Эмбриология грек тілінен
рышты қабықшасы; 21 — жатыр түтікшесі
жүктеу/скачать 3,77 Mb. Pdf көрінісі
|
9563189c-9b13-4d2a-8e26-3c5015dc3461
| рышты қабықшасы; 21 — жатыр түтікшесі
жиынтығы — морула пайда болады, ал 3—4-ші тәулікте бластоцистаның — іші сұйықтыкка толы көпіршіктің калыптасуы басталады (21.8-суретті; 21.9- суретті караңыз). БласТоциста 3 тәулік бойы жатыр түтікшесі аркылы жатырға карай жыл- жиды және 4 тәуліктен кейін жатыр куысына түседі. Бластоциста жатыр куысында 2 тәулік бойы (5-ші және 6-шы тәулік) бос күйінде ( бос бласто циста) болады. Бүл уакытқа карай бластомерлер санынын артуына байла- нысты — эмбриобласт пен трофобласттың жасушаларының саны — 100-ге дейін жетеді және трофобласттың жатыр бездерінің секретін белсенді сіңіруі мен трофобласт жасушаларының сұйыктыкты белсенді бөлуіне байланысты бластоцистаның көлемі ұлғаяды (21.9-суретті караңыз). Трофобласт дамудың алғашкы 2 аптасында ана тіндерінің ыдырау өнімдері аркылы ұрыктын коректенуін камтамасыз етеді (гистиотрофты қоректену). Эмбриобласт бластоцистаның полюстерінің бірінде трофобластка ішінен ұрык жасушаларының түйіні тәрізді («ұрык түйіні») бекіп орналасады. 21.3. Гаструляция жэне органогенез 765 21.2.4. Имплантация Имплантация (лат. тілінен implantatio — ену, тамырлану) — урыктып жатырдың шырышты кабыкшасына енуі. Имплантацияның екі сатысын ажыратады: адгезия (жабысу), үрык жа- тырдың ішкі бетіне бекуі жэне инвазия (ену) — үрыктын жатырдын шырышты кабыкшасынын тіндеріне енуі. 7-ші тәулікте трофобласт пен эмбриобласт- та имплантацияға дайындалуға байланысты өзгерістер жүреді. Бластоциста- да ұрыктану кабыкшасы сакталады. Трофобластта, жатыр кабырғасының тіндерін ерітуді және үрыктын оның шырышты кабыкшасына енуін камтамасыз ететін ферменттері бар, лизосомалардың саны артады. Трофо бластта пайда бола бастаған микробүрлер ұрыктану кабыкшасын біртіндеп бұзады. Ұрык түйіні жазыктанып, урық қалқаншасына айналады және онда гаструляциянын бірінші сатысына дайындык басталады. Имплантация шамамен 40 сағатка созылады (21.9, 21.10-суретті караңыз). Имгілантациямен катар гаструляция (ұрык жапыракшаларынын пайда болуы) басталады. Ол дамудың бірінші қатерлі кезеңі. Бірінші сатыда трофобласт жатырдын шырышты кабықшасының эпи- телийіне бекиді және онда екі кабат калыптасады — цитотрофобласт және симпластотрофобласт. Екіниіі сатыда симпластотрофобласт протеолиттік ферменттердібөліп,жатырдың шырышты кабыкшасын бұзады.Трофобласттың калыптасып келе жаткан бурлері жатырға ену барысында, оның эпителийін, кейін төменде орналаскан дәнекер тінін және тамырлардың кабырғасын біртіндеп бүзып, трофобласт ана тамырларының канымен тікелей байланы- сады. Ұрыктып айналасында кан кұйылған аймактары бар, имплантациялық ойық пайда болады. Ұрыктын коректенуі тікелей ана каны арқылы іске аса- ды (гематотрофты коректену). Ұрык ана канынан тек барлык коректік зат- тарды ғана алып коймай, тыныс алуға кажет оттегін де алады. Онымен катар жатырдын шырышты кабыкшасында дәнекер тінінің гликогенге бай жасуша- ларынан децидуальды жасушалардың пайда болуы өтеді. ¥рык имплантациялык ойыкка толык енген соң, жатырдын шырышты кабыкшасында пайда болтан тесік канмен жэне жатырдын шырышты кабыкшасынын тіндерінің бұзылу өнімдерімен толады. Кейін шырышты кабыкшаның акауы жойылады, эпите лий жасушалык регенерация жолымен калпына келеді. Гистиотрофты коректенуді алмастыратын гематотрофты коректену түрі эмбриогенездін сапалы жаңа кезеніне өтуімен — гаструляциянын екінші са тысына және үрыктан тыс мүшелердін дамуынын басталуымен бірге жүреді. 2 1 .3 . ГАСТРУЛЯЦИЯ ЖЭНЕ ОРГАНОГЕНЕЗ Гаструляция (лат. тілінен gaster — асказан) — жасушалардын дифферен- пиялануы мен бағытталған орын ауыстыруымен, көбеюімен жэне өсуімен бірге жүретін химиялыкжәне морфогенетикалыкөзгерістердін күрделі үдерісі, мүның нәтижесінде ұрык жапыракшалары: біліктік мүшелердін кешені мен тіндердің эмбрионалдык бастамаларынын даму көздері сырткы (эктодерма), ортаңғы (мезодерма) жэне ішкі (энтодерма) пайда болады. |