Эмбриология

464
14-Тарау. Қан жасау (түзу) және иммундық қорғау жүйесі
ция басталады, ол дәнекер тіннен тұратын тоскауылдардың калындауынан, 
май жасушаларынын санынын көбеюінен, кабыктык заттың кішірейіп, 
милык заттын артуынан, кабыктык затта көбею орталыктары бар лимфа 
түйіншелерінің азаюынан көрінеді.
Картайған кезде көбею орталыктары жойылады, түйіннің капсуласы 
калыңдайды, трабекулалардың саны артады, макрофагтардың фагоцитарлык 
белсенділігі біртіндеп әлсірейді. Кейбір түйіндер атрофияға ұшырап, май 
тінімен алмастырылуы мүмкін.
Қалпына келуі. Лимфа түйінінің калпына келуі (жарым-жартылай неме- 
се толык) әкелуші және әкетуші лимфа тамырларының және оған жанаса 
орналаскан дәнекер тіннін сакталуы жағдайында ғана мүмкін. Лимфа түйінін 
жартылай сылу жағдайында оның репаративтік калпына келуі закымдаудан 
2—3 апта кейін жүреді. Калпына келу ретикулярлык жасушалардың пролифе- 
рациясынан басталады, содан кейін лимфоидты кан жасау ошактары пайда 
болады және түйіншелер кұралады. Лимфа түйінін кан тамырларын сактай 
отырып толык сылудан кейін мүшенін калпына келуі гемопоэздік дің жа- 
сушаларынан лимфоидты кан жасау ошактарының көптеп пайда болуынан 
басталады. Сонымен катар, әкелуші және әкетуші лимфа тамырлары лимфо­
идты ошак аймағында бір-бірімен косылыстар кұрайды.
Әрі карай өзгерістердің нәтижесінде тамырлардың косылыстары лимфо­
идты ошактың ішіне ене орналасып, түйіннің синустарына айналады.
1 4 .5 . Ш Ы РЫ Ш ТЫ ҚАБЫҚШАЛАРДЫҢ 
БІРЫҢҒАЙ ИММУНДЫҚЖҮЙЕСІ
Бұл жүйе ас корыту жолдарынын, бронхтардың, зәр шығару және жы- 
ныс жолдарынын шырышты кабыкшаларында, сүт және сілекей бездерінін 
шығару өзектеріндегі лимфоциттердің жиынтыктарынан түрады. Лимфонит- 
тер жеке орналаскан немесе топ кұраған лимфа түйіншелерін (бадамша без- 
дер, аппендикс, ішектің топтаскан (агрегацияланған) лимфалык түйіншелері, 
немесе пейер түйіншелері (бляшкалары)) калыптастыруы мүмкін. Лим­
фа түйіншелері аталған мүшелердің жергілікті иммундык корғанышын 
камтамасыз етеді.
Бұл аймактарға бірдей жағдай лимфоциттердің эпителиймен капталған 
шырышты кабыкшалардың борпылдак талшыкты дәнекер тінінде ор­
наласып, IgA жататын антиденелерді өндіруі болып табылады және 
оларды өндіруге антигендермен белсендірілген 
В-лимфоциттер және 
олардың ұрпактары, плазмалык жасушалар катысады, сонымен катар, IgA 
секреторлык компоненты өндіретін кабыкшалардың эпителиоциттері де ат 
салысады. Иммуноглобулиннін молекуласының түзелуі эпителиоциттердің 
үстінде шырыштың ішінде өтеді, ол жерде олар бактерияға және 
вируска карсы корғанышты камтамасыз етеді. Түйіншелерде орналаскан 
Т-лимфоциттер жасушалык иммунитет реакцияларын камсыздандырады 
және В-лимфоциттердің жұмысын реттейді.

14.6. Қорғаныш реакцияларының морфологиялық негіздері
465
1 4 .6 . ҚОРҒАНЫШ РЕАКЦИЯЛАРЫНЫҢ 
МОРФОЛОГИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
14.6.1. Қабыну және қалпына келу
Закымдаушы факторлардың (механикалык, химиялык, бактериялык және 
т.б.) әсері кезінде тіндерде күрделі тамырлы-тіндік корғаныштык бейімделу 
реакциясы — 
қабыну
дамиды. Кабыну кезінде, жалпы өзгерістермен катар, 
жергілікті өзгерістер де байкалады. Организмнің кабыну ошағындағы жер- 
гілікті реакциясының көріністері бірнеше бір-бірімен байланысты фазалар- 
дан тұрады:
• тіндердің альтерациясы (закымдалуы);
• физиологиялык белсенді заттардын — кабыну медиаторларының бөлінуі;
• микроайналым арнасында кан ағымынын өзгеруімен, кан тамырлары 
кабырғасының өткізгіштігінің жоғарылауымен жүретін экссудациялы 
тамырлык реакция;
• тіндердін ыдырау өнімдерінің резорбциясы;
• «грануляциялык тіннің» түзелуімен және әрі карай тіндердің калпына 
келуімен жүретін жасушалардың пролиферациясы.
Кабыну, әдетте, жетілген талшыкты дәнекер гіннің пайда болуымен 
аякталады.
Қабынуды сипаттағанда үш фазаны ажыратады: 

жүктеу/скачать 74,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: