II  кластың моле- 14. 12-сур ет. Иммуноқабілетті жасу-

14.7. Иммундық жүйе және иммундық реакциялардағы жасушалардың арақатынасы
471
Тимус
ТГ
-ідМ
igG
IgA
14.13-сурет. 
Т - 
ж ә н е
В -л и м ф о ц и т т е р д ің
д а м у ы
(Р .В . П е тр о в
б о й ы н ш а , 
ө з г е р іс т е р ім е н ): 
СКК 
— қ а н н ы ң д ің ж а с у ш а с ы ; Л с к — л и м ф о и д т ы д ің ж а с у - 
ш а ; п р е -В — В -л и м ф о ц и т т е р д ің ж а с у ш а іш іл ік Ід М б а р із а ш а р ж а с у ш а с ы ; 
Вл — ү с т ің г і б е т к е й ін ің ІдМ б а р В -л и м ф о ц и т ; М , G, D, А — д и ф ф е р е н ц и я л а н ы п
ж а тқ а н В -л и м ф о ц и т т е р д ің ж ә н е п л а з м а л ы қ ж а с у ш а л а р д ы ң ү с т ің г і б е т к е й л е р ін ің
и м м у н о гл о б у л и н д е р і; Пк — п л а з м а л ы қ ж а с у ш а л а р ; Ig M , IgG , IgA — п л а з м а л ы қ
ж а с у ш а л а р д ы ң ө н д ір е т ін и м м у н о гл о б у л и н д е р і; п р е -Т л — Т -л и м ф о ц и т т е р д ің із а ш а р
ж а с у ш а с ы ; Тл — Т -л и м ф о ц и т т е р ; ТГ — т и м и с т ы қ го р м о н д а р ; Р э — р е т и к у л я р л ы қ
э п и т е л и й л ік ж а с у ш а ; Т ц — ц и т о т о к с и я л ы қ Т -л и м ф о ц и т ; Т х — Т -х е л п е р ; Т с —
Т - с у п р е с с о р
сушалардың бастамалары) және пре-В-жасушаларды (В-жасушалардын 
бастамалары) (14.13-сурет).
Қан жасау мүшелерінде, иммунитеттің клоналды-селекциялык теория- 
сына сәйкес, гендік деңгейде бір немесе бірнеше антигендерге реакция 
беруге бағдарламаланған лимфоциттердін көптеген топтары (клондары) 
калыптасады. Сондыктан әрбір накты антиген тандамалы түрде ғана эсер 
етеді, осы антигенмен байланыса алатын лимфоциттерді ғана ынталанды- 
рады. Антигенмен алғашкы кездесу барысында (алғашқы жауап) лимфоцит- 
тер белсендіріледі және бласттык жасушаларға 
бласттрансформацияланады,
олар пролиферацияға және иммуноциттерге дифференциялануға кабілетті 
(лимфоциттердін бласттрансформациясы — алғаш рет А.А. Максимовтың 
сипаттаған кұбылысы). Лимфоцитте ядронын хроматинінің тығыздығы 
төмендейді, ядрошык пайда болады, цитоплазманың көлемі ұлғайып, жаңа 
РН Қ ж әне нәруыздардың синтезі басталады. Осылайша 
лимфобласттар
пай­
да болып, 3—5 тәулік бойы әрбір тәулікте 2—4 рет бөлінеді. Әрбір жасушадан 
1000 жуык айрыкшылығы сакталған жаңа жасушалар пайда болады. Арнайы 
иммунитеттің дамуына 4 тәуліктен 7 тәулікке дейін уакыт керек.
Т-лимфоциттердің бласттрансформациясының нәтижесінде пайда бо­
лады: 1) 
Т-жасушалар-киллерлер
(цитотоксиялык) иммунитеттің негізгі

472
14-Тарау. Қан жасау (түзу) және иммундық қорғау жүйесі
эффекторлык жасушалары, олар бөгде текті нысана-жасушаларды күйретіп, 
организмнің ішкі ортасынын гендік тұрактылығын камтамасыз етеді, оған 
бөгде текті жасуш&тардың кіруінен, жаңа өспелерден, аутоиммунды ауру- 
лардан корғайды; 2) 
Т-жасушалар-хелперлер
В-лимфоциттердін плазмо- 
циттерге трансформациясының өтуіне кажетті В-лимфоциттермен жасуша 
аралык кооперациялану үдерістеріне катысады; 3) 
Т-жасуиіалар-супрессорлар
аутоиммундык 
реакцияларда 
В-лимфоциттердің 
антиденетүзеушілік 
кызметін тежеуді атқарады; 4) 
ес/пе сақтау жасушалары
белсенді емес 
калпына кайта оралған, бірак накты антигенмен кездесуі туралы мәліметті 
есте сактап калған лимфоциттер. Осы антигеннін кайта енгізілуі кезінде олар, 
лимфоциттердің еселенген пролиферациясының және иммуноциттердің 
түзелуінің нәтижесінде, каркындылығы жоғары шапшан иммундык жау- 
апты (екінші реттік жауап) іске асыра алады. Эффекторлык жасушалардың 
өмірінің үзактығы шектеулі, сондыктан антиген жойылғаннан кейін олардың 
көбі апоптозға ұшырайды.

жүктеу/скачать 74,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: