеге әкелетіндер, ал теріс элементтердің нәтижесін ажырататындар. Түрлері Жүздеген әлеуметтік процестер болғанымен, олардың кейбіреулері қоғамда үздіксіз пайда болады. Бұл іргелі процестер - әлеуметтену, ынтымақтастық, жанжал, бәсекелестік және ассимиляция және басқалар. 1- ынтымақтастық Ынтымақтастық - бұл қоғамдық өмірдің қарапайым процестерінің бірі. Бұл жалпы мақсатқа жету үшін екі немесе одан да көп адамдар бірлесіп жұмыс жасайтын әлеуметтік процестің түрі. Бұл барлық қатысушылардың өз мақсаттарына жетуінен пайда табатын әлеуметтік өзара әрекеттесу формасы. Бұл жеке қарым-қатынасты сақтауда және халықаралық бағдарламалардың сәтті жұмысында маңызды рөл атқарады. Жеке адамдар топтар құрып қана қоймай, сонымен қатар өз мақсаттарына жету үшін бір-бірімен ынтымақтастықта болуы керек. Мысалдар Екі немесе одан да көп адам бір нәрсеге қол жеткізу үшін топ болып жұмыс жасағанда, олар ынтымақтастықта болады. Спорттық командалар ынтымақтастықтың айқын мысалы болып табылады, өйткені барлық мүшелер жеңіске жету үшін бірігіп жұмыс істейді. Сол сияқты бизнес те ынтымақтастықтың үлгісі болып табылады. Бұл жағдайда жеке тұлғалар өнімді сату немесе қызмет ұсыну үшін ынтымақтасады. Ынтымақтастықтың тағы бір жағдайы отбасын құру болар еді, өйткені екі адам уақыт пен тәжірибе алмасу үшін жиналады. 2- тұру Өмір сүру үшін қалай бейімделу керектігін білу керек. Бұл екі жолмен болуы мүмкін: бейімделу кезінде және тұру кезінде. Бейімделу биологиялық бейімделу процесін білдірсе, аккомодация әлеуметтік бейімделу процесін қамтиды.Бұл әрқашан конфликт оны түзету үшін жасалғаннан кейін болады. Орналастыру - бұл адамдар арасындағы бейімделуге қол жеткізу, бұл олардың әлеуметтік жағдайда бірлесіп әрекет етуіне мүмкіндік береді. Оған жеке адам жаңа әлеуметтік мінез-құлық, әдеттер немесе көзқарас үлгілерін сатып алу арқылы қол жеткізе алады. Мысалдар Бұл ең алдымен санадан тыс әрекет, өйткені жаңа туған нәресте өзінің отбасына, кастасына, мектебіне, көршісіне немесе ойын тобына бейсаналық түрде бейімделеді.Бірақ кейде адамдар немесе топтар қасақана орналасуға тырысады. Екі топ соғысты тоқтату туралы келісімшартқа отырғанда, олар өздерін орналастырады. Бұл жағдайдың тағы бір мысалы - кәсіподақтардың басшылықпен келісімге келгеннен кейін ереуілден бас тартуы. Қоғамдағы қақтығыстар сөзсіз және егер бар болса, ешқандай қоғам дұрыс жұмыс істей алмайды.Сондықтан адамдар проблемаларды шешуге ұмтылуы керек; орналасу - бұл сәттіліктің кепілі. 3- Ассимиляция Бұл әр түрлі мәдениетке жататын жеке тұлғалардың біртұтас болу процесі. Сәтті ассимиляция екі немесе одан да көп дененің бір элементке толық қосылуын немесе бірігуін қамтиды. Әлеуметтік қатынастарда бұл әр түрлі топтар арасындағы мәдени айырмашылықтардың жойылатындығын білдіреді; жаңа дәстүрлер мен көзқарастар сіңіріледі. Бұл баяу және біртіндеп жүретін процесс. Мысалдар Американдық байырғы тұрғындар өздерінің мәдениетінен бас тартып, ақтардың мәдени элементтерін қабылдағанының айқын мысалы. Ассимиляцияның тағы бір себебі әр түрлі деңгейдегі ерлі-зайыптылар қызығушылық пен мақсат бірлігін дамытқанда пайда болады. Бұл термин иммигранттар немесе этникалық азшылық қабылдаушы қоғамға ену процесінде болған кезде де қолданылады. 4- Конкурс Бұл теріс әлеуметтік процесс және әлеуметтік күрестің ең қарапайым формасы. Бұл адамдар қалаған кез келген нәрсе жеткіліксіз болған кезде пайда болады, яғни әркім өз қалаған мөлшеріне ие бола алмайды.Адамдар билікке, атаққа, серіктестерге, ақшаға, сән-салтанатқа немесе басқа қол жетімді емес нәрселерге таласа алады. Бұл экономикалық, әлеуметтік, саяси немесе нәсілдік немесе мәдени болуы мүмкін.Бәсекелестік барлық қоғамдарда кездеседі; бұл сұранысты қанағаттандыру үшін жеткілікті мөлшерде жоқ нәрсені алу үшін күрес немесе бәсекелестік. Бұл әмбебап және тұлғасыз. Мысалдар Кез-келген қоғамда, әдетте, қол жетімді лауазымдардан гөрі жұмыс алғысы келетіндер көп; сондықтан қолда бар орындарды алуға бәсекелестік бар. Сонымен қатар, қазірдің өзінде жұмыспен қамтылғандар арасында жоғарылауға және жақсы орындарға жетуге бәсекелестік бар. 5- жанжал Бұл адамдар арасындағы әмбебап жағымсыз әлеуметтік процесс. Конфликт бәсекелестердің назары бәсекелестік объектісінен бәсекелестерге ауысқанда пайда болады.Бұл ынтымақтастыққа қарама-қарсы, өйткені бұл бәсекелестікті жою немесе әлсірету арқылы сыйақы алуға ұмтылатын процесс. Бұл процесс сонымен бірге мақсатқа бағытталған, бірақ бәсекелестік пен ынтымақтастықтан айырмашылығы, ол сіздің мақсатыңызды іздейтін басқаларды бейтараптандыру арқылы алуға тырысады. Бұл басқалардың ерік күшіне қарсы тұру, оларға қарсы тұру немесе мәжбүрлеу үшін қасақана жасалған әрекет. Мысалдар Ол барлық уақытта барлық жерде болады, қақтығыстардың басты себебі фиттердің өмір сүруі мен өмір сүруі үшін күрес деп есептеледі. Бірақ көзқарастар, ұмтылыстар мен мұраттардың айырмашылығы да қақтығыстар тудырады. Әлеуметтік өзгеріс жанжалдың себебі болуы мүмкін. Қоғамның бір бөлігі басқа бөліктер жасаған өзгерістермен бірге өзгермеген кезде, мәдени қайшылық туындайды, бұл қақтығысқа әкеледі. Мұны ескі мен жаңа ұрпақ арасындағы тұрақты қақтығыс дәлелдейді. Тағы бір мысал топ немесе адам мақсатты қамтамасыз ету үшін қарсыласын жойғанда пайда болады; бұл диктатура, революция және соғыстар туралы. Нәсілшілдік сонымен қатар әлеуметтік қақтығыстың бір түрі болып табылады. жүктеу/скачать 148,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|