Эмбриология грек тілінен

Э М Б Р И О Л О Г И Я
21-Тарау
АДАМ ЭМБРИОЛОГИЯСЫНЫҢ
НЕГІЗДЕРІ
Эмбриология (грек тілінен 
embryon —
ұрык, 
logos
— ілім) — ұрыктардын 
дамуының зандылыктары туралы ғылым.
Медициналык эмбриология адам үрығының даму зандылыктарын 
зерттейді. Адамның дамуының катерлі кезендеріне, ана—плацента—нәресте 
жүйесінің 
кызметтік және метаболизмдік ерекшеліктеріне, тіндердің 
дамуының зандылықты үдерістері мен эмбрионалдык даму көздеріне ерекше 
назар аударылады. Медициналыктәжірибеде мүның барлығынын манызы зор.
Адам эмбриологиясын білу барлык дәрігерлерге, әсіресе акушерлік іс 
пен педиатрия салаларында жүмыс істейтіндер үшін кажет. Ол ана—нәресте 
жүйесінің бүзылыстары кезінде диагноз коюға, кемтарлыктын және туғаннан 
кейінгі балалардын сыркаттарының себептерін аныктауға көмектеседі.
Қазіргі 
кезде 
адам 
эмбриологиясы 
бойынша 
алынған 
білім 
бедеуліктін себептерін аныктауға және оны жоюға, фетальды мүшелерді 
трансплантациялауға, ұрыктануға қарсы кұралдарды дайындауға және 
колдануға пайдаланылады. Сонымен катар, аналык жыныс жасушаларын жа- 
санды өсіру (культивациялау), экстракорпоральды үрыктандыру мен ұрыкты 
жатырға имплантациялау мәселелері өзектілік алды.
Адамның эмбрионалдык даму үдерісі ұзак мерзімгі эволюциянын 
нәтижесі болып табылады және жануарлар әлемінін баска уәкілдерінің 
даму ерекшеліктерін белгілі дәрежеде көрсетеді. Сондыктан адамның 
дамуының кейбір ерте сатылары төменгі сатыдағы хордалы жануарлардын 
эмбриогенезінін сәйкес сатыларына өте ұксас болады.
Адам эмбриогенезі — оның онтогенезінің бөлігі және келесі негізгі саты- 
ларды камтиды: I — ұрыктану және зиготаның пайда болуы; II — бөлшектену 
және бластуланын (бластопистаның) пайда болуы; III — гаструляция — ұрык 
жапыракшаларынын және біліктік мүшелердін кешенінің пайда болуы; IV — 
гистогенез және ұрыктык және үрыктан тыс мүшелердің органогенезі; V —
системогенез.

752
21-Тарау. Адам эмбриологиясының непздері
Эмбриогенез прогенезбен және ерте постэмбрионалдык кезеңмен тыгыз 
байланысты. Тіндердің дамуы эмбрионалдык кезенде (эмбрионалдык ги­
стогенез) басталып, бала туганнан кейін де жалгасады (постэмбрионалдык 
гистогенез).
2 1 .1 . ПРОГЕНЕЗ
Бүл жыныс жасушаларынын — аналык жыныс жасушаларынын жэне 
сперматозоидтардын дамуы мен жетілу кезені. Прогенез нәтижесінде жетілген 
жыныс жасушаларында хромосомалардын гаплоидты жиынтыгы пайда бола- 
ды, ұрыктандыру мүмкіндігін және жана организмнін дамуын камтамасыз 
ететін кұрылымдар калыптасады. Жыныс жасушаларынын даму үдерісі толык 
аталык жэне аналык жыныс жүйелеріне арналған гарауларда карастырылған 
(20-тарауды караныз).
Адамның жетілген жыныс жасушаларының негізгі сипаттамалары